Opublikowano Dodaj komentarz

Activities of JZI in October 2020

Indexing

In October, we added nearly 6,700 new indexes from 11 new books and document collections to the Geneo search engine . We have added further indexes from the following parishes: Augustów, Bakałarzewo, Bargłów, Janówka and Wigry. From the parish of Janówka we published indexes from the next, fourth birth book we have found recently. There is a chance that this parish will be fully indexed by the end of the year! In addition, we have added two interesting directories, which have been published in the form of tables available on the respective parishes' subpages. These are: Sokółka (the 1864 census of the town's inhabitants) and the index from the Sztabin Institute Inventory made in October 1854 (on Sztabinparish website). At the same time, as usual, the previously added indexes are supplemented and corrected.

The following people indexed and verified for us in October:

Thank you to all of the above mentioned people! More numerous indexes, we hope including many from new parishes coming soon!

We also recommend to take a look at a more detailed table showing the number of indexed record files broken down by year, parish and type of record. You can find it here.

Geneo search engine version 1.1

In October we made a slightly improved version of the Geneo search engine available to users. We have fixed a number of known bugs and issues. We have changed the way index details are presented so that blank fields are not displayed and we get a more compact, legible look. The last important change is the addition of a flag indicating how the metric is indexed at the end of each line.

The green box means that the entry has been indexed in the JZI format, i.e. it contains all the relevant genealogical information in the metric. Yellow - simplified Geneteka format, often without dates, witnesses, godparents and other details. There is also a red symbol, which means that the data in Geneo is not from metrics, but from a social project. For the time being, such a projekt has been conducted exclusively for the parish of Raczki. Within the framework of this project, the users themselves can enter the data of people who cannot be found in the metric books (because these books have disappeared or have been destroyed). After verification, this data is entered in the Geneo database.

Other activities

At the end of September, we informed about the meeting of JZI members and supporters planned for October. Since then, the pandemic conditions in the country have significantly worsened and we had to cancel the meeting. For the time being, we do not have another date set and are waiting for the situation to improve.

In October, we published on our website a bibliographical summary by Józefa Drozdowska on Old Believers and an article by Andrzej Szczudło on the Spanish flue epidemic in Schuylkill County, USA, where many Polish emigrants lived.

Przypominamy również, że koniec października jest terminem nadsyłania tematów do “Historical Yearbook“.

 
Opublikowano Dodaj komentarz

The Spanish flu in Schuylkill County

For several years, I have been in the possession of genealogical materials from the USA, collected by John Noel Latzo. He is probably the most distinguished on the American side in acquiring and collecting information about the Rynkiewicz family from Krasnopol and the surrounding area. He did it for himself, because his mother was Agnes Mary Rynkiewicz (1909-1970), but he shared with me because my maternal grandmother was Marianna Rynkiewicz (1898-1969). We are 11 generations apart, but in 2014, when I visited him, we greeted each other like brothers. Maybe because, apart from family ties, we were connected by a genealogical passion. I made use of his materials several times, translating newspaper clippings or obituaries that I posted for my blog. Here is one of the texts - very current, because it tells about ... the Spanish pandemic in Schuylkill County, densely staffed by the Rynkiewicz family. I am convinced that the content is universal, and not only important for this family.

"Spanish Flu" Ripped through County in 1918

Recent news from the Center for Disease in Atlanta stated that the scientists there do not anticipate a lot of "flu" this season. That is good news, but in 1918 such was not the case.

Czytając nagłówki gazet z 1918 r., można było odnieść wrażenie, że nagłówki wojenne mówią o tym, że sojusznicy zaczynają kończyć konflikt 1914-1918, który miał być nazwany “Wojną, która Zakończy Wszystkie Wojny”. To nie mogło trwać długo, miesiąc, być może dwa.

Germany was faltering, as the Allied armies were advancing on all fronts. It would be only a matter of a short time and the slaughter would be over. It was at this peak of optimism in September, 1918, that death struck suddenly and brutally in Schuylkill county. The Spanish influenza brought its hand of death to our midst.

Na początku nikt nie zwracał uwagi na to, co nazywało się “hiszpańską grypą”, która doprowadziła do hospitalizacji kilku żołnierzy w Camp Devins w Massachusetts.

W gazetach hrabstwa Schuylkill pojawiło się kilka ulotnych informacji o zamykaniu bostońskich szkół i mglista sugestia, że “Hun U-Boats” rozsiewają plagę zarazków na Amerykę.

W gazetach były krótkie notatki na temat “Co robić z hiszpańską grypą”, ale ogólnie rzecz biorąc, wiadomości dotyczyły ogrodów zwycięstwa, Czerwonego Krzyża i nowego “Liberty Loan Drive”.

Then without warning, the first local 'Clue came to the people of the county on September 17, 1918. The call for draftees for the army had been held up by influenza.

By October 4, it had become a panic. The state promptly closed all saloons, pool rooms, theaters and dance halls, sparing for the moment churches and schools.

Do następnego dnia w samym Pottsville było 800 przypadków grypy. Rada ds. Zdrowia w Pottsville wydała “drastyczny nakaz”, zgodnie z którym wszystkie sklepy, z wyjątkiem sklepów z prowiantem i aptekami, kościoły, szkoły, kluby itp. powinny być zamknięte o 18:00. Wezwano ludzi do podjęcia środków zapobiegawczych.

The Board of Health also issued an order that it would be a misdemeanor punishable by fine and imprisonment to spit on the side walks and that it would enforce this law to the limit.

The effect of the Board's order was instantaneous. The newspapers sent out bulletins with the news of the "flu" epidemic. Hundreds of shoppers doubled their efforts to finish their shopping before the stores closed. Hurried phone calls to people at home caused hundreds of women to rush frantically to the stores before the six o'clock deadline.

Suddenly there were 5,000 cases in the county with 1,200 cases in Minersville alone. Hysteria began to spread over the weekend.

Minersville, one of the hardest hit places in the state, had 47 deaths alone. One undertaker there was down with the "flu" himself, and could not bury the 20 bodies in his care. One story has it that he had the only hearse in town, and while driving it up Sunbury street one of the three corpses in the back suddenly came back to life and sat up. The undertaker was so frightened that he drove into a store and smashed the hearse.

The state sent doctors and nurses to Minersville and Frackville where there were only four doctors and two of them were down with the disease. There were many cases in the Heckscherville valley and an appeal for help was made to County Medical Inspector. Dr. J. B. Rogers. The state promised to send nurses to help the stricken.

Jedno ze słynnych opowiadań Johna O’Hary, “Syn Doktora”, opowiada o tym, jak jego ojciec, dr Patrick A. O’Hara, chodził do domów górników w Minersville i dolinie Heckscherville, by leczyć ludzi, którzy zarazili się zabójczym wirusem.

Pottsville was badly frightened. Mrs. Alice Milliken threw open her Greenwood Hill home and 50 beds were hurried in. A hundred beds were put in the Pottsville Armory on North Centre street. The Red Cross appealed for blankets, sheets, bath robes, and other supplies. The Kings Daughters made face masks for people to wear so that they would not get the disease.

Tents appeared on the lawn of the Milliken home for children patients. The state police raided saloons in Gilberton, Minersville, and St. Clair, arresting saloon keepers who defied the closing orders.

Osiem pielęgniarek ze szpitala w Pottsville zachorowało na grypę. Przepełnione kolumny nekrologów w gazetach nazywały to po prostu “dominującą chorobą”.

People tried anything to get rid of the "flu." Children were told to eat a yeast cake a day like a biscuit. Patent medicine sold all their supplies under the pressure of heavy advertising. One boy heard that the doctors said the only cure was to drink moonshine, an alcoholic beverage brewed at home, so he began selling it for fifty cents a pint.

Aliens feared to report cases, because they feared the bodies of their loved ones might wind up in Potter's Field if they did. In Schuylkill Haven there were no caskets, and bodies were stacked in open pits in a field and covered with lime before they were finally covered with dirt Old timers say they still remember the terrible stench from that field the following spring.

In Frackville, colliery ambulances took people to an emergency hospital in streams. Fifty one cases were reported in one row of homes in Gilberton. By October 14, Minersville had 164 deaths, 41 within two days, and a carload of caskets came in at once. More than 100 army doctors rushed here from the U.S. Army Medical Camp at Allentown, jumping into the breach to relieve county doctors who were themselves falling prey to the plague.

“Grypowa siedziba główna” została utworzona w biurach Filadelfii i Reading Coal and Iron Company przy ulicach Second i Mahantongo. Piwnica budynku służyła jako kostnica.

Suddenly the epidemic eased. On October 25, the county death toll had risen to 1,599 persons. But on October 29 the "flu" story had shifted to the inside pages. Two days later the word went out that theaters might re-open by November 8 and the schools by November 11.

And, just as suddenly, the epidemic came to an end. Everybody rejoiced at the news of an impending Armistice in Europe. There was no more mention of the "flu."

But it had been a month of horror and sorrow. From the time the county had its first report of the disease on October 2, at Minersville until the end in early November, 3,273 people had died in the county and that part of Northumberland county encompassed by the Third District. In Pottsville, 352 people were claimed by the deadly "flu."

It was Black October - Schuylkill county's worst period of terror.

 
Opublikowano Dodaj komentarz

Staroobrzędowcy. Zestawienie bibliograficzne w wyborze

Południowa część Suwalszczyzny, która znajduje się w obecnych granicach Państwa Polskiego stanowi mieszankę wielu kultur. Obecnie rejon zdominowany jest przez mieszkańców wyznania rzymsko-katolickiego, ale dawniej mieszkańcy innych wyznań stanowili znaczący odsetek populacji. Wśród nich są również staroobrzędowcy, którzy do dziś przetrwali i kultywują swoje tradycji w kilku wsiach Suwalszczyzny. Wkrótce szerzej napiszemy, dlaczego akurat teraz interesujemy się staroobrzędowcami.

Molenna pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1948 r. w Gabowych Grądach. Fot. Józefa Drozdowska

Molenna pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1948 r. w Gabowych Grądach. Fot. Józefa Drozdowska

Molenna pw. św. Mikołaja z 1912 r. w Wodziłkach. Fot. Józefa Drozdowska

Molenna pw. św. Mikołaja z 1912 r. w Wodziłkach. Fot. Józefa Drozdowska

Poniższa bibliografia książek i artykułów w czasopismach dotyczy właśnie staroobrzędowców. Publikujemy ją, gdyż stanowi cenny zbiór źródeł, w których znajdziemy mnóstwo informacji na temat tej niezwykle ciekawej kultury. Zestawienie to zostało opublikowane w 2014 roku na stronie internetowej Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach w dziale Oferta Biblioteki Pedagogicznej CEN. Wersję PDF można pobrać bezpośrednio ze strony Centrum.

Books

  1. Architektura sakralna: pow. augustowski, sejneński, suwalski / oprac. aut. Joanna Kotyńska Stetkiewicz, Grzegorz Ryżewski. Białystok, 2005. – (Katalog Zabytkowego Budownictwa Drewnianego Woj. Podlaskiego; t. 1). ISBN 83-921638-6-9
  2. Droga Konstantyna Gołubowa od starowierstwa do prawosławia: karty z dziejów duchowości rosyjskiej w drugiej połowie XIX wieku / Eugeniusz Iwaniec. Białystok, 2001. ISBN  83-85368-67-1
  3. Ludowe tradycje Suwalszczyzny / Marian Pokropek; aneks: Wielokulturowy folklor muzyczny Suwalszczyzny / Gustaw Juzala-Deprati; red. nauk. Piotr Kuczek, Krzysztof Snarski, Mirosław Nalaskowski. Suwałki, 2010. ISBN 978-83-925968-7-5 + płyta: Folklor muzyczny Suwalszczyzny
  4. Osadnictwo staroobrzędowców w powiecie augustowskim / Eugeniusz Iwaniec, [w:] Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego: praca zbiorowa / pod red. Jerzego Antonowicza. Białystok, 1967, s. 401-428. – (Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego; nr 9)
  5. Po ziemi augustowskiej: przewodnik dla turysty i wczasowicza / Irena i Wojciech Baturowie. Suwałki, 1993. ISBN  83-900828-3-7. Wyd. 2 popr. i rozsz., 1997. ISBN 83-904804-9-2
  6. Po ziemi sejneńskiej: przewodnik turystyczny / Irena Baturowa; współpr. Wojciech Batura. Suwałki, 2001. ISBN 83-87415-26-X
  7. Podstawy wiedzy regionalnej: ziemia suwalska / Jan Bacewicz. Słobódka, 2002. ISBN 83-916347-2-8
  8. Powiat augustowski: ziemia piękna i gościnna / tekst Wojciech Batura; wspłópr. Małgorzata Mikos, Jarosław Szlaszyński. Augustów, 2007. ISBN 978-83-922903-1-3
  9. Romans z Suwalszczyzną / Stefan Maciejewski. Suwałki, 2008. – (Biblioteka Suwalska / pod red. Janusza Kopciała). ISBN 978-83-87415-47-1
  10. Rosjanie – staroobrzędowcy w Polsce= Russkie staroobrâdcy v Pol’še / [aut. fot. Krzysztof Czyżewski i in.; red. Adam Pogorzelski, Olga Pogorzelska; tł. Natalia Pastuszenko, Wiesław Szumiński, Krystyna Czubińska]. Suwałki, 2007. ISBN 978-83-925941-0-9
  11. Rozmaitości gminy augustowskiej / Edward Anuszkiewicz. Suwałki, 2002. ISBN 83-910014-3-1
  12. Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego / Michał Głuszkowski; Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Słowiańskiej. Toruń, 2011. ISBN 978-83-231-2682-9
  13. Staroobrzędowcy na ziemi suwalsko-sejneńskiej / Marian Marek Drozdowski, [w:] Przeszłość natchnieniem dla teraźniejszości: sympozjum historyczne i świętowojciechowe Ełk, 20-22 kwietnia 1994 roku. Ełk, 1996, s. 135-142
  14. Starowiercy / Andrzej Sidor. Białystok, 2010
  15. Starowierski Świat= Starowerski Mir / scenariusz wystawy, kompozycja, dobór materiału Krzysztof Snarski; konsultacja merytoryczna Eugeniusz Iwaniec; współpr. Adam Żulpa; przygotowanie fot. Kazimierz Sobecki ARTEKST. Suwałki, 2010. ISBN 978-83-61494-44-7
  16. Suwałki: miasto nad Czarną Hańczą: praca zbiorowa / pod red. Janusza Kopciała. Suwałki, 2005. ISBN 83-87415-37-5
  17. Województwo suwalskie: przeszłość, teraźniejszość, perspektywy: praca zbiorowa / pod red. Janusza Kopciała; Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej. Suwałki, 1995. ISBN 83-900828-7-X
  18. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w. / Eugeniusz Iwaniec. Warszawa, 1977. – (Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego; nr 23)

Artykuły w czasopismach:

  1. Akta Centralnych Władz Wyznaniowych Królestwa Polskiego jak źródło do badań nad stosunkami wyznaniowymi na Suwalszczyźnie i Zaniemeniu w latach 1815-1866 / Jerzy Szumski // Rocznik Augustowsko-Suwalski. – 2006, t. 6, s. 165-170
  2. Aleksy II wzywa do pojednania ze staroobrzędowcami / kg // Wiadomości KAI. – 2000, nr 52/53, s. 40
  3. Bizantyjska kropla / Jan Leski // Jaćwież 1987, nr 3, s. 10-11 i 16
  4. Cmentarze staroobrzędowców / Janusz Mackiewicz // Jaćwież. – 2000, nr 10, s. 13-14
  5. Dezintegracja i reintegracja społeczności starowierczych / Krzysztof Snarski // Rocznik Augustowsko-Suwalski 2006, t. 6, s. 157-16
  6. Egzotyczna wieś starowierów / Andrzej Wyszkowski // Argumenty 1979 [25.11.1979]
  7. Epidemia cholery na Suwalszczyźnie wśród Filiponów (Starowierców) w 1853 roku / Tadeusz Dzierżykray-Rogalski // Rocznik Białostocki. 1968, t.8, s. 467-472
  8. Kozacy starowierscy pod polskim dowództwem / Stefan Pastuszewski // Świat Inflant. – 2012, nr 4, s. 5-8
  9. Lestowka – różaniec staroobrzędowców / Piotr Malczewski // Jaćwież. – 2007, nr 37, s. 42-43
  10. Ludność wyznania staroobrzędowego z powiatów augustowskiego i suwalskiego: (rys demograficzny i charakterystyka somatometryczna) / Janusz Charzewski, Jadwiga Charzewska // Rocznik Białostocki. - 1970, t. 10, s. 259-278
  11. Molenna, bajnia i … / Adam Żulpa // Jaćwież. – 1998, nr 3, s. 21-24
  12. Najkrótszy słownik sekt i herezji Kościoła Wschodniego / Jan Gondowicz // Literatura na Świecie. – 1989, nr 4, s. 133-164
  13. Podlaska Oktawa Kultur / ( C) // Przegląd Augustowski. – 2013, nr 8, s. 9
  14. Riabina / (J. D.) // Przegląd Augustowski. – 2004, nr 7, s. 6
  15. Rok „Riabiny” / Józefa Drozdowska // Przegląd Augustowski. – 2009, nr 1, s. 15
  16. Saga o starowierach / Stefan Maciejewski // Jaćwież. – 1998, nr 3, s. 13-21
  17. „Staroobrzędowcy” / Zofia Piłasiewicz // Przegląd Augustowski. – 2006, nr 10, s. 8
  18. Staroobrzędowcy rosyjscy na ziemiach polskich w naukowej literaturze powojennej (1945-1976) / Iryda Grek-Pabisowa // Rocznik Białostocki 1981, t. 14, s. 385-399
  19. Staroobrzędowcy w dokumentach władz (1945-1970) / Tadeusz Radziwonowicz // Rocznik Augustowsko-Suwalski. – 2008, t. 8, s. 169-186
  20. Staroobrzędowcy z Augustowszczyzny – historia i współczesność / Andrzej Makowski // Przegląd Augustowski. – 2012, nr 7, s. 4-5
  21. Staroobrzędowcy z okolic Augustowa / Andrzej Makowski // Przegląd Augustowski. – 1998, nr 3, s. 11
  22. Stereotypowy i rzeczywisty wizerunek polskiego staroobrzędowca / Krzysztof Snarski // Rocznik Augustowsko-Suwalski. – 2007, t. 7, s. 101-108
  23. Wesele u staroobrzędowców w Suwalskiem – dramaturgia i muzyka obrzędu / Urszula Nalaskowska // Almanach Sejneński. – 2003, nr 1, s. 265-279
  24. Wschodni Kościół Staroobrzędowcy – nie posiadający hierarchii duchowej w Polsce / Wojciech Słomski // Martyria. – 1995, nr 11, s. 13
  25. Zamilkły chóry, ustały pokłony / Eugeniusz Pietruszkiewicz // Jaćwież 1998, nr 3, s. 18-21
  26. Zespół staroobrzędowy Riabina / Krzysztof Snarski // Jaćwing 2014, nr 2, s. 13-14

Inne:

  1. Riabina: pieśni staroobrzędowców= Songs of the Old Believers: Maria Jefimow, Anna Jefimow Irena Fomin, Zinaida Ancipow, Marta Ancipow, Anastazja Tichonow – zespół, śpiew. ZPR S. A. Records, 2000. – (Muzyka Źródeł) [1 płyta CD] + tekstowy dok. towarzysz.
  2. Riabina: tradycja i bogactwo kulturowe: film zrealizowany z okazji obchodów jubileuszu 25 lecia pracy artystycznej zespołu folklorystycznego RIABINA / osoby biorące udział w pracach przy nagraniu filmu: Mirosław Nalaskowski, Małgorzata Kalisz, Halina Suchodolska, Mieczysław Kapłanow, Wojciech Batura, Anastazja Kuźniecow, Dawid Lipiński, Belogic Studio [płyta DVD]. Żarnowo Drugie, 2013
  3. Riabina w styrawierskyj dzjariewni / skład zespołu: Marta Ancipow, Zinaida Ancipow, Irena Fomin, Anna Jefimow, Maria Jefimow, Wiera Jewdokimow; konsultacje Mirosław Nalaskowski, opieka organizacyjna GOK w Żarnowie: Bogumiła Danilczyk; realizacja nagrań Zdzisław Wasilewski. Konador Firma Fonograficzna, 2008 [1 płyta CD] + tekstowy dok. towarzysz.
  4. Rubis d’Orient / Zofia Piłasiewicz, [w:] Opowieść o ziemi augustowskiej: antologia / wybór, układ i red. Zbigniew Fałtynowicz. Augustów, 2007, s. 146-147 [wiersz]

Bibliografię przygotowano na podstawie księgozbiorów Muzeum Ziemi Augustowskiej, Biblioteki Pedagogicznej Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach, Filii w Augustowie, Miejskiej Biblioteki Publicznej Augustowskich Placówek Kultury w Augustowie i prywatnego księgozbioru Józefy Drozdowskiej.

Opracowała Józefa Drozdowska, Biblioteka Pedagogiczna Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach, Filia w Augustowie
Folklorystyczny zespół Rosjan Starowierów Riabina. Fot. Józefa Drozdowska

Folklorystyczny zespół Rosjan Starowierów Riabina. Fot. Józefa Drozdowska

 
Opublikowano Dodaj komentarz

Activities of JZI in September 2020

Starting from this month, we have decided to summarize not only the indexation work of JZI, but also other activities of our team and the Association. Let us start then!

Indexing

In September, we added nearly 22,000 new indexes from 22 new books and document collections to the Geneo search engine . We have added further indexes from the following parishes: Bakałarzewo, Bargłów, Janówka, Kundzin, Suwałki and Wigry. The new indexes from the birth books of the parish of Janówka, which have just been found during the renovation works on the parish, deserve special attention. Out of five books that were found, three were indexed in September. The remaining two are already being indexed. Apart from that, we have added some interesting lists published in the form of tables concerning the parish of the former Sokółka deanery: Odelsk (1909 census of parishioners),  Kuźnica (1864 and 1909 census of parishioners) and Sokółka (list of inhabitants of the town from 1852). These lists are available on the subpages of respective parishes. In parallel, as usual, we are supplementing and improving previously added indexes.

The following people indexed and verified for us in September:

Thank you to all of the above mentioned people! More numerous indexes, we hope including many from new parishes coming soon!

From the activities on the borderline of indexation and analytical work, we have reconstructed 188 metric records from the parish of Raczki. It consisted in extracting information from the notes hidden on the margins of books from other parishes, concerning weddings and deaths in the parish of Raczki. They have been added to Geneo as part of the community project to recreate Raczki's metrics. More information can be found in this entry.

We also recommend to take a look at a more detailed table showing the number of indexed record files broken down by year, parish and type of record. You can find it here.

3rd General Meeting of the members of JZI Association

The pandemic period is not conducive to meetings in numerous groups. That is why, this year we decided to organize an on-line General Meeting. We were able to gather more than half of the members without any problem and despite initial technical problems we were able to talk to each other for over two hours.

We summarized the activities of the JZI in 2019 in a factual report. We discussed the financial situation of the Association and then proceeded to vote on resolutions. We ended the meeting with a long discussion on short- and long-term plans. Żadne spotkanie on-line oczywiście nie zastąpi bezpośrednich rozmów twarzą w twarz, dlatego planujemy “normalne” spotkanie w nieco ograniczonym gronie i z zachowaniem wszelkich środków ostrożności już w październiku.

Publishing and popularization activities

In September we published on our website an interesting article by Grzegorz Ryżewski on the history of the church in Sztabin. Podjęliśmy również decyzję o wydawaniu “Rocznika Historycznego” w którym zbieralibyśmy artykuły powiązane z historią regionu – zbyt długie, aby je umieścić na stronie internetowej, a jednocześnie niewystarczające objętościowo do stworzenia osobnej pozycji książkowej. Każdy z Was może być autorem! Więcej informacji o tym przedsięwzięciu można znaleźć here.

 
Opublikowano Dodaj komentarz

Augustów-Sejny-Suwałki. Wydajemy “Rocznik historyczny”!

Pod szyldem Stowarzyszenia Jamiński Zespół Indeksacyjny postanowiliśmy wydawać zbiory artykułów o charakterze historycznym zebranych w rocznikowe tomy. Wszystkie one dotyczyć będę rejonu Suwalszczyzny, którym od samego początku naszej działalności bardzo się interesujemy, a więc powiatów augustowskiego, sejneńskiego i suwalskiego. Pierwszy tom, którego roboczą okładkę prezentujemy, chcemy wydać na początku przyszłego roku. Kilka artykułów jest już gotowych lub prawie gotowych, ale nie jest to projekt zamknięty wyłącznie dla członków Stowarzyszenia. Każdy, kto ma coś wartościowego do przekazania, może spróbować!

Do 31 października 2020 roku należy wysłać tytuł pracy oraz krótkie streszczenie – 1000-2000 znaków.

Do 30 listopada 2020 roku należy wysłać cały artykuł.

Za kwalifikację artykułów odpowiada komitet redakcyjny. Celem tej pozycji jest zebranie cennych tekstów, zbyt długich, aby je publikować na stronie www, a jednocześnie zbyt krótkich, aby zbudować z nich osobną pozycję książkową. Liczymy na dyskusję na temat tej inicjatywy, ale przede wszystkim na teksty, które należy wysyłać na adres:

jz*@jz*.pl











 
Opublikowano 2 Comments

Parish Church of St. James the Apostle in Sztabin

An independent parish in Sztabin was established in 1895. It was separated from the Krasnybór parish which had been operating since 1598. There was a Roman Catholic chapel in Sztabin as early as in the middle of the 17th century which was transformed from a pre-existing Uniate church. In 1799, the wooden church in Sztabin was in such a bad condition that it had to be sealed. The Jewish tavern keepers from Sztabin and the leaseholder of the Wrzosek estate protested against it in a Białystok camera declaring that the closure of the church put them at risk of losses due to a decrease in demand for liquors. In 1826, the parish priest of Krasnybór stated that the present church was the fourth building existing in that place. The last one, built in 1804, had dimensions of 21 by 9 meters. It was erected from wood on a stone foundation and covered with wooden planks. The roof was covered with shingles painted dark red. Also two towers in the facade of the church were covered with shingles; the tops were covered with sheet metal and crowned with iron crosses. Three bells were hung in one tower and an iron clock with two cast scales and a bronze bell on the other. There were three altars: the main one with the image of the Mother of God and the side ones with the image of St. Anthony of Padua and, on the upper floor - St. James the Apostle and the altar with the image of the Scourging of Jesus and at the top - St. John the Evangelist.

An attempt to establish an independent parish institution in Sztabin had already been made by Count Karol Brzostowski (d. 1854), heir to the Krasnoborsko-sztabiński estate in which he created the famous Republic of Sztabin. It was guided by purely pragmatic motives. The seat of the Count was in Cisów and he himself attended the church in Sztabin. Sztabin was the most populated place of the estate and was located in its center. Craftsmen and merchants lived there. The village also had a large church. According to Brzostowski, the villages of the parish in Jaminy were to be joined to the newly established parish in Sztabin. Correspondence between the owner of the estate and the diocesan curia started. The Count only wanted to sanction the actual state of affairs.

In 1828, the Bishop of Augustów confirmed that he was in favour of creating a branch in Sztabin with no significant changes in the boundaries between the parish of Krasnybór and Jaminy. The following were considered to belong to Krasnybór: Krasnoborki, Kamień, manor of Cisów, Kryłatka, Długie, Lebiedzin and treasury (national) villages: Jastrzębna, Balinka, Hruskie, Komaszówka. Those belonging to Sztabin were: Kunicha, Janówek, Karoliny, Ewy, Kopiec, Sosnowo, Budy, Kolnica Wielka, Kolnica Mała, Kobyli Kąt, Promiski, Huta Sztabińska, settlements: Pogorzałe, Fiedorowizna, Chomaszewo, Podcisówek, Stara Huta. However, this did not end the long-lasting disputes that continued for years. Since 1835, the parish priest lived in Sztabin and moved the birth, marriage and death records there.

Propozycja podziału parafii krasnoborskiej. Akta kościoła w Sztabinie, AD Łomża.
Proposal to divide the parish of Krasnobór. Church files in Sztabin, Łomża Diocesan Archives.

It was not until 18th January 1895 that the Ministry of the Interior in St. Petersburg informed the Warsaw Governor General and the diocesan authority in Sejny that it allowed the Vicar of Sztabin to keep metric books for the following villages: Budziski, Czarny Grąd, Ewy, Fiodorowizna, Huta, Janówek, Kamień, Karoliny, Kobyli Kąt, Kopiec, Krasnoborki, Kunicha, Motułka, Podcisówek, Promiski, Przechodki, Sosnowo, Suchy Grąd and Sztabin. On March 6th, 1895, the administrator of the diocese, Father Pawel Krajewski, signed a decree to establish an independent parish of Sztabin. In 1896, the Cisów and Popowoszczyzna manor farms were joined to the newly established parish along with the village of: Budy, Cegielnia, Chomaszewo, Podgórze, Pogorzałe, Zielone, Żmojdak.

The first Parish Priest of the Sztabin parish was Father Szymon Błażanis. He worked there between 1882-1896, initially as a vicar. He died on January 17th, 1897.

Read More

 
Opublikowano Dodaj komentarz

JZI indexing - as of the end of August 2020

In August, we added over 7,800 new indexes from 35 new books and documents to Geneo search engine This way, the number of indexed books has just exceeded 1000! We would like to thank all members of JZI and cooperating partners who contributed to such a wonderful result! We have added further indexes from the following parishes: Bakałarzewo, Bargłów, Jeleniewo, Kaletnik, Krasnopol and Rajgród. This month, perhaps the most interesting entries in our database are the birth, announcement and death records of all preserved annexes to the Kaletnik. parish wedding records. Simultaneously, as usual, we are supplementing, revising and amending previously added indices. In the passing month, Ryszard Korąkiewicz and Tomek Chilicki made photocopies of records from five birth books of the Janówka parish from the middle of the 19th century that were discovered quite by chance. They are currently being indexed.

The following people indexed and verified for us in August:

Thank you to all of the above mentioned people! More numerous indexes, we hope including many from new parishes coming soon!

We remind you about an interesting community project in which anyone can add deceased people linked to the Raczki. W tej chwili dostępnych jest około 150 wpisów tego rodzaju. W Geneo oznaczone są one literką “R” przy numerze aktu. Więcej informacji o tym przedsięwzięciu można znaleźć w this entry.

We also recommend to take a look at a more detailed table showing the number of indexed record files broken down by year, parish and type of record. You can find it here.

 
Opublikowano Dodaj komentarz

Kościół p.w. św. Rocha w Krasnymborze – z dziejów świątyni i parafii

W okresie przedrozbiorowym parafia krasnoborska znajdowała się w dekanacie grodzieńskim diecezji wileńskiej. W tymże dekanacie występowała w spisie kościołów na synodzie biskupa Sapiehy w 1669 r.1, a następnie na synodzie z 1744 r., na którym szczegółowo wytyczono granice poszczególnych parafii przez wyszczególnienie należących do nich miejscowości2. Od 1799 r. omawiana parafia weszła w skład nowo utworzonej diecezji wigierskiej. Od 1818 r. znajdowała się w diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej, od 28 października 1925 r. w łomżyńskiej, a od 25 marca 1992 r. należy do diecezji ełckiej. Po odłączeniu w 1795 r. Grodna do Cesarstwa Rosyjskiego właściwym dekanatem dla parafii Krasnybór był zawsze Augustów. W 1895 r. z części parafii krasnoborskiej wyodrębniono parafię Sztabin3.

W 1506 r. król Aleksander dał Teodorowi Chreptowiczowi dwór w grodzieńskim powiecie nad rzeką Perstunią, który dzierżył przedtem leśniczy grodzieński Koleda. Chreptowicz otrzymał również Puszczę Krasnybór, sianożęci na rzece Biebrzy oraz Wołkuszy i puszczę przylegającą do tego dworu w granicach: rzeka Perstuń, błoto, rzeka Niedźwiedzica, granica dóbr Hrynka Chodkowicza Wołłowicza, Droga Wielka z Grodna do rzeki Netty, błotko Storożyno, koło Raków kołodzież,4 rzeka Perstuń i tą rzeką do wymienionego dworca5. W granicach tych powstały dobra Lipsk (Hołynka)6. Dokument ten milczał na temat granic Puszczy Krasnybór. Znamy je dopiero z przywileju Zygmunta I wydanego w roku 1518 potwierdzającego nadanie Aleksandra: poczowszy rekoju Lebiedinoju w reku Bobru, a rekoju Bobru do Osinok, potomu do Czarnoho Lesu, do Studienca Wody, do Kaplic, do Wielikoho Lesa, czerez bor do Lipowoho Lesa, do Chomiakowki, do Olszanki reki, kotoraja wpała w Wielikije Bołota, a tyje bołota pryszli do tojeż Lebiedinoje reczki7. Ten sam król, aktem wydanym w Kamiennej w roku 1522 nadał Teodorowi Chreptowiczowi obydwa brzegi rzek Biebrzy i Lebiedzianki oraz pozwolił, dla lepszego przejazdu z dworu Lipska do puszczy zbudować groblę oraz młyn na rzece Lebiedziance. Przywilej ten znany jest z potwierdzenia danego Jerzemu Chreptowiczowi przez Zygmunta Augusta w 1554 r.8 Kolejny raz granicę Puszczy Krasnybór opisał Zygmunt III w roku 1590: poczowszy rekoju Lebiedinoju w reku Bobru, a rekoju Bobru do Timowa uroczyszcza, a od Timowa do Osinok, od Osinok do Czornoho Lesa, od Czornoho Lesa do Zimnese (?) Wody, od tot do Kaplic, od Kaplic do Wielikoho Lesa, od Wielikoho Lesa na bor rubeżami starymi, a borom do Lipowoho Lesa, czerez bor do Chomaszowa, z Chomaszowa do Olszanki reczki, kotoraja wpała w Wielikije Bołota a tyje bołota pryszli do tojeż Lebiedinoje reki9.

1. Krasnybór i okolice. Fragment Mapy szczególnej województwa podlaskiego (. . .) Karola de Perthees, 1795. AGAD, Zbiór Kartograficzny, AK 98.
1. Krasnybór i okolice. Fragment Mapy szczególnej województwa podlaskiego (. . .) Karola de Perthees, 1795. AGAD, Zbiór Kartograficzny, AK 98.

Postacią centralną w dziejach dóbr i parafii był Adam Iwanowicz Chreptowicz, on to bowiem skolonizował te ziemie i zorganizował tu struktury kościelne. Urodził się 20 grudnia 1557 r. w Siennie10. Był synem Iwana i Magdaleny Skuminówny11. Nie piastował wysokich godności i urzędów. Na większości dokumentów podpisywał się jako podkomorzy nowogródzki, którym był już w 1590 r.12 Urząd ten był zatem wysokim urzędem, ale w kategoriach powiatu. Dawał natomiast wgląd w interesy gospodarcze prowadzone w jego granicach. Z niewiadomych przyczyn (brak czasu?) zrezygnował z tego urzędu w 1600 r.13 Zaszczytną funkcję otrzymał Adam w 1620 r., kiedy występował jako marszałek trybunalski14. Mając poważanie i ciesząc się wzorową opinią, posłował na sejmy15.

W wyniku działu z bratem w 1583 r. Adam stał się posiadaczem Sienna i Kupiska. Wkrótce jednak po śmierci Iwana otrzymał należące do zmarłego brata dobra: część Szczors, Lipsk i Puszczę Krasnybór16. Duże dobra wniosła mu w 1584 r. druga żona Anna Komajewska. Były to: Wiszniew z folwarkami, Dzitwa, Wołyma, Kimele, Ponary a dwadzieścia i pół osm tysiąca złotych polskich (27 500 zł). W związku z powyższymi faktami po 1585 r., Adam rozpoczął na dużą skalę akcje gospodarcze w  swoich włościach.

Dziedzic przystąpił też do karczunku i kolonizacji Puszczy Krasnybór. Działalność ta spotkała się ze sprzeciwem Piotra Wiesiołowskiego, leśniczego grodzieńskiego17. Jeszcze w 1590 r. król Zygmunt III specjalnym przywilejem potwierdził Adamowi posiadanie puszczy wraz z ograniczeniem18. Następnie Piotr Wiesiołowski oskarżył Adama Chreptowicza o przekroczenie nadania19. Król powołał specjalną komisję, która w 1599 r. szczegółowo badała granice20. Komisarze uznali wszystkie przywileje i prawa Adama Chreptowicza do Krasnegoboru za słuszne, co potwierdzili podpisami i pieczęciami21.

2. Plan podziału parafii krasnobarskiej zaproponowany przez Karola Brzostowskiego. ADŁ, l/220.
2. Plan podziału parafii krasnobarskiej zaproponowany przez Karola Brzostowskiego. ADŁ, l/220.

Sprowadzając do majątku nowych osadników Adam Chreptowicz dokonał na tym terenie fundacji sakralnych i zorganizował strukturę kościelną. Wydaje się, że pierwszą placówką obsługującą osadników, przybywających zapewne z innych dóbr Chreptowiczów, była parafia obrządku wschodniego, podlegająca władzy duchownej metropolitalnej22. Nie do końca pewna jest data jej utworzenia. W akcie z 27 sierpnia 1598 r. uposażającym plebana krasnoborskiego w grunta wsi Osinki czytamy: która wioska acz ma w sobie włók 10 wymierzonych, jednak dwie włóki na popa greckiego nabożeństwa, w tejże wiosce mieszkającego są oddzielone23. Jak wynika z powyższego, parafię grecką w Krasnymborze utworzono wcześniej niż katolicką, a więc przed 27 sierpnia 1598 r. Najczęściej przyjmowaną datą powstania parafii obrządku wschodniego jest 1513 r.24 Datacja ta jest jednak mało przekonywająca ze względu na późniejszą kolonizację tego obszaru, który do czasów Adama Chreptowicza porastała gęsta puszcza25. Wydaje się zatem, że powstała ona niewiele wcześniej niż katolicka.

Drugą strukturą kościelną, która zawdzięczała swe powstanie działalności kolonizacyjnej Adama była parafia katolicka. Fundując 27 sierpnia 1598 r. parafię Adam Chreptowicz wraz z żoną Anną w wystawionym przywileju szczegółowo opisał jej uposażenie26. Dokument ten wymieniał pierwsze wsie powstałe na nowo kolonizowanym obszarze, podawał liczbę włók każdego sioła, co świadczyło o przeprowadzonej już w tym czasie pomiarze.

3. Kościół pw. św. Rocha w Krasnymborze. (W zbiorach ROBiDZ Białystok. Wszystkie zdjęcia wykonała A. Kulak w 2007 r.).
3. Kościół pw. św. Rocha w Krasnymborze. (W zbiorach ROBiDZ Białystok. Wszystkie zdjęcia wykonała A. Kulak w 2007 r.).
4. Kościół pw. św. Rocha w Krasnymborze. (W zbiorach ROBiDZ Białystok).
4. Kościół pw. św. Rocha w Krasnymborze. (W zbiorach ROBiDZ Białystok).

Continue reading Kościół p.w. św. Rocha w Krasnymborze – z dziejów świątyni i parafii

  1. J. Kurczewski, Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912, s. 468.[]
  2. Litak, Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 r., Lublin 1980, s. 269; T. Krahel, Zarys dziejów (Archi)diecezji Wileńskiej, „Studia Teologiczne”, 5-6/1986-1988, s. 44.[]
  3. Archiwum Państwowe w Białymstoku (dalej APB), Kamera Wojny i Domen, nr 441, k. 58; W. Jemielity, Parafia Sztabin, Łomża 1990, s. 30.; tenże, Podział administracyjny diecezji wigierskiej, diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej i diecezji łomżyńskiej, „Studia Łomżyńskie”, t. 2, Warszawa 1989, s. 165, 169, 171, 172.[]
  4. Chodzi o studnię; por. B. Tichoniuk, Odapelatywne nazwy terenowe południowej Białostocczyzny. Słownik topoosnów, Opole 1986, s. 45.[]
  5. Biblioteka PAN w Kórniku (dalej BK), nr 1308, bez pag.; Biblioteka Narodowa Ukrainy im. Wernadzkiego w Kijowie (dalej BNU), F. I, nr 6014, s. 26.[]
  6. Dziś Gołynka na Białorusi. Por. G. Ryżewski, Dobra Lipsk (Hołynka), „Jaćwież”,  nr 22, 2003.[]
  7. Archiwum Główne Akt Dawnych (dalej AGAD), Metryka Koronna (dalej MK), nr 410, s. 1044-1045.[]
  8. AGAD, MK, nr 412, k. 62; BK, nr 1308, bez pag.[]
  9. BK, nr 1308, bez pag.[]
  10. Biblioteka Czartoryskich w Krakowie (dalej BCz), nr 860, s. 90.[]
  11. G. Ryżewski, Adam Chreptowicz, podkomorzy nowogródzki (1557-1628), [w:] Małe miasta. Elity. Prace ofiarowane Profesorowi Edwardowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. M. Zemło, Supraśl 2005, s. 25-42.[]
  12. Centralne Archiwum Akt Dawnych Rosji w Moskwie (dalej CAADR Moskwa), F. 389, op. 1, nr 77, k. 147v; Pamiętniki Samuela i Bogusława Kazimierza Maskiewiczów (w. XVII), oprac. i wstęp A. Sajkowski, red. W. Czapliński, Wrocław 1961, s. 210.[]
  13. CAADR Moskwa, F. 389, op. 1, nr 87, k. 158-159v.[]
  14. Акты издаваемые Виленскою Археографической Комиссею для разбора древнихь актовь (dalej AVAK), t. XI, Wilno 1880, s. 97.[]
  15. AGAD, Archiwum Radziwiłłów ( dalej AR), dz. V, nr 2170, s. 4-5.[]
  16. BNU, F. I, nr 6014, s. 29.[]
  17. Piotr Wiesiołowski junior, marszałek WKL zm. 1621 r. Por. J. Maroszek, Pogranicze Litwy i Korony w planach Króla Zygmunta Augusta, Białystok 2000, s. 505-506.[]
  18. AGAD, MK, nr 412, k. 71; BK, nr 1308.[]
  19. AGAD, MK, nr 410, s. 1035; J. Wiśniewski, Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku,[w:] Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, Białystok 1965, s. 155.[]
  20. Narodowe Archiwum Republiki Białoruś w Mińsku (dalej NARB), F. 1839, op. 1, nr 1, k. 7; AGAD, MK, nr 410, s. 1078.[]
  21. AGAD, MK, nr 410, s. 1063-78.[]
  22. A. Mironowicz, Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku, Białystok 1991, s. 273.[]
  23. Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego (dalej BUWil), F. 57, B533, nr 44, k. 218.[]
  24. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (dalej SG), t. V, Warszawa 1882, s. 640; J. Wiśniewski, Dzieje…, s. 155; A. Mironowicz, Podlaskie…, s. 268.[]
  25. G. Ryżewski, Sztabin. Dzieje obszaru gminy Sztabin od czasów najdawniejszych do współczesności, Białystok-Sztabin 2002, s. 30-40.[]
  26. Kościół katolicki na Podlasiu. Zbiór dokumentów erekcyjnych i funduszowych. (4) Krasnybór, wstęp i oprac. G. Ryżewski, Białystok 2000, s. 26; BCz, nr 1777, k. 275-276v; BUWil, F. 57, B533, nr 44, k. 217v-219.[]
 
Opublikowano Dodaj komentarz

JZI Indexing – as of the end of July 2020

The holiday season has started, so we're slowing down a bit. In July, we have added over 5,500 new indexes from 6 new books to Geneo search engine . This way, the number of indexed records has exceeded 400,000! We would like to thank all members and cooperating partners of the JZI who have contributed to such an incredible result! We have added further indexes from the following parishes: Bakałarzewo, Bargłów, Janówka, Jeleniewo and Rajgród. We would like to draw your attention to the completion of the indexation of the oldest book that has been preserved in the region. This is a book of baptisms from Janówka from 1602-1618, which we informed about in a separate entry. As usual, we are simultaneously supplementing and improving previously added indices. The following people indexed and verified for us in July:

Thank you to all of the above mentioned people! More numerous indexes, we hope including many from new parishes coming soon!

In July, we also started an interesting community project in which anyone can add deceased people linked to the Raczki. W tej chwili dostępnych jest około 150 wpisów tego rodzaju. W Geneo oznaczone są one literką “R” przy numerze aktu. Więcej informacji o tym przedsięwzięciu można znaleźć w this entry.

We also recommend to take a look at a more detailed table showing the number of indexed record files broken down by year, parish and type of record. You can find it here.

 
Opublikowano Dodaj komentarz

Opis parafii raczkowskiej z 1784 roku

Opis parafii raczkowskiej sporządzony przez proboszcza Wacława Rydzewskiego w roku 1784.

Kościół Parafialny Raczkowski  w tym miasteczku Raczkach położony, w powiecie grodzieńskim, w dekanacie olwickim, w kolacyi Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Paca, starosty Ziołowskiego wioski i miejsca są w tymże powiecie według porządku alfabetu ułożone jak po sobie idą.

Bolesty J.P. Paca na zachód słońca letni mila od kościoła.

Buda J.K.M. między wschodem i południem zimowym mila duża.

Choćki J.K.M. na północ ćwierć mili.

Koniecbór J.K.M. pół mili na zachód słońca zimowy.

Kurianki J.K.M. między wschodem i południem zimowym mila.

Lipówka J.P.Paca na zachód słońca zimowy mila.

Lipowo J.K.M. na północ mila.

Nieszki wioska do kościoła raczkowskiego należąca na zachód słońca letni mila wielka.

Pijawne J.K.M. między wschodem i południem zimowym mil duże.

Raczki wioska J.P. Paca na wschód słońca letni o kroków pięćset od kośociła.

Rudniki J.M.X.X. Kamedułów Wigierskich o kroków pięćset za rzeką Dowspudą na wschodzie słońca zimowym.

Rabalewszczyzna J.M.X.X. Kamedułów na wschód słońca letni mila duża.

Sidory J.K.M. na północ mila.

Stoki J.K.M. na zachód słońca zimowy mila.

Szczodruchy J.P. Paca między południem i zachodem letnim mila.

Wasilówka J.P.Paca na południe letnie mila.

Wierciochy J.P.Paca między południem i zachodem letnim mila.

Wysokie J.K.M. na północ mila duża.

Żubrynek J.K.M. na wschód słońca letni mila mała.

Kościoły sąsiedzkie Bakałarzewo od kościoła raczkowskiego na zachód słońca letni mil duże w kolacyi J. P. Chlewińskiego droga równa.

Kościół Janowski na południu letnim w kolacyi J. P. Paca starosty Wilejskiego mil półtorej, droga górzysta, miejscem błotnista i kamienista.

Augustów mil trzy na wschód słońca zimowy w starostwie augustowskim i dekanacie augustowskim.

Kościół Bargłowski parafialny w dekanacie augustowskim i w starostwie augustowskim na zachód zimowy mil trzy droga błotnista i górzysta.

Grodno na wschodzie słońca zimowym mil dwanaście droga do Grodna więcej borem niż otwartym polem.

Jezioro Okrągłe J. P. Paca starosty Ziołowskiego szerokie o kroków miejscem […] miejscem mniej, wzdłuż mila

Lasu i zarośli może być mila wzdłuż lecz sośniny bardzo mało i to nie zdatna do budowli. Puszcza J.K.M. o mile w odległości od Raczek.

Młynów dwa J. P. Paca jeden na zachód słońca letni na rzece Dowspuda drugi na wschód słońca zimowy, przy których zalewów dwa stawami nazwają. Mostów trzy dwa przy młynach, trzeci w Raczkach.

Gościniec publiczny przez Raczki do Królewca mil dwadzieścia pięć.

Do granicy Pruskiej mila, tak na południe letnie jako i na zachód słońca letni.

Takowe opisanie parafii mojej podpisem ręki własnej stwierdzam.

X. Wacław Rydzewski pleban raczkowski.

Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, „Kniga wizytacji kostiełow po diekanatam Wilienskoj Eparchii za 1784”, sygn. 694/1/3994 k. 112-112v.

Transkrypcja: Marcin Halicki