Sokółka

Access via direct link:

• Spis mieszkańców 1852 (aktualizacja 19 November 2024)
• Spis mieszkańców 1864 (aktualizacja 19 November 2024)

Sokółka, mto powiat. gub. grodzieńskiej, nad rz. Sokoldą al. Sokółką, przy linii dr. żel. warszaw.-petersburskiej, pod 53° 26′ płn. sz. a 41° 13′ wsch. dłg., odl. o 37 w. na płd.-zach. od Grodna (przy trakcie bia­ło­sto­c­kim) a 201 w. od Warszawy, Wzniesione jest 765 st. npm. W 1878 r. było tu 17 dm. mur. i 450 drewn., 3431 mk. (1648 męż., 1783 kob.), w tej liczbie 411 praw., 1433 kat., 18 ew., 1543 żyd. i 26 machom. W 1867 r. było 458 dm. (14 mur.) i 3814 mk. Posiada cerkiew mur., kaplicę praw. drewn., kościół kat. mur., synagogę drewn. i 4 domy modlitwy żydowskie (2 mur.), 8 magazynów drewn., 61 sklepów (3 mur.), urząd powiat., st. poczt., kolejową i telegr., szkołę, 153 rzemieślników. Do msta należy tylko 20 dz. gr. or. i łąk, mieszczanie zaś posiadają 2436 dz. Dochód miejski w 1869 r. wynosił 3646 rs. Handel nieznaczny, drobiazgowy. Odprawiają się tu targi co niedziela oraz trzy jarmarki doroczne (23 kwietnia, 25 lipca i 29 września) z bardzo nieznacznym obrotem. Mieszkańcy chrześcianie zajmują się przeważnie rolnictwem, żydzi zaś drobiazgowym handlem i przemysłem. Przemysł fabryczny nieznaczny, ograniczał się w 1877 r. do 6 drobnych zakładów, zatrudniających 9 robotników i produkujących za 1175 rs. (1 browar, fabr. świec, 3 garbarnie i garncarnia). Mto składa się właściwie z dwóch ulic głównych (Grodzieńskiej i Bia­ło­sto­c­kiej), przy połączeniu których znajduje się obszerny plac, w środku którego wzniesiona została cerkiew, otoczona sztachetami żelaznemi. Nadto znajduje się 6 niewielkich uliczek pobocznych. Była to pierwotnie wś koronna, należąca do ekonomii grodzieńskiej, mieszkańcy której obowiązani byli do hododowania sokołów, podobnie jak mieszkańcy sąsiedniej włości Sobaczyńce od utrzymywania psiarni królewskiej. W ostatniej ćwierci XVIII w. Ant. Tyzenhauz, podskarbi litewski, osadził tu rzemieślników, zabudował pięknie rynek i wyniósł osadę do godności miasteczka. Po trzecim rozbiorze Rzpltej S. wraz z całą zachodnią czczęścią dzisiejszej gub. grodzieńskiej dostała się Prusom i pozostawała pod ich władzą do pokoju Tylżyckiego. Po przyłączeniu do Rossyi obwodu bia­ło­sto­c­kie­go w 1807 r. S. przeznaczona została na miasto powiatowe. Kościół paraf. kat. p. w. św. Antoniego wzniesiony został pierwotnie z drzewa w 1565 r. przez Zygmunta Augusta. W 1779 r. kościół ten zgorzał i nabożeństwo przez długi czas odbywało się w zbudowanej naprędce szopie, dopiero w 1848 r. proboszcz miejscowy kś. Kryszczun wymurował dość okazały z zewnątrz i przestronny kościół. Par. kat., dekan. sokólskiego, ma 7852 dusz. Par. prawosł., dekanatu (błagoczynia) sokólskiego, ma 1268 wiernych. St. dr. żel. warszawsko-petersb., na przestrzeni Białystok-Wilno, między st. Czarna Wieś (o 19 w.) a Kuźnica (o 15 w.), odl. jest o 201 w. od Warszawy a 844 w. od Petersburga.