Author: Ryszard Korąkiewicz

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Studzieniczna

Probably everyone has heard about the Sanctuary in Studzieniczna, today a settlement in the administrative part of Augustów. At the beginning of the 18th century, on one of the islands of Lake Studzieniczna, there was a hermitage in which a monk from the Camaldolese monastery in Wigry lived. The hermitage was in the place "famous for miracles", which is reportedly testified by a visit of the Augustów deanery from 1700. Former Polish army officer Wincenty Murawski, aka Morawski, settled there. Murawski was an herbalist and apparently the water from the well he dug had healing properties, in particular it helped with eye diseases. On the island there was a copy of the image of Our Lady of Częstochowa, initially the painting hung on an oak, and later in a wooden chapel built by Murawski. In 1782, Murawski made a pilgrimage to Rome, where he obtained the right to four complete indulgences per year, with the most important one for Pentecost, next on July 26 for St. Anna, May 16 for St. Nepomuk and September 23 for St. Tekla. He also brought pictures of saints, which he placed in the chapel. Currently, there is a stone chapel there, built in 1872 by Ludwik Jeziorkowski, engineer of the Augustów Canal. The chapel's foundations are based on 64 oak piles driven into the ground. At the end of the 19th century, a dyke connecting the island with the mainland was built. The indulgence ceremonies are held in Studzieniczna to the present day, and just before the war the indulgence on Pentecost lasted three days. During the penultimate pilgrimage to Poland in 1999 Studzieniczna was visited by Pope John Paul II, there is a monument where he got off the ship to the shore.

Ciekawy opis takich uroczystości odpustowych zamieścił w 1931 roku w „Kurierze warszawskim” dziennikarz, pisarz i felietonista Julian Podoski. Urodzony pod Zamościem, a związany z tymi terenami poprzez ojca, Tadeusza Podoskiego, który był pierwszym komisarzem-starostą powiatu augustowskiego od listopada 1918 roku do listopada roku 1919. Julian przez kilka miesięcy wydawał “Gazetę Augustowską”, a z Augustowem związał się dosłownie, żeniąc się w 1931 roku z Zofią, córką powiatowego lekarza augustowskiego, Jana Jaworowskiego. Felietony Podoskiego o Augustowie i okolicach ukazywały się w „Kurierze Warszawskim” w latach 1929 – 1938. Julian Podoski był przyjacielem Kornela Makuszyńskiego i Mariana Walentynowicza. Wspólnie z tym drugim rysował komiksy do Świata Młodych w latach 40-tych i 50-tych XX wieku. Wśród felitonistów piszących o tych terenach jest jeszcze Karol Hoffman, Ferdynand Ossendowski, Bronisław Stefanowski piszący pod ps. Stefan Stojan i kilku innych. Poniższy felieton jest jednym z kilkudziesięciu tekstów opisujących historię, obyczaje i codzienne życie mieszkańców tzw. Kresów północnych (czyli Augustowa, Raczek, Suwałk, Sejn, Grodna) od 1919 do 1939 roku. Prawdopodobnie już w lipcu ukaże się drukiem nasza kolejna książka, licząca ponad 400 stron i bogato ilustrowana archiwalnymi fotografiami, pt. „Augustów, Suwałki, Sejny, Grodno i pogranicza 1919-1939. Felietony korespondentów Kuriera Warszawskiego”. Również w tym czasie planujemy wydać reprint przewodnika „Pojezierze Suwalsko-Agustowskie” z 1937 roku, książka powstaje przy współpracy z Biblioteką Uniwersytecką im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku.

In Studzieniczna

Indulgence at Pentecost in Studzieniczna - At the well at which the figure of the Blessed Virgin Mary appeared - Through dam to the chapel - Prayers in a wooden church - Pilgrims at the foot of the chapel on an islet - Burning candles and pilgrimage on the knees - Graces of the Holy Virgin from Studzieniczna - Beggars - A friend from Warsaw - Vendors - "Cold ice water" and bagels - And when the third day of the indulgence ends ...

Studzieniczna, in May

It was warm, May rain at night. In the morning, on the first day of Pentecost it cleared up completely. In the streams of hot sun, in a downpour of golden rays, the swarm of people of Suwałki region goes to the annual indulgence, in Studzieniczna, in the poviat Augustow. Hundreds and thousands of wagons, carts, vans and carriages are heading in the same direction - towards the miracles of the famous chapel on the island of Lake Studzieniczne. According to ancient tradition, the Mother of God was to appear at the well, and at the same time began to heal the sick and the cripples. Miracles multiplied. The news of the place, famous for miracles, spread more and more widely. More and more believers began to converge on all sides of the Suwałki-Augustów lakes, forests and villages. As the years went by, when extraordinary phenomena continued, a three-day indulgence was announced here.

Studzieniczna lies among the forests, where the Białe and Studzieniczne lakes are adjacent. From the island where the miracle happened for the first time, a dyke leading to the wooden church and the neighboring village of the same name was built. On the island itself is a white, stone chapel and a well, next to which the figure of the Mother of God was placed, in the place where she was supposed to appear on that fateful day.

Now, not only the islet, dike and area around the church, but the space of several kilometers of forest is occupied by pilgrims and their camps. The crowd of people sways and vibrates, pouring in two streams at the feet of the image of the Blessed Virgin and pouring from them.

Local people prevail. However, there is also a lot of intelligence.

Fourteen priests who came to the area cannot keep up with religious services. The crowd is squeezing more and more , although masses are celebrated without interruption. Thirsting for grace comes constantly. At times, it seems that the fence of the church graveyard will not withstand the pressure of the people and shatter soon. The smell of burning incense and the sound of silver bells flows from the crowded interiors of the temple.

The door to the islet's chapel is wide open. Those who want to experience grace or thank for the experienced grace kneel or lie prostrate at the altar.

After saying a short prayer to allow further waves of pious people access to the temple, people approach the church grandfather, who "leases" wax candles. Later, those who give thanks or are just asking for mercy in earthly pain or distress come out. According to their vows, they circle the chapel three times, being careful that the flames don't go out. Many of the pilgrims come to this wonderful place on their knees.

Dozens of men and women look weird in the scorching sun gloomy in prayers, full of fervent faith in a miracle to come true!

Apparently, the Mother of God in Studzieniczna is kind to these miserable people, because half of those present are those who have received grace.

The chapel in Studzieniczna is surrounded by lake waters everywhere. Behind the water, the dark wall of pine forests glistens in the sunny heat. Among the tall trees, the "shingle", a wooden parish temple, prays with the people.

Not only did the pious come to a wonderful place. Every free corner is full of professional beggars. There is such a multitude and variety of them that you will get confused soon. Moreover the beggars are not embarrassed and they push the image of their disability as close to the pilgrims' eyes as possible to stimulate the homies to sacrifice. There are shouts and screams in various tones, intended to increase the pity of those who do not beg ... The most terrible stumps and wounds were put on public display ... Deaf-mute stimulate the sensitivity of pilgrims by ringing the bells or clappers.

By looking at this cluster, you can immediately distinguish two species of beggars. The first is - village louts of all varieties and shades. A collection so rich that more than one ethnographer would have a lot to do here, finding types that reach back to a distant space of time. The second type is "smart". Various "cripples" with faces on which, under the mask of piety, hide eyes glistening with... insolence, their pupils fly anxiously and vigilantly. Each of these ladders has a helper, from time to time he moves closer to the "patron" and raises some of the beggar's gifts in nature, so that they do not stab too much in the eyes of further donors...

Among other things, on the dam, right by the lake, in the shadow of a trembling aspen I met an old friend. Not only I know him, but all Warsaw also knows him! He stands all autumn and winter, or rather he sits on a sheet in front of the church of St. Cross. A plaque is hung around his neck: "Deaf from birth". He draws public attention here with the same bell he uses in the capital on Krakowskie Przedmieście Street. When I recognized him and came closer to take him into the camera's viewfinder, he shook restlessly. Maybe he met me. After all, I passed by him so many times, returning from the editorial office!

The three-day indulgence in Studzieniczna has fame established by cohorts of beggars and traders. The former managed to squeeze into the cemetery fence and just near the chapel, famous for its miracles. The traders are more modest. They quickly founded improvised stalls along the main trail leading to the gate in the church fence. They sell everything! Even the ladies from the capital who went to Studzieniczna for the indulgence do not hesitate to put glass "pearls" on their neck for ... 60 grosz per meter string! Bicause: "If you fell among crows, croak like them" ... The cries of the vendors lure amateurs: "To water, to water ... Sweet, cold, ice, better than Jewish soda!" And such nectar consists of ... a bucket of cold water from the lake, a quart of "natural fruit" vinegar, half a pound of fine sugar, and other additions that come to "lemonade" from all parts of the world, in the form of flies and various other insects. You can strengthen your weakened physical condition with... excellent sausage, dried for a year and so hard thatyou can confidently use it for... thumps for threshing grain... You can bite it only with the help of pliers, a saw and a chisel ... The flower of the indulgence trade, however, are dryers. Various! And these really are excellent.

The screaming and encouragement of the stall keepers sound until late at night. And when the evening falls and the last day of the indulgence ends, it gets emptier and quieter around. The crowd disappears quickly. All that is left is the forest, the rustling of the evening prayer and the belated pilgrims who lie prostrate at the foot of the wonderful chapel and repeat the words of faith stubbornly:

"After all, you will heal me, Blessed Virgin Mary of Studzieniczna, because the goodness of our Lord, Heavenly Father, is so infinite that nothing can be denied to Mother of Jesus from Nazareth. Amen!"

Julian Podoski
 
Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Assault on the presbytery in Jaminy

Plebania w Jaminach pobudowana w 1880 roku. Zdjęcie z 1938 roku.

In 1882, the local community was shaken by the assault of a group of thugs on the presbytery in Jaminy and the severe beating of the local priest, Fr. Józef Bacewicz. Fr. Bacewicz was born in 1836 in the town of Pejlany, and administered the Jaminy parish from 1874. He was a pastor valued by the community, as evidenced by the description of his job published in the newspaper by one of the faithful:

"He was a good man and a priest who, despite his poor health, but worked as much as he could to moralize the people and help anyone in need, both with advice and donation. It was his and the then head of the village, the late Mr. Ostapowicz, effort who gathered donations and the church was renovated, its interior was repainted with oil paint; three altars were renovated and gilded: a stone wall was built around the church and a burial cemetery after which non-cattle stopped roaming today opposite to the past, a new presbytery was built, and the roofs and all presbytery buildings were improved"[1]

One of the newspapers of the time reported in 1882 about the robbery: "In the village of Jaminy, Augustów pov., on the night of 8 to 9 this month. z dozen villains attacked the presbytery, tied up the sleeping priest and threw him into the hall and took the robbery themselves. When, however, the host closest to the presbytery informed about the assault by the priest's hostess, an old woman who managed to slip away, hurried to help the priest with a pitchfork, at the sight the bodyguard fired a few shots from a revolver, on the sound of which the whole band got out of the presbytery quickly and escaped."[2]

The assault was an indirect cause of the premature death of Fr. Bacewicz. He died at the age of 50, on October 3, 1886, and his grave is still today in the Jaminy cemetery and is probably one of the last gravestones cast in the declining Huta Sztabińska.

The entire description of the villains' trial was published in "Kurier Poranny" No. 104 of 4/16 April 1883 in the following article:

From the Court Room

The three peasants of the Suwałki Governorate Ostrowski, Wolf Szwartz and Tomasz Trzciański were accused. The first two of robbery assault on Father Bacewicz's house and the last of them of hiding things from this crime. On 28 January at night, the criminals in the village of Jaminy together with other people, in order to rob the property, broke off the entrance door of the house of priest B. attacked his apartment and beating and tying him with a rope, openly robbed various things and money belonging to B. One of the accomplices of the crime at the time of the robbery had a revolver, from which two shots were given to people who came to help Father B. This crime refers to art. 1629 of P.C. This case in the first instance was tried by the Suwałki regional court.

... None of the accused pleaded guilty.

Father Bacewicz, questioned at a court hearing, testified that on the night of January 28, at about midnight, he was suddenly awakened by a stab to the entrance door. When the candle was lit, the witness wanted to investigate the reason for this patter, but at the moment the louder patter could be heard from the back entrance to the kitchen. Under strong pressure from the outside, the door opened and the witness heard several people burst into the kitchen with terrible abuse and hurried toward his bedroom. Guessing that they were robbers, the witness wanted to escape through the front door, but in the hall he was attacked by three unknown people who began to beat him on the face, back and whole body with wooden clubs brought with them. The witness began to shout, Jesus, Mother of God, two more villains came in from the inner rooms and all five pushed him out into the corridor, tied up with ropes. and tied to the door handle so that his face hung to the ground and the hands for which he was tied were stretched up, in this position they asked him where the money and papers were, but he replied that he had nothing. The robbery lasted about a quarter of an hour, until the arrival of the neighbors Joka and Kunda who forced the villains to move away with those things and money they managed to rob. Looking around, the witness noticed the theft of a silver watch and snuffbox, various papers and money for the sum of over rubles 1,000 of which rubles 50 were church money. Money and papers were in drawers of the dresser and in two chests in the closet. The locks on these drawers and trunks were broken, somehow with a chisel-like tool.

Some papers lay on the floor and had traces of blood left behind by one of the villains. From the number of villains the witness saw only five. Four of them had beards, they could be between 30 and 40 years old, and were Jews due to the fact that although they abused and spoke in Russian, the Jewish accent was clearly heard in the pronouncement, especially in the word "papiry". These people are completely unknown to the witness and he can't remember them now because he was very scared. The fifth was apparently a Catholic because he had no beard. He had a mask on his face that covered half his face. From the height, composition of the head and general impression, the fifth one strongly resembles the accused Ostrowski, but whether he was him, the witness can not say firmly, because he did not know Ostrowski personally. The villains left a glove amongst others, which the witness recognizes in the number of material evidence.

A month after this crime, the witness received from the head of the Szczuczyn poviat the documents that were in the drawer of the dresser and were probably stolen during the robbery along with other papers and money. Besides, the witness had not seen them in his home for many years, because he did not need them.

Służąca Sobolewska i Fedrowska po­znały Ostrowskiego i Szwartza a O. był w masce, lecz widać, było oczy, czoło i dolną część twarzy. Szwartza zaś za­uważyły dobrze dlatego że on trzymał Sobolewską, kiedy inni podbiegli za Bacewiczem. Sobolewska słyszała w ‘domu księdza strzały. Świadek Kunda i Soha zeznali, że kiedy dążyli do domu księdza, na kilkadziesiąt kroków od domu spostrzegli jakiegoś człowieka, który strzelał do nich dwa razy, ale bez rezultatu.  Kiedy Sobolewska i Fedrowska mówiły, że poznały w liczbie innych złoczyńców Ostrowskiego ze wsi Czarnego Lasu, zaraz posłano do owego sołtysa, lecz nie zastał on go w domu.

The head of village, Mr. Ostapowicz, when received information about the robbery, arrived at the priest at 3 am, whom he found in the bed sick and beaten, then, when learned from his servants that in the number of villains they had met Ostrowski, he went straight to him and found him at home still asleep. On his bed lay a gray capote with metal buttons of steel color (in such capote Sobolewska had just seen him at the time of the robbery), and on his shoes he had traces of not yet melted snow. Ostrowski explained that he was coming back from the tavern Wozgał, where he went to buy wool, and when a witness brought him to the village of Jaminy, he asked if he was arrested for a robbery of the priest. The witness found traces of several people in the snow by the priest's kitchen, and two clubs by the fence. A few days later, the witness again searched the house of O. and found two iron nails, which later the investigating judge matched to holes made when breaking drawers and found that they completely fit. Ostrowski's job was nothing more than theft and he was in prison more than once.

Witness Nowicki testified that the day before the robbery in Jaminy, a Jew from the city of Suchowola, named Wolfko, whom the witness recognizes in the accused Szwartz arrived to him.

This Wolfko came to him, said that he wanted to buy hay, and in the past he never came to Czarniewo. Not buying, he went to Czarny Las for the same thing, and returned home from there in two hours. Witness Kunda also saw a Jew with a little boy, he was at her father's to buy hay the day before the robbery. The witness did not look at this Jew, but when the Jew asked for a bucket to water his horse, she followed him with a bucket onto the road and they talked to each other at the well.

Returning to the room O. quickly called for a supper, and then declared that he has to go to purchase oxen and maybe he would not be back in three or four days. Late at night, O. returned and entered the room and called out: "Oh, let the damn kill you" and when his daughter Anna asked him what had happened, he said: "He has robbed the priest in Jaminy, morover they killed him, they almost killed him." Asked quietly if he was not recognized, he said that he could not be recognized because he had a mask on his face. Shortly afterwards, the head of the village arrived and arrested Ostrowski.

Against Trzciański, there is a circumstantial evidence that he was hiding the items of Fr. B, however this has not been proven by the court. The fact that one and a half verst from his apartment papers of no value belonging to Father B. were found, is no evidence against him when there is no evidence that he put them under the bridge; the more that this place is very busy, and it could have been someone to mislead the police with proper traces of the crime.

After hearing the entire investigation, the District Court found Ostrowski and Szwartz guilty and sentenced them to deprive them of all rights and to send them to heavy labor in fortresses for 10 years each, and after that time to settle in Siberia. Trzciański was completely released from punishment.

Since that judgment, Ostrowski and Szwartz have appellated to the Warsaw court chamber which heard with the lawsuit yesterday. The court chamber, after hearing the course of the case in the first instance, followed by prosecutor Kowalewski and for weapons. after Ostrowski, sworn lawyer Wagner and behind Szwartz, adv. Gluksberg, decided that the judgment of the Łomża District Court was quite properly issued and approved, thus dismissing the defendand's appellate. Defender of Szwartz adv. Gluksberg intends to submit a cassation complaint to the Senate regarding his client because of an improper investigation of the case by the investigating judge.

(Original spelling retained)

Tekst ukazał się również w numerze 3/2020 miesięcznika “Nasz Sztabiński Dom”

[1] "Gazeta Świąteczna”, 1887, no 229-330, p. 6.

[2] „Wiek, Gazeta polityczna, literacka i społeczna”, Warszawa 1882, no 38, p. 3

 
Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Peowiacy z gminy Sztabin

11 Listopada 1918 roku Rada Regencyjna Królestwa Polskiego przekazała zwierzchnią władzę wojskową oraz naczelne dowództwo nad wojskiem polskim w ręce Józefa Piłsudskiego. Chociaż powstała w wrześniu 1917 roku Rada Regencyjna, ogłosiła niepodległość Polski 7 października 1918 roku, to dzień 11 listopada uważany jest umownie za początek suwerenności Polski. Niestety, tereny Augustowszczyzny i Suwalszczyzny, na niepodległość musiały czekać jeszcze ponad 8 miesięcy, do dnia 26 lipca 1919 roku. Wtedy to do Augustowa wkroczyło witane uroczyście Wojsko Polskie. Nie było by niepodległości naszych terenów bez przelanej krwi bojowników POW-u.

Oto lista i krótkie notki biograficzne peowiaków z terenu Sztabina, Jamin i okolic:

  • Michał Łazarski, ur. 29 września 1896 roku, syn Józefa i Teofili z Górskich, szkołę powszechną ukończył w 1910 roku w Sztabinie. Wstąpił do POW, brał udział w działalności wywiadowczej, dywersyjnej i walkach partyzanckich z Niemcami, następnie zaciągnął się do 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. Za zasługi i czyny męstwa wojennego odznaczony Orderem Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Orderem Odrodzenia Polski. W okresie międzywojennym organizator Związku Strzeleckiego, Związku Rezerwistów, kółek rolniczych i spółdzielni mleczarskich. Założył w Sztabinie Straż Ogniową, członek Rady Gminy, Wydziału Powiatowego w Augustowie i Rady Wojewódzkiej w Białymstoku, członek zarządu i radca Izby Rolniczej w Białymstoku, prezes Okręgowego Towarzystwa Rolniczego i Straży Pożarnej. W latach 1928–1938 był posłem na sejm II, III i IV kadencji z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem i senatorem V kadencji z listy Obozu Zjednoczenia Narodowego. Wiceprzewodniczący Okręgu Białostockiego OZN. W czasie II wojny światowej pod nazwiskiem Czesław Tkaczyk w konspiracji w Warszawie, w Armii Krajowej pod pseudonimem „Burza”, w stopniu porucznika był dowódcą plutonu w obwodzie Praga, brał udział w przygotowaniach do powstania na Pradze, zginął 1 sierpnia 1944 roku w czasie ataku na „Monopol”. 22 sierpnia 1944 roku odznaczony Orderem Virtuti Militari, pochowany na Cmentarzu Bródnowskim.
  • Jakub Rółkowski ur. 30 lipca 1864 roku w Jeziorkach, syn Marcina i Józefy z Dębskich. Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach wstąpił do Seminarium Duchownego w Sejnach, został wyświęcony 10 czerwca 1888 roku. Był wikariuszem w Nowogrodzie, Kuczynie, a od 1901 roku proboszczem w Sztabinie. Za przekonania niepodległościowe internowany przez Niemców. Zginął 22 czerwca 1941 roku w Sztabinie w trakcie bombardowania lotniczego.
  • Józef Kryszyn ur. 23 listopada 1895 roku we wsi Pogorzałe, syn Jana i Franciszki z Radziwonowiczów, nauczyciel w Kolnicy, członek POW. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości
  • Józef Szyc, ur. 19 kwietnia 1895 roku w Sztabinie, członek POW, żołnierz Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Walecznych i 9 listopada 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości Kazimierz Lotkowski, ur. 15 grudnia 1897 roku w Sztabinie, syn Jana i Marcjanny z Sobolewskich. Odznaczony Krzyżem Walecznych i 24 maja 1932 roku Medalem Niepodległości.
  • Aleksander Wierzbicki, ur. 26 lutego 1896 roku w Jaminach, syn Antoniego i Anny z Mrozowskich, ukończył szkołę powszechną, zatrudnił się jako robotnik leśny. Od marca 1917 roku w POW pod pseudonimem „Podbipięta”, aresztowany przez Niemców, bity w trakcie przesłuchań, zbiegł. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, ciężko ranny w brzuch. Po demobilizacji zamieszkał w Augustowie, robotnik. 16 marca 1937 roku odznaczony Medalem Niepodległości
  • Antoni Murawski, ur. 13 października 1895 roku w Sztabinie, syn Stanisława i Marianny Rusiewicz. Członek POW od lutego 1917 roku, żołnierz 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, walczył pod Kijowem, Lidą, Grodnem, Sejnami i Borkowem, wyróżnił się 22 czerwca 1920 roku w ataku na Skorodno, w lutym 1921 roku zwolniony do rezerwy w stopniu sierżanta. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari, Medalem Niepodległości (24 maja 1932 roku), a także Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Prowadził sklep tytoniowy w Sztabinie. Po 17 września 1939 roku poszukiwany przez NKWD. W 1943 roku aresztowany przez gestapo i rozstrzelany.
  • Bolesław Zagórski, ur. w 1887 roku w Janówku, rolnik. Członek POW wykonujący zadania łącznikowe i wywiadowcze, przechowywał broń, przerzucał ochotników. Odznaczony Medalem Niepodległości. Wprowadzał nowe metody uprawy roli, sołtys w Janówku, członek Rady Powiatowej w Augustowie. Zmarł w 1938 roku.
  • Feliks Zagórski, ur. 18 lipca 1898 roku w Janówku, syn Karola i Michaliny z Karpów. Od listopada 1918 roku w POW, potem w Wojsku Polskim, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości. Aleksander Ostapowicz, ur. 20 października 1894 roku w Janówku, syn Jana i Marianny z Wisinskich. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Michał Błażyński, ur. 22 listopada 1895 roku w Sztabinie, syn Antoniego i Konstancji z Marciszewskich, ukończył szkołę powszechną. Członek POW, od grudnia 1918 roku w 1. Suwalskim Pułku Strzelców (41. pp), ranny, zdemobilizowany 26 maja 1922 roku w stopniu kaprala, inwalida. W 1936 roku na emigracji we Francji. 29 grudnia 1933 roku odznaczony Krzyżem Niepodległości.
  • Stanisław Błażyński, ur. 8 stycznia 1900 roku, ukończył cztery oddziały szkoły powszechnej. Od 1917 roku w POW, w 1918 roku aresztowany, po ucieczce i mobilizacji w 36. pułku piechoty, następnie w 41. Suwalskim Pułku Piechoty. 23 grudnia 1933 roku odznaczony Medalem Niepodległości, sierżant zawodowy 41. Suwalskiego Pułku Piechoty.
  • Ludwik Orłowski, z Fiedorowizny (urodzony w Hucie), ukończył szkołę powszechną. Członek POW, od listopada 1918 roku w Wojsku Polskim. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Antoni Andraka, ur. 30 września 1896 roku w Czarniewie, syn Jana i Anny z Usnarskich. Członek POW, żołnierz 10. kompanii 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, uczestniczył w operacji kijowskiej i bitwie warszawskiej, otrzymał Krzyż Walecznych. Był plutonowym zawodowym, służył przez 13 lat w Straży Granicznej na pograniczu z Prusami, po demobilizacji w latach 1935–1938 przebywał we Francji. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Wacław Lewoc, ur. 30 marca 1898 roku w Jaminach, syn Ignacego i Ludwiki z Haraburdów, rolnik. Członek POW, żołnierz 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, zdemobilizowany w stopniu kaprala. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości oraz Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (w 1928 roku). Aresztowany przez NKWD 19 lutego 1941 roku, więziony w Grodnie, skazany na 8 lat łagrów. Po agresji Niemiec powrócił do rodzinnej wsi, aresztowany ponownie 18 listopada 1944 roku i wywieziony do ZSRR, do obozów w Ostaszkowie i Riazaniu. Zwolniony 7 października 1947 roku, powrócił do Polski.
  • Kazimierz Szmygiel, ur. 24 października 1899 roku w Czarniewie, syn Józefa i Franciszki z domu Joka. Członek POW, od 1919 roku w 41. Suwalskim Pułku Piechoty. Za czyny w bitwie warszawskiej otrzymał Krzyż Walecznych. Po 17 września 1939 roku ukrywał się, w 1940 roku wraz z rodziną deportowany na Syberię, aresztowany za odmowę przyjęcia obywatelstwa ZSRR. Zginął w więzieniu w sierpniu 1943 roku, pochowany w zbiorowej mogile w Kurganie.
  • Kazimierz Ćmielewski, syn Ludwika, ur. w 1896 roku w Czarniewie. Członek POW, żołnierz 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, odznaczony Medalem Niepodległości i Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości. W 1939 roku wstąpił do Polskiej Armii Wyzwoleńczej, konserwował karabiny maszynowe ukryte na Pobojnej Górze. 7 sierpnia 1940 roku aresztowany przez NKWD, 31 stycznia 1941 roku skazany na rozstrzelanie, wyrok wykonano 17 lutego 1941 roku.
  • Władysław Chodorowski, ur. 17 lutego 1898 roku w Czarniewie, syn Wincentego i Anny z Aplukowskich, 3 czerwca 1933 roku odznaczony Medalem Niepodległości. Piotr Siebiedziński, ur. 25 maja 1895 roku w Sztabinie, syn Antoniego i Anny z Marczyszewskich, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Stefan Staranowicz, ur. 26 października 1896 roku syn Aleksandra i Ludwiki z Drążków. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości, urzędnik Sądu Grodzkiego w Bielsku Podlaskim.
  • Robert Sadowski, ur. 18 października 1890 roku w Sztabinie, syn Piotra i Teofili z Błażyńskich. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości, nauczyciel w Rygałówce.
  • Leon Sadowski, członek POW, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, odznaczony Krzyżem Walecznych, 17 marca 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Mieczysław Szwerkowski, ur. 10 maja 1896 roku w Hucie, członek POW, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Antoni Borowski, ur. 19 marca 1893 roku w Podcisówku, członek POW, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Józef Haraburda, ur. 5 maja 1895 roku w Kamieniu, syn Wincentego i Weroniki z Bujnowskich, ukończył trzy oddziały szkoły powszechnej. Członek POW, brał udział w walkach pod Sztabinem, Czarniewem, Sosnowem, Tajnem, Barszczami, prowadził działalność wywiadowczą, następnie w Wojsku Polskim w stopniu plutonowego. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości (17 września 1932 roku).
  • Mieczysław Bernatowicz, ur. w 1895 roku w Krasnoborkach, ukończył cztery oddziały szkoły powszechnej. Od 1918 roku w POW, następnie w Wojsku Polskim. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Franciszek Dzieniszewski, ur. 16 lipca 1896 roku we wsi Żmojdak. Członek POW od 12 czerwca 1918 roku, następnie do 9 maja 1921 roku w 41. Suwalskim Pułku Piechoty, w 1919 roku ranny nad Wigrami.
  • Kazimierz Nejfeld, ur. 3 marca 1895 roku, rolnik z Lebiedzina, członek POW, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Józef Andruszkiewicz, ur. 23 marca 1898 roku, syn Józefa Pawła i Franciszki z Krysztopów, szkołę powszechną ukończył w 1911 roku, pracował przy rodzicach na gospodarstwie. Komendant komendy lokalnej w Jaminach. W listopadzie 1918 roku rozbrajał Niemców, następnie żołnierz 33. pułku piechoty do 16 stycznia 1919 roku. Od 2 lutego do 31 lipca 1922 roku służył w Policji Państwowej w Augustowie, od 13 listopada 1922 roku do 20 lutego 1925 roku służył w komisariacie Straży Celnej w Lipówce, od 21 lutego 1925 roku w Korpusie Ochrony Pogranicza w 26. baonie KOP w Żytyniu, od 17 stycznia 1929 roku w batalionie KOP „Sejny” w stopniu starszego sierżanta. 16 marca 1937 roku otrzymał Medal Niepodległości. Był odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
  • Leonard Suchwałko, ur. 25 lutego 1898 roku w Mogilnicach, syn Wincentego i Aleksandry z Andraków. W POW od 1 października 1918 roku do 1 czerwca 1919 roku. Wiosną 1919 roku rozbrajał Niemców w Sosnowie, Czarniewie, Tajnie i Jaziewie. Od 10 czerwca 1919 roku w 10. kompanii 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, ranny w brzuch pod Owruczem. W grudniu 1920 roku dostał się do niewoli litewskiej, 19 stycznia 1923 roku zdemobilizowany. 27 czerwca 1938 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Albin Andraka, ur. 15 sierpnia 1898 roku w Mogilnicach, syn Franciszka i Anny z Talkowskich, członek POW, 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Teofil Chilicki, ur. 16 sierpnia 1896 roku w Jaminach, ukończył trzy oddziały szkoły powszechnej. Od 1917 roku w POW, sekcyjny pierwszej sekcji, rozbrajał Niemców w Solistówce, Pomianach, Netcie i Bargłowie w listopadzie 1918 roku, żołnierz 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, odznaczony Medalem Niepodległości.
  • Ignacy Andracki, ur. 15 stycznia 1896 roku w Jaziewie, rolnik. Członek POW, rozbrajał Niemców w listopadzie 1918 roku, następnie w Wojsku Polskim, ukończył szkołę podoficerską w stopniu plutonowego. Działacz PSL “Wyzwolenie” i SL. W 1941 roku organizator Batalionów Chłopskich, zastępca komendanta obwodu. Zginął 12 września 1943 roku koło Kamienia.
  • Antoni Andracki, ur. w 1895 roku w Jaziewie, ukończył dwa oddziały szkoły powszechnej. Od 1916 roku w POW, potem w Wojsku Polskim. 17 września 1932 roku odznaczony Medalem Niepodległości. Zygmunt Szumski, ur. w 1898 roku w Mogilnicach. Członek POW, od 1919 roku w Wojsku Polskim, żołnierz 41. suwalskiego Pułku Piechoty, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, odznaczony Orderem Virtuti Militari. Prowadził wraz z ojcem gospodarstwo rolne. W czasie okupacji członek Armii Krajowej, aresztowany 13 lipca 1945 roku przez NKWD w obławie augustowskiej, zaginął bez wieści.
  • Zygmunt Stożyński, ur. w 1902 roku w Jaminach, członek POW, żołnierz 41. Suwalskiego Pułku Piechoty, zginął pod Lidą w 1920 roku.
  • Kazimiera Murawska, ur. 16 marca 1895 roku. Od 15 października 1917 roku w POW, łączniczka, ps. „Sikorka”, 16 marca 1937 roku odznaczona Medalem Niepodległości. Pelagia Wierzbicka, ur. 3 sierpnia 1900 roku w Jaminach, łączniczka POW.
  • Ignacy Suchwałko, ur. 31 stycznia 1852 w Mogilnicach, wspólpracował z POW, gromadził broń.
  • Wacław Putyński, ur. 19 stycznia 1895 roku w Jaziewie, ps. „Sztylet”
  • Kazimierz Haraburda, ur. 14 listopada 1895 roku w Mogilnicach.
  • Klemens Panasewicz, ur. 21 listopada 1900 roku w Jaminach.
 
Opublikowano przez — Dodaj komentarz

The secret of the obelisk in Czarniewo

June 1919 was another month of German terror in the Suwałki, Sejny and Augustów poviats. Although since November 11, 1918 the world healed the wounds after the Great War, and Poland, independent after 123 years of captivity, created its statehood in pain, our areas still remained under German and partly Lithuanian occupation.

In November 1918, the Polish Military Organization (POW) operating in these areas made an attempt to liberate it from German occupation, but the Germans quickly began retaliation and few of the POW members had to go underground. At the beginning of 1919, the Germans brought the von Diebitsch Volunteer Corps to this area. The Germans used the protracted occupation for plunder and openly supported the claims of Lithuanians to the Suwałki region. At a peace conference in Paris on March 24, 1919, the Lithuanian government submitted claims to the entire Suwałki Governorate, including Augustów. In April 1919, German troops manned the demarcation line at major points. Their posts were located in Barszcze, near Tajno, Augustów, Sztabin, Sosnowo and Dębowo. In connection with the situation, reconstruction of the structures of the Polish Military Organization was undertaken. Augustów District of POW was divided into two sub-regions, north and south. Recruitment point of POW volunteers was located in Rajgród in free Poland.

The headquarters of the Augustów POW was in Tajno. The sub-regions were divided into commands, in today's Sztabin commune it was the "Jaminy" command under the lidership of Józef Andruszkiewicz pseud. "Redin" from Jaminy consisting of two so-called sections, made of volunteers from the surrounding villages: Czarniewo and Jaminy as well as Mogilnice and Jaziewo. This command included, among others : Kazimierz Haraburda, Leonard Suchwałko from Mogilnice, Ignacy Suchwałko from Mogilnice, Albin Andraka from Mogilnice, Wacław Putyński, pseudo. "Sztylet", Teofil Chilicki and Wacław Lewoc from Jaminy, Zygmunt Stożyński from Jaminy, Klemens Panasewicz, Zygmunt Szumski from Mogilnice and Antoni Andracki from Jaziewo, Kazimierz Grzywiński from Jaminy, Kazimierz Ćmielewski from Czarniewo, Wacław Sylwin Tomaszewski from Mogilnice, Klemens Świeżbiński from Jaziewo, Stanisław Butkiewicz and Antoni Andraka, Kazimierz Szmygiel, Władysław Chodorowski, pseud. "Ptaszek" from Czarniewo, the liaison officers were Kazimiera Murawska pseud. "Sikorka" from Jaziewo and Pelagia Wierzbicka. The command "Sztabin" was led by Michał Łazarski. The command included: Józef Kryszyn from Pogorzałe, Józef Szyc, Kazimierz Lotkowski from Sztabin, Aleksander Wierzbicki pseud. "Podbipięta" born in Jaminy, Antoni Murawski from Sztabin, Bolesław Zagórski, Feliks Zagórski and Aleksander Ostapowicz from Janówek, Michał Błażyński, Stanisław Błażyński and Ludwik Orłowski from Fiedorowizna, Piotr Siebiedziński, Stefan Staranowicz, Robert Sadowski, Leon Sadowski from Sztabin, Mieczysław Szwerkowski from Huta, Michał Kąkiel from Podcisówek, Józef Haraburda from Kamień, Mieczysław Bernatowicz from Krasnoborki, Franciszek Dzieniszewski, pseudo. "Brzoza" from Żmojdak; Kazimierz Nejfeld from Lebiedzin. In Sztabin, the local priest, Fr. Jakub Rółkowski was helping POW. POW divisions conducted a large-scale subversive action against the occupier, among others near Rajgród, Barszcze and Solistówka. On June 10, a horse ward under the command of Lieutenant Antoni Lipski made a trip to Czarniewo, in which a dozen Germans were killed. On June 16, a branch commanded by Sergeant Michał Łazarski surprised the Germans on the lock in Sosnowo, taking their weapons and uniforms, on June 18 POW fought at Netta and Bargłów.

18 czerwca tzw. Sojusznicza Rada Czterech, złożona z przywódców czterech spośród zwycięskich państw sprzymierzonych, czyli z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Francji i Włoch, na konferencji pokojowej w Paryżu wyznaczyła linię demarkacyjną od Rutek, przez Turówkę, jezioro Necko i Kanał Augustowski, dzielącą powiat augustowski i Augustów, część wschodnią przydzielając Litwie. Spotkało się to ze stanowczą reakcją Rządu Polskiego. Reakcją na to było również wzmożone działania POW-u. 25 czerwca oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej, rozgromiły Niemców we wsiach Reszki i Pomiany, a 29 czerwca w niedzielę, oddziały Komendy „Sztabin” i „Jaminy”, pod dowództwem Michała Łazarskiego stoczyli bitwę pod Czarniewem. Niemiecki oddział, który przeprowadzał tam rekwizycję, został całkowicie rozbity. W rezultacie tej potyczki Niemcy ustąpili ze Sztabina, przenosząc się na linię Gabowe Grądy – Kolnica – Sajenek, opierając swoją obronę o Augustów. 8 lipca w bitwie pod Tajnem zmuszono Niemców do wycofania się do Prus. Tak tę walkę opisano w „Gazecie Zbrojnej” z lipca 1929 roku: „Bardzo piękną akcją był również „wypad” O. L. Nr. 2 na Czarniewo – wieś leżącą nad Biebrzą. Michał Łazarski przeprowadził swój oddział nieznanemi ścieżkami wśród bagien na Polkowo – Mogilnice i o świcie, dzięki zupełnemu zaskoczeniu, rozgromił i potopił w nadbiebrzańskich moczarach kompanię niemiecką, która po dokonanych w okolicy rekwizycjach tam odpoczywała. Po poniesionych w tym okresie dotkliwych porażkach, Niemcy zgodzili się na pertraktacje z nami”.

A list of signatures submitted by the inhabitants of these areas on a petition for leaving the Suwałki and Augustów regions within Poland, as well as the firm speech of the Augustów MP, Fr. Stanisław Szczęsnowicz, meant that the steps taken by the Polish government led to the creation of a new border line. The poviats of Augustów, Suwałki and the western part of Sejny were within Polish borders, on July 25 the Germans left Augustów, and the next day the Polish army entered.

Almost the entire command of POW "Sztabin" and "Jaminy" voluntarily joined the 41st Suwałki Infantry Regiment. The 10th Company was created from them. Everyone took part in the Polish-Bolshevik war of 1920. Several of the 10 companies of the 41st regiment were killed in defense of their homeland. To commemorate the 15th anniversary of Poland regaining independence, exactly on the 14th anniversary of the battle, on June 29, 1933, a commemorative obelisk was unveiled in Czarniewo, a boulder crowned with an iron cross, painted with stylized eagle breaking the shackles and an inscription that was a secret for 80 years. The ceremony gathered local people, veterans of those fights, authorities of the municipalities of Dębowo and Sztabin, representatives of the army and the poviat. The obelisk remained intact until October 1939. On September 17 this year, Soviet troops entered Eastern Poland without declaring war. In fear of repression, the people of Czarniewo decided to forge an inscription on stone. It was probably done by Stanisław Budkiewicz, a resident of this village, a member of the POW, a veteran of the Polish-Bolshevik war. There was no engraved list of names, but the company number and military unit were given. The fear was justified, checking the personal status of the 10th company of the 41st Suwałki Infantry Regiment, would not pose any difficulties for the Soviets, it was a ready list of people to be repressed. For 80 years, the memory of the inscription on the monument has faded, the witnesses of those days have long since gone. We tried to read the inscription a few years ago, unfortunately with poor results. Only with the help of chalk and dozens of photos of individual parts of the monument, enlarged then on the screen, it was possible to completely recreate the historical inscription. Certainly, the inspiration to read the mysterious inscription was the fact that the obelisk from Czarniewo is one of the points of the created historical and natural trail in the area of ​​the Jaminy parish.

Here is the content of this inscription: "29 JUN. 1919 ON THIS PLACE, THE FIRST FIGHT WITH GERMANS WAS WON BY SZTABIN POW - LATER 10 COMP. 41 REGIMENT.

ON THE 15TH ANNIVERSARY, THIS CROSS WAS FOUDED TO COMMEMORATE THE FIGHT FOR INDEPENDENCE. 29 JUNE 1933".

There is already a new plaque on the obelisk with the reconstructed inscription. Funded by Mr. Mariusz Modzelewski, who runs the Modzelewski Stonemason's Factory in Sztabin. The inscription was read by: Tomasz Chilicki from the Association of Local Initiatives "Biebrza" in Jaminy and Ryszard Korąkiewicz from the Jaminy Indexing Team Association. A piece of our history has been saved.

Tekst ukazał się również w czerwcowym numerze miesięcznika “Nasz Sztabiński Dom”.

 
Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Knut-Olof Falk in press articles - part 2

In 1955, the expedition of the State Archaeological Museum in Warsaw comes to Suwalszczyzna under the direction of dr. Jerzy Antoniewicz. The expedition operates under the aegis of the Polish Academy of Sciences. In 1959, Professor Knut-Olof Falk, along with a group of students of Slavic Studies at the University of Lund, is invited to conduct research in Szwajcaria near Suwałki. From now on The Comprehensive Yotving Expedition will be associated with the Suwałki region for many years.

In 1963, an agreement was concluded between the Białystok Scientific Society, the Polish Academy of Sciences, on the Polish side, and the Swedish Institute and the University of Lund, on the Swedish side. It began, as it was jokingly called, "the second Swedish Deluge", which lasted until the late 1970s. In one of the interviews given to Gazeta Białostocka in 1961, prof. Knut-Olof Falk said: "I devoted half my life to this land" but actually he devoted much more to it.

As you can see, we've recently posted a lot of information about prof. Falk, so well deserved for the history of this land. Why? We'll solve the puzzle in a few days.

 
Opublikowano przez — Jeden komentarz

Knut-Olof Falk in press articles - part 1

Probably many of you have heard about the great friend of Poland from Sweden, Knutt-Olof Falk? He was born in 1906 in Hammars Glasbruk in the province of Narke in Sweden. Already as a student of the University of Uppsala, he became interested in Slavic and Baltic languages. In 1931 he started studying Polish in Warsaw. In 1933-34 he was a teacher of the Swedish language at the Jagiellonian University in Krakow. He then attended the classes of outstanding Polish linguists, including Kazimierz Nitsch and Tadeusz Lehr-Spławiński. In the following years he began field studies in the Suwalki region. He specialized in toponomastics, i.e. the science of place names. He stayed in our areas in the spring and summer of 1934, and in the summer of 1936 and 1937. He enriched his field research with research in archives and libraries, looking for materials about the Suwałki Region and making photocopies of them. It is thanks to him that in the form of very good quality photocopies, priceless documents have survived, the originals of which were destroyed during World War II, together with others from the Krasiński Library. In 1938, the Polish-Swedish Scientific Society was established at the University of Stockholm. It published the newsletter 'Svio-Polonica'. It was in this letter that K. O. Falk published an article in Polish in 1939, an elaboration of the oldest Lake District Register. At the University of Uppsala, Falk collaborated and made friends with Zbigniew Folewski, a Polish linguist and Polish language teacher.

W 1941 roku został doktorem na Uniwersytecie w Uppsala, jego dwutomowa praca doktorska miała tytuł: “Wody wigierskie i huciańskie. Studium toponomastyczne” i zawierała unikalne fotografie materiałów źródłowych z Biblioteki Krasińskich, które zostały zniszczone w czasie II Wojny Światowej. Praca wydana w języku polskim, spotkała się z ostrym protestem hitlerowskich Niemiec, co łączyło się z wystawieniem noty dyplomatycznej do rządu Szwecji. Nic jednak nie wskórali. Z tej pracy korzystali po wojnie chyba wszyscy polscy regionaliści, interesujący się historią Suwalszczyzny i Augustowszczyzny. Niestety, w Polsce jest tylko kilka egzemplarzy tej książki. W tym jeden egz. jest własnością naszego stowarzyszenia.