Litera J

Jackowo ob. Jackowo and Isłocz.

Jackowo 1.) wś, pow. lip­no­w­ski, gm. Ma­zo­w­sze, par. Os­sówka, odl. o 21 w. od Lip­na, posiada kantorat ewangelicki, 18 dm., 97 mk., 437 mr. gruntu. Por. Czer­ni­ko­wo. Kol. J. lit. B. ma 6 osad, 215 mr. gruntu. 2.) J., wś niedaleko Buga, pow. puł­tu­s­ki, gm. Zeg­rze, par. Na­sielsk. Leży przy linii drogi żel. nad­wiś­lań­skiej, o 7 w. od Na­siel­ska ku Gą­so­ci­no­wi. Według Tow. Kred. Ziemskiego w 1827 r. było tu 16 dm., 168 mk. Folw. J. lit. ABD z wsią J. i osadą Dęb­niak, leżą w gminie So­mia­n­ka, par. Po­pów, od Se­ro­c­ka w. 12. Rozl. folw. wynosi mr. 723, grunta orne i ogrody mr. 608 łąk mr. 66, pastwisk mr. 24, nieużytki i place mr. 25. Bud. mur. 1, drewn. 10. Wieś J. osad 20, z gruntem mr. 194; osada Dęb­niak z gruntem mr. 1. Folw. J. lit. C z wsią tejże nazwy, leży w gm. Go­łę­bie, par. Na­sielsk, od Na­siel­ska w. 4, od rz. Narwi w. 21. Rozl. wynosi mr. 1001, grunta orne i ogrody mr. 555. łąk mr. 43, pastwisk mr. 26, lasu mr. 356, nieużytki i place mr, 21. Bud. mur. 2, drewn. 15. Wieś J. osad 26, z gruntem mr. 164. 3.) J., folw., pow. kalwaryjski, gmina Balkuny, par. Olita. Odl. 48 wiorst od Kalwaryi, liczy 3 dm., 31 mk. Br. Ch., A. Pal.

Jacolda, ob. Jasiołda.

Jacowlany, wieś w pow. sokólskim gub. grodz., o 9 w. od Sokółki.

Jaćwież, Jadźwingi (ob.).

Jaćwież, ob. Jatwież, pow. nowogródzki.

Jaczne, os., pow. suwalski, gm. Pawłówka, par. Jeleniewo. Odl. 4 w. od Suwałk, ma 2 dm., 7 mk.

Jaczniki, wś, pow. augustowski, gm. Kurjanki, par. Rygałówka. W 1827 r. było tu 16 dm., 94 mk., obecnie 30 dm., 207 mk., odl. 41 w. od Augustowa.

Jaczno, wś, i Jacznówek, pow. suwalski, gm. i par. Wiżajny. Odl. 19 w. od Suwałk, J. ma 3 dm., 40 mk., zaś Jacznówek 2 dm., 6 mk.

Jaczno, wś w pow. sokólskim, gub. grodz., o 29 w. od Sokółki.

Jaczno, jezioro w pow. suwalskim, przy wsi t. n., na zachód jez. Hańcza. Otoczone bagnami liczy 60 mr. obszaru. Brzegi przeważnie lesiste, płaskie i niskie. Z niego wypływa rz. Janówka. Br. Ch. [1569: Jasno; K. O. Falk podejrzewa źródłosłów jaćwieski.]

Jaczno, 1.) wś nad Sidranką, pow. sokólski, gm. Kamienna, 28 w. od Sokółki, 30 dm., 217 mk., cerkiew filialna, 309 dz. włośc. i 37 dz. cerk. W cerkwi znajduje się obraz Bogarodzicy, uważany za cudowny, opis którego wydany został w Wilnie r. 1854.

Jadwięgi (albo Jatwięgi, Jadźwięgi, r. 1565 Jaczwiegi, po rusku Jatwiahy albo Jatwychy) 1.) wś w powiecie bóbreckim, 16 km. na płd. od Bóbrki, 6 km. na wsch. od st. poczt. i kolejowej w Borynicach. Na płn.-zach. leżą Dziewiętniki, na wschód Berteszów i Orzyszkowce, na płd. Hołdowice, na zach. Jurkowce. Płd-zach. krawędź obszaru przepływa Sokołówka z płn. na płd. (z Dziewiętnik do Hołdowic) i zabiera małe strugi, płynące z płn.-wsch. od obszaru wsi. Najwyższe wzniesienie czyni 309 mr., w środku wsi prawie; płn.-wschód opada do 288 m. Własn. więk. ma łąk i ogr. 29 mor.; własn. mniej. roli. or. 330, łąk i ogr. 75, pastw. 28 mr. Wedle spisu z r. 1880 było 347 mk.; wedle szematyz. z r. 1881 mk. obrz. rzym. kat. 5, gr. kat. 499. Par. rzym. kat. w Sokołówce, dek. Swirz, archidyec. Lwów; par. gr. kat. w Dziewiętnikach, dek. Bóbrka, archidyec. Lwów. We wsi cerkiew, kasa pożyczkowa gm. z kapitałem 122 złp. W r. 1565 dziedzina pusta w ststwie żydaczowskiem, przy wsi królewskiej Oryszkowce, nad rzką Bóbrką i potokiem od Oryszkowiec płynącym. Z łąk zbierano po 10 stogów siana. Role leżały odłogiem, lasów nie było wcale. 2.) J., wś w pow. mościskim, 18 km. na płn.-wsch. od Mościsk, na płd. granicy powiatu. Na płn.-zach. leżą Chlipie, na płn.-wsch. Sudkowice, na płd. wschód Kornice, płd-zach. Więckowice. Przeważna część wód płynie na płd. do Błożewki (dopływu Strwiąża). Zabudowania wiejskie zajmują płn. krawędź obszaru. Najwyższe wzniesienie czyni 295 m. na płd.-zach. od wsi. Własn. więk. ma roli ornej 220, łąk i ogr. 24, pastw. 3, lasu mr. 56; włas. mniej. roli or. 441, łąk i ogr. 52, pastw. 33 mor. Wedle spisu z r. 1881 mk. obr. rzym. kat. 10, gr. kat. 154. Par. rzym. kat. w Radenicach, dek. Mościska, dyec. przemyska; gr. kat. w Więckowicach, dek. Sądowa Wisznia, dyec. przemyska. We wsi jest cerkiew. Wieś tę dał Zygmunt August w r. 1570 w nagrodę zasług Konradowi Krupce Przecławskiemu. 3.) J., wś w pow. rudeckim, 7 km. na płn. od Rudek. Na wschód leżą Szołomienice i Dubanowice, na zach. i płn. Milczyce (w pow. mościskim). Przez płd. kończynę wsi płynie potok Wisznia (249 m) od wsch. ku zach., nad nim leży dolina; płn. część wsi wypełniają nieznaczne pagórki. Własn. więk. (Fredrów) ma roli ornej 80 mr., łąk i ogr. 78, pastw. 67, lasu 122 mr.; włas. mniej. roli orn. 202 mr., łąk i ogr. 57 mr., pastw. 18 mr. Wedle spisu z r. 1880 było mk. 262 w gm., 23 na ob. dwor.; wedle szematyz. z r. 1881 mk. obrz. rzym. kat. 89, gr. kat. 144. Par. rzym. kat. w Milczycach, gr. kat. w Hoszanach. We wsi jest cerkiew.

Jadwigów, 1.) kol., pow. gostyński, gm. Pacyna, par. Gombin, założona w r. 1860 na gruntach folw. Topolno, liczy dm. 9, osad 14, mk. 70, gr; mr. 363, w tem łąk mor. 22. 2.) J. lub Jadwiga, wś, pow. koniński, gm. Piorunów, par. Wyszyna. Odl. 12 w. od Konina, ma 32 morg obszaru, 5 dm. i 57 mk. 3.) J., wś nad rz. Wolbórką, pow. brzezińaki gm. Łazisko, par. Chorzęcin, liczy 41 dm., 256 mk., ziemi włośc. 344 morg. 4.) J., folw., pow. łaski; należy do dóbr Dłutów (ob.) 5.) J., kol., pow. opatowski, gm. Julianów, paraf. Słupia, od zarządu gminnego w. 3, od powiatowego w. 34, gruntu mr. 205; budynk. drewnianych 10. 6.) J., folw., pow. maryampolski, gm. Pogiermoń, W stronie północno-wschodniej od Maryampola o 55 w. położony, liczy 2 dm., i 28 mk. Grunta 30 mr.; odl. od miasta. Preny stacyi pocztowej 15 w. (Opuszczony w spisie Zinberga).

Jadźwingi, albo Jaćwież, lud dawno wygasły, zaginione plemię litewskie. Drukowane przez Theinera bulle papieskie z XIII w. zowią ten lud Jacintones, Jentwesones, kraj ich Jatwesonia. Nestor pisze Jatwęgi. Opis króla Alfreda, z IX wieku mieści na wschód Wiślan (Vislaland) „Dacyą gdzie byli pierwej Gotowie”, przez które to wyrazy rozumiał, zdaje się, to samo, co nasz Gallus z XII w., mieszczący na płn.-wschód od Polski „Sarmatyków, którzy i Gety się zowią”. Są to właśnie owi Jatwesones, z klasyczna przerobieni na Getów lub Gotów (j na g). Narodowość J. tak została określoną przez kronikę t. z. Bogufały (wielkopolską) i przez Długosza: „Pollexiani są rodem Getów czyli Prusaków” i „ród Jaczwingów ku płn. w sąsiedztwie Mazowsza, Rusi i Litwy położony, wielkie ma językowe podobieństwo z Prusami i Litwą” (pod r. 1264). Kromer twierdził, że zgoła różnego od mowy Słowian i Litwy języka używają. Z krytyków Naruszewicz wywodzi ich od Jazygów z nad Dunaju, z czem się zgadza Lelewel. Szafarzyk widzi najdawniejszy ich ślad w opisie Jordanessa z VI w. ludu pod nazwą Inaunxes (zapewne in Aunxis, w Auksztote, t. j. w ziemi Wyższej, gdy Żemajtes, Żmudź, ziemię Niższą oznacza) i uważa ich za krewnych Alanów; D. Szulc za Polaków; Narbutt i Jaroszewicz za krewnych Litwy, w czem podobni są do źródeł najdawniejszych. Znalazł Narbutt w skidelskiem nad rzekami Pielasą i Kotrą ludność zwaną Jodweżaj, podobną do Litwy językiem, ale różną ciemniejszą cerą, obyczajami i czarną odzieżą. Na­z­wi­s­ko wywodzą od Jodas-weżas (czarny rak) a także „jautis”, wół po litewsku. Kronika hipaciejowska p. r. 6764 (1256) dochowała nazwy wsi ich, które mają charakterystyczne końcówki po litewsku: Bołdykiszki, Prywiszcza, Płydykiszcze, Prowiszcza, Tajsewicze, Burjala (Dobrzyjałów za Łomżą i Wizną), Rajmocze (Ramoty w biebrzańskiem), Komaty (zapewne uroczysko Kumat w pow. brańskim, gub. grodzieńskiej, na folw. Kiersznówka), Dora (ob.). Taż kronika wylicza jakoby plemiona „Jatwiaze, Zmińcy (Żmudź), Krysmency, Pokiency” i podaje na­z­wi­s­ka jadźwińskie: Jundziłł, Stekent. Sądząc z wymienionych powyżej miejscowości należałoby za siedzibę J. poczytać część dzisiejszych gub. łomżyńskiej, suwalskiej and grodzieńskiej. Pollexian czyli Podlasian Kadłubek w XII w. uważa też za Prusów czyli Getów t. j. Jadźwingów. Bulle papieskie 1256 i 1257 pogan oddawanych do nawrócenia Kazimierzowi kujawsko-łęczyckiemu (synowi Konrada I) i Bolesławowi (synowi Leszka) krakowskiemu raz Jatwieżą, drugi raz Galindami i Pollexianami nazywają. Dziwna legenda u Długosza, że Kock (w lubelskiem) trzymał niegdyś jakiś książę włoski (od Włochów—Italów wywodzono Litwę!) świadczy także o jakichś jadźwińskich resztkach w tych stronach. Już r. 1167 Bolesław Kędzierzawy, jako spadkobierca Mazowsza i Kujaw, wyprawił się na Getów i wówczas to (śród Prusów) zginął Henryk Sandomierski brat jego. Legataryusz Kędzierzawego, Kazimierz II „z biskupem płockim” (więc jako książę Mazowsza) wyprawia się na Polleksyan, zwłaszcza za to że książę drohicki „Pollexius” awanturników (latrunculos) ruskich u siebie skrycie trzyma. Z tych czasów prawdopodobnie datuje zależność (pogost Kuczko) Kocka koło Lublina od biskupów płockich, jako części zdobytej na Podlasiu jadźwińskiem, przez Mazurów, o której wzmianka w posiadłościach tego biskupstwa za Konrada I (syna Kazimierza w r. 12(3)3. Dalszym momentem tych podbojów apostolskich Jaćwieży przez Mazurów jest akt nadania „zamku Drohiczyna i całej ziemi z tej samej strony zamku zawartej od środka rzeki Bug i Nur do granic ruskich”, przez Konrada I zakonowi „rycerzy Chrystusa”, niegdyś dobrzyńskiego zakładu 1237 r. Rycerzy tych zrazu ustanowionych przeciw prusakom na Mazowszu, przeniósł Konrad na wschód dla poskromienia ostatecznego Jaćwieży. Niewiele to pomagało, bo już 1241 Gotard, jakiś syn Łukasza, ucierał się z Prusami, Litwą i Jaćwieżą i 7 wodzów jaćwieskich wziął do niewoli, z której wykupili się płacąc po 700 grzywien srebra, a Konrad za to zwycięztwo obdarzył go wsią Służewem pod Czerskiem. R. 1244 rusini (wedle jednych źródeł), prusacy (wedle drugich) napadli na Łuków, Lublin i Sieciechów i zniszczyli je. Ponieważ Rusini z Drohiczyna od XI w. ciągle kusili się o Jaćwież, a ta jest krewną Prusaków, bardzo być może, że te różne nazwy najezdników z r. 1244 mają oznaczać Prusaków uległych Rusi, t. j. Podlasian czyli Jadźwingów. Już za syna Konrada I, za Kazimierza kujaw.-łęczyckiego i Bolesława syna Leszka Białego, pomyślano o wspólnem podbiciu i nawróceniu Jaćwieży. W Łukowie „pogranicznym od Litwy” dla Jatwesonii są postanowieni biskupi: 1249 Henryk dominikan, 1257 Bartłomiej z Czech franciszkanin, głosiciel krucyaty na Jaćwież 1254. Równolegle z temi zabiegami krucyatowemi Polaków, Ruś stara się posiąść Jaćwież północną, obejmując spadek po Litwie, i tu najczynniejszym jest Daniel syn Romana († 1205) halickiego. Tym sposobem zdaje się północna Jaćwież koło Narwi, Rajgrodu, Wizny przeszła w posiadanie Rusi, gdy południowa podlaska wpada w ręce polskie. Już 1258 r. istnieje kasztelan łukowski (zwierzchnik Kocka płockiego), czem udowodnione zostało objęcie niejako w posiadanie tej pogańskiej ukrainy przez książąt krakowskich. R. 1264 pokonały wojska krakowskie Jadźwingów, i ich wodza Komata położyły trupem. Pod r. 1282 jedne źródła zapisują zwycięstwo Leszka Czarnego nad Litwą, inne nad Jadźwingami, których dognał za Narwią. (Dowód to nowy tożsamości obu ludów). Długosz walkę tę uważa za kres bytu Jaćwieży, wytępionej podówczas co do nogi, i za datę fundacyi pamiątkowego kościoła św. Michała w Lublinie. Późniejsze legendy tę walkę połączyły ze śmiercią Komata 1264 i ze wsią Komaty spaloną 1254, czyniąc z uroczyska ostatniej widownię ostatniej walki Jadźwingów. Z ich wierzeń religijnych wiemy (z Kadłubka), że wyznawali przechodzenie dusz ludzkich w ciała zwierzęce. Ich kraina rodzinna słynie z błot, które zdaje się dały także nazwę Dro­hi­czy­no­wi nad Bugiem i plemieniu Dregowiczów, między Prypecią i Dźwiną (od dregwa, po białorusku błoto; kirba, po litewsku błoto, ma być źródłem nazwy Krywiczów). Trybem też pierwotnych Słowian, w tych błotnych ostępach mieszkają, bagna i bory mając za twierdze. Źródła do dziejów Jaćwieży są: kronikand i roczniki polskie i ruskie (Monumenta Poloniae historica, Bielowskiego; Połnoje sobranije russkich lietopisiej II, zwłaszcza kronika hipaciejowska; Długosz; Dyplomaty w kodeksie dypl. litewskim i polskim, oraz mazowieckim; Tejnera, Monumenta Poloniae; Szafarzyk, Starożytności Słowiańskie (t. I, rozd. 16, § 7); Szulc, O znaczeniu Prus dawnych (skąd artykuł w Encykl. wielkiej Olgelbranda t. XII, str. 862); Jaroszewicz, Obraz Litwy; Narbut, Pisma pomniejsze (i Tyg. Wileński z 1817 r. tom 4); Wiktor Ossoliński, Wspomnienia z Podlasia o uroczysku historycznem Kumat (Bibl. Warsz. 1848, IV, 465), Kilka uwag i t. d. (tamże 1851 t. I, str. 122); Sjögren „Ueber die Wohnsitze und Verhaeltnisse der Jatwaegen”, Petersburg 1858; Sembrzycki I.: „Ziemie zachodnie i północne kraje żudwińskie“ (Wisła, r. 1891, t. 5). Porównaj też w Słowniku geogr. artykuły: Drohiczyn, Galindya, Sudawia, Podlasie i t. p. E. S. Świeżawski. [Por. też Białodworska puszcza, Długosiodło, Gartena, Huźnia, Jatwieź, Jaźwinka, Jeglówek, Krupice, Narew, Nowogródek, Skomętno, Szurpiły, Wasilków, Wierzchuca 2.), Wizna, Wołkowysk.]

Jaeckstein, Jeckstein (niem.), wś, pow. gąbiński, st. p. Nemmersdorf.

Jaegersdorf (niem.) 1.) wś i młyn, powiat welawski, st. p. Alberga. 2.) J., wś, pow. niborski, st. p. Muszaki. 3.) J., Gr. i Kl., wsie, pow. wystrucki, st. p. Norkitten i Puschdorf. Gross J. leży o 3 mile na zachód od Wystrucia na płd. od rz. Pregli. Była tu 30 sierpnia r. 1757 wielka bitwa Prusaków z Rossyanami. Opis tej bitwy u Hasenkampa „Ostpreussen unter dem Doppelaar.”

Jaegershof (niem.), folw., pow. darkiemski, st. p. Karpowo.

Jaenischken (niem.) 1.), wś, pow. wystrucki, st. p. Didlacken. 2.) J. lub Tutteln, wieś, pow. piłkaiski, st. p. Kussen.

Jagdbude (niem.), wś, pow. gołdapski, st. Kiauten (ob).

Jagdhausen (niem.), os. leśna, pow. wystrucki, st. poczt. Gross-Bubainen.

Jaggeln (niem), ob. Jagiele.

Jagiele, niem. Jaggeln, wś, pow. darkiemski, st. p. Wikischken.

Jagieliszki, wś, pow. władysławowski, gm. Dobrowola, par. Poniemoń. Odl. 52 w. od Władysławowa, ma 10 dm., 130 mk.

Jagieniszki, wś, pow. władysławowski, gm. Światoszyn, par. Poniemoń; odl. 46 w. od Władysławowa. W 1827 r. było tu 10 dm. i 116 mk., obecnie 11 dm., 115 mk.

Jaginty, wś w pow. sokólskim gub. grodz., gm. Grzebienie, o 36 34 w. od Sokółki, 600 dz.

Jagłowo, wś, pow. sokólski, o 45 w. od Sokółki, gm. Bagna, 45 w. od Sokółki, 538 dz., między błotami nad Biebrzą and Brzozówką; na wiosnę z sąsiedniemi wsiami komunikacya tylko łódkami się odbywa, zimą na saniach do Goniądza i Suchowoli. Przy wsi, przez błota bobrzańskie prowadzi starożytna droga, wyłożona kamieniami.

Jagodne, niem. Jagodnen, 2 wsie, pow. lecki, W. i M. Jagodne, leżą nad jeziorem jagodzińskiem, w polsko-pruskich mazurach, st. p. Miłki i Szymonki.

Jagodno, jez. ob. Jagodzińskie jez.

Jagodzińskie jezioro, pow.lecki, na pruskich Mazurach, stanowi południową odnogę wielkiego jeziora Niewocina (Löwentin See) przy Lecu. Nazwę ma od wsi W. i M. Jagodne, które w pobliżu ponad jeziorem są położone. Za pomocą kanału szymońskiego w nowszym czasie wykopanego zostaje w związku z jeziorami: Tałtowisko, Tułty, Śmiardowe, przez które statki parowe kursują pomiędzy Jańsborkiem, Rynem, Lecem, Węgoborkiem i t. d. Długość jeziora jagodzińskiego wynosi około 1 milę. Dalszym jego ciągandem ku południowi jest jezioro Górkło.

Jagotschen (niem.), wś, pow. darkiemski, st. p. Kleszczewo.

Jakajcie, wś, pow. władysławowski, gm. Kidule, par. Kajmele. Odl. 28 w. od Władysławowa, ma 9 dm., 72 mk.

Jaki, wś szlach., pow. szczuczyński, gmina Wąsosz, par. Słucz. W 1827 roku było tu 15 dm., 86 mk.

Jakielailce, wś, pow. sejneński, gm. i par. Wiejsieje. Odl. 28 w. od Sejn, ma 8 dm., 51 mieszk.

Jakieliszki, wś, pow. władysławowski, gm. Kidule, par. Kajmele. Odl. 31 w. od Władysławowa, ma 6 dm., 68 mk.

Jakimiszki, folwark, powiat maryampolski, gm. Pogiermoń, par. Pokojnie. W 1827 roku było tu 18 dm., 241 mk.; obecnie posiada 104 mieszkańców. Jest tu fabryka serów. Odległość od miasta Preny i stacyi pocztowej 13 wiorst. Dobra J. składały się z folwarków: J., Nowydwór, Samopol, Malinowo, Lustberg, Elizental, Girniki, przyległości Taszeta i wsi niżej wymienionych. Rzeka Niemen stanowi granicę południową, a rzeka Jesia granicę zachodnią, Rozl. wynosi mor. 4074; folw. Jakimiszki grunta orne i ogrody mr. 551, łąk mr. 186, pastwisk mr. 56, lasu mr. 115, zarośli mr. 7, wody mr. 2, nieużytki i place mr. 50, razem mr. 967. Bud. mur. 20, drewn. 7. Folw. Samopol grunta orne i ogrody mr. 36, łąk mr. 105, pastwisk mr. 30, lasu mr. 42, nieużytki i place mr. 22, razem mor. 535. Bud. mur. 9. Folw. Lustberg grunta orne i ogrody mr. 231, łąk mr. 54, pastw. mr. 18, lasu mr. 160, wody mr. 1, nieużytki i place mr. 13, razem mr. 477. Bud. mur. 1, drew. 6. Folw. Elizental grunta orne i ogrody mr. 246, łąk mr. 49, pastwisk mr. 3, lasu mr. 360, wody mr, 3, nieużytki i place mr. 18, razem mr. 679. Bud. mur. 4, drewn. 13. Folw. Nowydwór grunta orne i ogrody mr. 297, łąk mr. 49, pastwisk mr. 25, wody mr. 1, lasu mr. 90, nieużytki i place mr. 42, razem mr. 504, bud. mur. 6, drewn. 3. Folw. Malinowo grunta orne i ogrody mr. 295, łąk mr. 48, pastwisk mr. 36, lasu mr, 260, zarośli mr. 10, nieużytki i place mr. 18, razem mr. 667. Bud. mur. 5, drewn. 1. Folw. Girniki grunta orne i ogrody mr. 94, łąk mr. 31, pastwisk mr. 1, lasu mr. 46, wody mr. 9, nieużytki i place mr. 7, razem mr. 188. Bud. mur. 3, drewn. 5. Pod. osadami karczemnemi mr. 57 i bud. drewn. 11; na folwarkach płodozmian 8, 11 i 12-polowy; gorzelnia, młyn deptak, młyn wodny, folusz i cegielnia, pokłady torfu w niektórych miejscowościach. Wieś Autokainie osad 25, z gruntem mr. 790; wś Wangi osad 14, z gruntem mr. 638; wś Sodziby osad 34, z gruntem mr. 356; wś Pomatery osad 10, z gruntem mr. 428; wś Buczkiemie osad 15, z gruntem mr. 565; wś Dwiliki osad 35, z gruntem mr. 726; wś Girniki osad 31, z gruntem mr 1214; wieś Sobolany osad 13, z gruntem mr. 466.

Jakiszki, wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojewoń, par. Grażyszki. W 1827 r. było tu 20 dm., 148 mk., obecnie 24 dm., 238 mk. Odl. 18 w. od Wyłkowyszek.

Jakubańce, wś i folw., pow. władysławowski, gmina Światoszyn, par. Poniemoń. W r. 1827 było tu 16 dm. i 109 mk.; obecnie liczy 16 dm., 203 mk.; odl. 47 w. od Władysławowa. Folw. J. lit. B.; rozl. wynosi mr. 101, grunta orne i ogrody mr. 65, łąk mr. 30, pastwisk mr. 4, nieużytki i place mr. 2. Bud. drewn. 6.

Jakubiny, niem. Jacobinnen, wś, pow. gołdapski, st. p. Grabowo.

Jakubiszki 1.) wś, pow. sejneński, gmina Kudrany, par. Liszkowo. Odl. 52 w. od Sejn, ma 18 dm. i 108 mk. 2.) J., wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Igłówka. Odl. 19 w. od Maryampola, ma 3 dm., 29 mk.

Jakuby, niem. Jakubben, wś, pow. jańsborski, st. p. Kumilsko.

Jakunówko, niem. Jakunowken, wś, pow. węgoborski, st. poczt. Banie.

Jakunowo, niem. Jakunowen, wś, pow. węgoborski, st. p. Węgobork.

Jakunowska góra, niem. Jakunowkenberg, wś, pow. węgoborski, st, p. Banie.

Jałowek, jez. w pow. suwalskim, w pobliżu jeziora Jałowo, ma 10 mr. obszaru.

Jałówka, mko, pow. wołkowyski, o 12 w. od Świsłoczy, przy drodze białostocko-mińskiej, o 82 w. od Grodna, o 42 w. od Wołkowyska, okr. adm. świsłocki, ma zarząd gminy szymkowskiej, 2 cerkwie, 1091 mk., w tem 668 izrael. (1878), przeważnie cieśle i kotlarze. Była tu par. katol. dekanatu wałkowyskiego z filią w Karewce, i kaplicami w Krasnej i Dąbrowie. Okolica górzysta. Starostwo niegrodowe jałowskie posiadali r. 1766 Jan i Monika Horajnowie, kasztelanostwo brzescy, którzy opłacali z niego kwarty złp. 3751 gr. 28. Na sejmie jednak warszawskim r. 1773—75 stany Rzp1tej przez oddzielną komtytucyą, nadały toż ststwo Michałowi Bułharynowi, pisarzowi ziemskiemu i posłowi wołkowyskiemu w posiadanie emfiteutyczne na lat 50, z warnukiem opłacania z niego rocznie złp. 15000 w dwu ratach do skarbu w. ks. litewskiego.

Jałówka, trzy wsie w pow. sokólskim; 1) o 33 w. od Sokółki; 2) o 12 w. od Sokółki; 3) o 27 w. od Sokółki.

Jałówka 1.) rz., dopływ Supraśli z prawej strony. 2.) J., rz., dopływ Sokoldy z prawej strony. 3.) J., rz., lewy dopływ Świsłoczy, przyjmuje Istoczankę.

Jałowo, wś, pow. suwalski, gm. Kadaryszki, par. Jeleniewo. W 1827 r. było tu 36 dm., 323 mk., obecnie 49 dm. i 384 mk.

Jałowo, jezioro przy wsi t. n. w pow. suwalskim. Leży śród lasów przy lewym brzegu rz. Rospudy do której odchodzą jego wody; ma 30 mr. obszaru.

Jałowy róg, os., pow. augustowski, gmina Kuryanki, par. Teolin. Ma 1 dom, 2 mk.

Jamborzyki, wś, pow. szczuczyński, gm. i parafia Szczuczyn.

Jaminy, wś rządowa, pow. augustowski, par. Jaminy. Leży śród błot i lasów, o pół mili od Sztabina, o 23 w. od Augustowa, nad rzeczką bezimienną, wpadającą do Biebrzy z praw. brz. Posiada kościół drewniany paraf. W 1827 r, było tu 28 dm., 167 mk., obecnie 67 dm., 318 mk. Kościół i parafią erygowała księżna Teodora Sapieżyna. Kościół obecny po r. 1849 wzniesiony. Par. ma dusz 2645.

Jaminy, wś, pow. augustowski. W reg. pob. z r. 1577 podano wś „Caimi“, w par. Jedwabno, w której możnaby się domyśleć pierwotnej formy nazwy Jaminy.

[…]

 

Janele, Janiele niem. Janellen, wś, pow. węgoborski, st. poczt. Banie, r. 1600 w borach węgoborskich założona. Obszaru liczyła wtedy włók 6 mórg 12. Mieszkańcy placili rocznie czynszu m. 7 i byli pomocni przy książęcych łowach. Także zasadzki czynili na zwierza. Ob. Dr. Töppen „Gesch. Masurens“. [Dzis Aniele, obszar Bań Mazurskich, po północnej strone rzeki.]

[…]

 

Janówka 1.) kol. i os. karcz., pow. brzeziński, gm. Gałkówek, par. Mileszki. Ma 17 dm., 242 mk., ziemi włośc. 261 mr. Należą do dóbr Bedoń. 2.) J., wś, pow. rawski, gm. i par. Boguszyce, Niezamieszczona w spisie urzęd. 1882 r. 3.) J., kol. w dobrach Osiny, pow. piotrkowski, gm. i par. Chabielice. Huta szklana wyrabiająca butelki i szkło zwyczajne z produkcyą na 9760 rs. 4.) J., wieś, pow. chełmski, gm. Rakołupy, par. Wojsławice. Jest tu piec wapienny. 5.) J., wś, pow. tomaszowski, gm. i par. Komarów, o 3 mile od Tomaszowa i granicy Galicyi, o pół mili od szosy idącej z Zamościa do granicy. Włościanie, przed 1864 roku czynszownicy, w liczbie 567 dusz, mają dymów 90, gruntu ornego 487 mr., łąk 14 mr. a lasu 264 mr.; niegdyś J. należała do hr. Mierów. Grunt na wznienieniu popielaty, urodzajny, włościanie jako mało gruntu posiadający zajmują się różnemi rzemiosłami: stolarz 1, cieśli 2, szewc 1, tkaczów 12; inni zaś zajmują się powroźnictwem, robieniem łyżek, szufli i t. p. 6.) J., folw. dóbr Zubowice, pow. tomaszowski. 7.) J., wś i folw., pow. bialski, gm. i par. Kościeniewicze, o 20 w. od Biały, o 14 od Wisznic, o 8 od Chotyłowa. Ma 3 dm., 45 mk. i 373 mr. obszaru. 8.) J., wś, pow. bialski, gmina i par. Sławatycze, o 5 w. od Sławatycz. Poprzednio należała do par. Hanica i miała w r. 1827 25 dm., 155 mk.; obecnie ma 30 dm., 239 mk. i 715 mr. obszaru. 9.) J., wś, pow. mazowiecki, gm. Szepietowo. par. Dąbrowa. 10.) J., wś, pow. wyłkowyski, gm. i par. Wisztyniec. Odl. 30 w. od Wyłkowyszek; ma 2 dm., 14 mk. 11.) J., wieś, pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Płutyszki. Odl. 27 w. od Maryampola, ma 5 dm., 47 mk. 12.) J., os., pow. sejneński, gm. Kudrany, par. Liszkowo. Odl. 42 w. od Sejn, ma 2 dm., 79 mk. 13.) J., wś, pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Kalwarya. W 1827 r. było tu 16 dm., 103 mk.; obecnie 37 dm., 100 mk.; odl. 3 w. od Kalwaryi. 14.) J., wś, pow. sejneński, gm. i par. Święto Jeziory. Odl. 24 w. od Sejn, ma 5 dm., 43 mk. 15.) J.–Rządowa, J.-Poduchowna, J.-Prywatna i J.-Kordon, wś nad rz. Gołką, pow. augustowski, gm. Dowspuda, par. Janówka. Odl. 11 w. od Augustowa, posiada kościół par. drewniany. W 1827 r. liczono tu 39 dm. i 225 mk.; obecnie J.-Rrządowa ma 40 dm., 360 mk.; J.-Poduchowna 10 dm., 124 mk.; J.-Prywatna 2 dm.; J.-Kordon 1 dom. J. należała w XVII W. do dóbr Dowspuda (ob.). Par. J. dek. augustowskiego ma 4286 parafian, erygowana wraz z kościołem 1623 roku przez Stanisława Rudominę Dusiackiego.

Janówka, wś, pow. augustowski, gm. Dowspuda. W XVI w. z Dowspudą należały do Wołowiczów, z których Filianna, córka Iwana, marsz. litew., wychodząc za Wawrzyńca Rudominę, wniosła dobra te jako posagowe w dom Rudominów Dusiackich. Owa Filianna albo Felicyanna, zamężna Rudominowa, wyszła powtórnie za mąż za Franciszka Nikodema Kossakowskiego, ststę łomżyńskiego, ostrowskiego etc. (S. Kossakowski, „Monografie“ str. 153). Ona to w J. fundowala kościół r. 1620, który brat jej Eustachy Wołłowicz, biskup wileński, roku 1621 konsekrował („Ordo Divini Dioecesii Sejnensis“ 1885 p. 16). Syn jej z pierwszego małżeństwa Stanisław Rudomina Dusiacki, starościc horbopolski na nowo go uposażył. Akt ten wydany w Wilnie r. 1623, pomnożył fundusz świątyni przez nadanie nowych gruntów, robocizn i ordynaryi, oraz erygowanie szpitala dla 6 starców. Z czasem jako wiano Anny Marcybelli Rudominianki, przeszła do Stefana Paca, podkancl. litew. (J. Wolff „Pacowie“ 150—218), a wchodząc w skład dóbr Dowspudzkich, przeszła z nimi na własność skarbu r. 1835. Kościół tutejszy, p. w. Zwiastowania N. M. P. jest drewniany. Na probostwie przechował się kominek, rzeźbiony z białego marmuru, pochodzący z pałacu w Dowspudzie. M. R. Wit.

Janówka, rzeczka, wypływa z jez. Jaczno w pow. suwalskim, gm. Wiżajny; wpada do rz. Szeszupy. [Dziś Jacznówka.]

[…]

 

Jańsbork, al. Pisz, (duża notka, w osobnym pliku.)

Jańsborska puszcza, niem. Johannisburger-Wildniss. Tak się zowią lasy koło Jańsborka, które tworzą puszczę 98 kil. długą, 45—52 szeroką,; styka się ona prawie z puszczą ostrołęcką. Por. Jańsbork.

Jańsborski kanał, niem. Johannisburger-Kanal, kanał w Prusach wschodnich na Mazurach, pow. jańsborski, zowie się niekiedy jeglińskim od wsi Jegliny, około której przechodzi. Łączy jezioro Jańsborskie, które jest przy Jańsborku, zazwyczaj Warzno zwane, ze Śmiardowem. Jest tak głębokie, że parowe statki wygodnie mogą przechodzić. Z tej przyczyny stał się ten kanał pobudką nowej żeglugi parowej, która się po licznych i wielkich jeziorach mazurskich otworzyła. Długi jest około 1 milę. Kopany od r. 1845 do 1849. Koszta wynosiły 48070 tal. Obecnie kursuje 5 parowców kanałem i jeziorami między miastami mazurskiemi; Jańsbork, Ryn, Lec i Węgobork. Tworzy to drogę wodną 11.5 mil długą,. Ob. Dr. Töppen, Geschichte Masurens i Dr. Weiss, Preuss, Littauen und Masuren, „Kanał ten, pisze Winc. Pol, łączy Wisłę z Preglą za pośrednictwem z jednej strony rzeki Pisz, wpadającej do Narwi od prawego brzegu i z tą do Wisły, a z drugiej rz. Angramy, która jest właściwie górną Preglą. Kanał ten przerzyna w poprzek grzbiet pojezierza baltyckiego na przestrzeni roztoki polskiej i przypada tu na rzęd 11-tu jeziór najznaczniejszych, które z sobą łączy; z pierwszego i ostatniego z tych jeziór wypływają już spławne rzeki: Pisz and Angrama. Jak największa liczba kanałów, został i ten doprowadzony do skutku w wieku przeszłym w latach 1764—1767.“ Kś. F.

Jańsborskie jezioro, pow. jańsborski, ob. Warzno.

Jantzonsruhe (niem.), os. pod Wystruciem.

Janucie, wś, pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo. Odl. 44 w. od Maryampola. W 1827 r. było tu 11 dm., 65 mk., obecnie 40 dm., 324 mk. Por. Freda.

Janukiszki, wś, pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów. Odl. 14 w. od Władysławowa, ma 16 dm., 99 mk.

Jany, niem. Gross-Jahnen, wieś, pow. darkiemski, st. p. Boćwinka.

Jarka, niem. Jarkefluss, struga w pow. gołdapskim, na pruskich Mazurach. Wypływa z Szeskich gór (Seeska Berge) kilku strumieniami, które się w jeden potok schodzą pod wsią Górne. W dalszym swym biegu ku północy tworzy J. nierówne półkole, otwarte na zachód. Wpływa do gołdapskiego jez., z którego wychodząc, zowie się już Gołdapią. Jak donosi Henneberger przy końcu XVI w., znaleziono tu w okolicy nad Jarką różne rodzaje prastarej zbroi, o których przypuszczano, że pochodziły z czasów pogańskich. Długość biegu tej strugi wynosi około 3 mile.

Jarmoliszki, wś i folw., pow. maryampolski, gm. Poniemoń-Pożajście, par. Poniemoń. Odl. 54 w. od Maryampola. W 1827 r. było tu 8 dm., 67 mk., obecnie J. wś liczy 14 dm., 118 mk. J. folw. 2 dm., 47 mk.

Jarosze, Gierosze, niem, Geroschen, według Kętrzyńskiego miejscowość w pow. jańsborskim.

Jaschken (niem.), wieś, pow. olecki, st. p. Margrabowa.

Jaschkowen (niem.), pow. jańsborski, ob. Jaśkowo.

Jaschonken al. Jeroschen (niem.), os. pow. jańsborski, st. p. Kumilsko.

Jasie, rz., wpada pod Poniemuniem do Niemna, między Kownem a Birsztanami.

Jasiewicze 1.), wś rządowa, pow. dzisieński, o 62 w. od Dziany, 1 okr. adm., 7 dm., 71 mk. prawosł. (1866). 2.) J., wś, folwark do dóbr Sielce należący, w gub. grodzieńskiej, 2250 dz., tartak parowy.

Jasiołda, inaczej Jesiołda, rz., poczyna się w rozległych błotach gub. grodzieńskiej, niedaleko wsi Truchnowicz, prawie na granicy pow. wołkowyskiego; płynie w kierunku płd.-wschodnim przez pow. prużański i potem od wsi Szylina do Podrzecza granicą pow. prużańskiego ze słonimskim; pod Berezą kartuską J. krzyżuje się z szosa brzesko-moskiewską i odtąd stanowi znowu granicę pow. kobryńskiego od słonimskiego; niedaleko Żaber zwraca się ku wschodowi, przepływa jez. sporowskie i motolskie, a w pobliżu Czemieryna wchodzi do gub. mińskiej i tam pod Koczanowcami uchodzi do Prypeci (niektórzy geografowie uważają J. za dopływ Piny). Na całej swojej długości, J. płynie szeroko w dolinie błotnistej, rozległej, ktora na płd. od pomienionej szosy zlewa się z największemi moczarami nadprypeckiemi. Długość jej, według Stuckenberga, wynosi 250 w., z tego 160 w. żeglowna. Według mapy wojennej długość rzeki J. w prostym kierunku nie przenosi 160 w., z tego 120 w. w gub. grodzieńskiej, 40 w mińskiej. Jej dopływy są: z prawej strony Sielc, Winiec, Swiatopółka i Pina; z lewej strony: Parchownia (Truchownia), Temra, Zobka, Radohoszcza, Dorohobuża i Kanał Ogińskiego (ob.). Szerokość tej rzeki niełatwo określić, błota bowiem nadbrzeżne stoją w wielu miejscach pod wodą i trudno rozeznać łożysko; przytem rozgałęzia się J. na mnóstwo odnóg. Zwykle przyjmują, że w górnym biegu J. ma 1 do 8 sąż. szerokości, w dolnym 6 do 10 sąż. Spadek dolnej J. na długości 80 w. wynosi 72 do 74 stóp, co wynosi 10.8 do 11.1 cali na wiorstę. Niwelacya atoli nie była ściśle prowadzoną; najłatwiejby się dało wykonać ją w czasie zimy, po lodzie. Że spadek J. bardzo jest mały, to już widać z nader powolnego jej biegu. Głębokość J. zmienna: w górnym biegu 1 do 7 stóp, w dolnym 5 do 10 i wyżej. Niegdyś J. miała być żeglowną i w górnej swej części, którą atoli przez niedozór pozwolono zaprzątnąć kilku młynami, i tym sposobem spław sparaliżowano. Por. Szczara, Dniepr, Pina, Bug, Czyt. Gaz. Polska 1874 Nr. 130, 131. F. S.

Jasionowica, rz., dopływ Rosi niemnowej.

Jasionówka 1.), wś, pow. sejneński, gmina Krasnowo, par. Łozdzieje. Odl. 16 w. od Sejn, ma 48 dm., 129 mk. Nieoznaczona na karcie wojenno-topogr. 2.) J., wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Maryampol. Odl. 10 w. od Maryampola, ma 2 dm., 18 mk.

Jasionówka 1.), wś w pow. sokólskim gub. grodz., o 28 w. od Sokółki. 2.) J., mko, pow. bia­ło­sto­c­ki, ma kościół paraf. kl. 3-ej, 1452 mk., wtem 1064 izr. (1878), różne fabryki. Paraf. kościół katol. ś. Trójcy, z muru wzniesiony 1553 r. przez Jana Skórzeńca. Parafia katol. dekanatu bia­ło­sto­c­kie­go: dusz 2039. Na cmentarzu kaplica. Dobra J. pod Knyszynem należały niegdyś do Wołłowiczów, i była tu słynna stadnina koni. 3.) J., zaśc. pryw., pow. wilejski, o 49 w. od m. Wilejki, 2 okr. adm.: 2 dm., 13 mk. katol. (1866).

Jasionowo 1.), wś, pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór. Odl. 21 w. od Augustowa, ma 58 dm. i 409 mk. 2.) J., wś, pow. augustowski, gm. Dembowo, par. Jaminy. Odl. 29 w. od Augustowa. W 1827 r. było tu 15 dm., 55 mk.; obecnie 16 dm., 162 mk. Dobra rządowe J. i Kopytkowo miały 1858 r. przyległości Łąki Zabiele i Klewańskie. 3.) J., wś rządowa, pow. augustowski, gm. Kuryanki, par. Lipsk. Leży na wzgórzach nad błotami rzeki Biebrzy, na drodze z Krasnoboru do Sztabina, odl. 29 w. od Augustowa. W 1827 r. było tu 8 dm., 47 mk., obecnie 12 dm., 112 mk. 4.) J., wś, pow. suwalski, gm. Kadaryszki, par. Lubowo. Odl. 20 w. od Suwałk, ma 49 dm., 384 mk. Os. J. i Ignatowizna, od Szypliszek w. 7. Rozl. wynosi mr. 123, grunta orne i ogrody mr. 74, łąk mr. 30, pastw. mr. 13, nieużytki i place mr. 6, bud. mur. 1, drew. 5. Pokłady torfu. 5.) J. (Nowe), wieś, J. folw., pow. suwalski, gm. i par. Jeleniewo. Odl. 7 w. od Suwałk. J. Nowe ma 8 dm., 52 mk., a J. folw. 2 dm., 18 mk. 6.) J., wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Maryampol. Odl. 9 w. od Maryampola. W 1827 r. było tu 10 dm., 82 mk., obecnie 10 dm., 143 mk. 7.) J., wś, pow. maryampolski, gm. Michaliszki, par. Płutyszki. Odl. 22 w. od Maryampola, ma 3 dm., 34 mk. Br. Ch.

Jaśki 1.) kol., pow. wie­luń­ski, gm. i par. Czas­tary, odl. od Wie­lu­nia 21 w., dm. 5, mk. 24. 2.) J., wś i folw., pow. ra­dzyń­ski, gm. Biała, par. Ra­dzyń, o 9 w. od Ra­dzy­nia. W 1827 r. było tu 11 dm., 45 mk., obecnie 13 dm., 207 mk. Rozl. folw. wynosi mr. 601 a mianowicie: grunta orne i ogrody mr. 218, łąk mr. 41, pastw. mr. 3, lasu mr. 325, nieużytki i place mr. 13. Bud. drewn. 6. wś J. osad 8 z gruntem mr. 5. 3.) J.–Ry­to­lo­wi­z­na, wś, pow. ma­zo­wie­c­ki, gm. Brzo­zo­wo, parafia Po­ś­więt­ne. 4.) J., wś, pow. augustowski, gm. Dowspuda. Odl. 16 w. od Augustowa, par. Janówka. W 1827 było tu 22 dm., 138 mk., obecnie 26 dm., 314 mk., 728 mr. Należy do dóbr Dowspuda (ob.). Br. Ch., A. Pal.

Jaśkowo 1.), niem. Jaschkowen, wś, pow. jańsborski, na ostrowie między jeziorami, w okolicy lesistej i piaszczystej, na polsko-pruskich Mazurach. W XVI wieku założona tu była hamernia żelazna, dla której książę Albrecht korzystny wystawił przywilej. Ponieważ roli żadnej donośnej tu nie było, dawał właściciel zamiast zwykłej zbożowej kolędy dyakonowi i kantorowi w Jańsborku rocznie po parę sztab żelaznych. Hamernia ta istniała jeszcze przy końcu XVIII w., w dość dobrym stanie. Ponieważ była jedyna w całej tamtejszej mazurskiej okolicy, miała znaczny odbyt wyrabianego u siebie żelaza. Później zaginęła. Ob. Dr. Töppen, Geschichte Masurens. 2.) J., niem. Jaeschkendorf, wś, powiat morąski, ze st. poczt. Kś. F.

Jaskranka, Jaskrzanka (ob.).

Jaskrzanka, rzeka w byłej ziemi bielskiej, dopływ Narwi (ob.) z prawego brzegu, uchodzi poniżej Kulikówki.

Jaskuła, struga, dopływ Rotniczanki.

Jastrzębianka, rz. Poczyna się na zachód wsi Hruskie w pow. augustowskim, płynie z półn. ku połud, przez wieś Jastrzębnę i poniżej tejże wpada z lewego brzegu naprzeciwko Krasnoboru do Krasnoborki. Ta ostatnia wszakże aż do ujścia nazywaną bywa także i Jastrzębianką. Długa do połączenia się z Krasnoborką wiorst 4. Okolice tej rzeczki stanowią rozległą błotną nizinę. J. Bl.

Jastrzębna 1.), wś wymieniona przez Łaskiego (Lib. benef.) p. n. Yastrzebna w par. Grabów, dziś pow. łęczycki, zapewne Jastrzębia. (ob.). 2.) J., wś i folw., donacya, pow. augustowski, gm. Petropawłowska, par. Lipsk. Leży na wzgórzach ponad błotami rz. Biebrzy, na lewo od drogi z Rajgrodu do Lipska, o 10 w. od ostatniego a 21 w. od Augustowa. Wś J. ma 100 dm.. 760 mk., folwark zaś 7 dm., 69 mk. W r. 1854 fol. miał 617 morg., wś 91 osad, 2520 morgów. Wchodziły w skład majoratu Łabno.

Jastrzębno, wś i folw., pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór. Jest tu jezioro Mikoszewo. W 1827 roku było 69 dm., 404 mieszk. Jest to część wsi Jastrzębna, (ob.) położonej w gm. Petropawłowsk.

Jastrzęby, kol., pow. suwalski, gm. Hutta, par. Wigry; odl. 21 w. od Suwałk, ma 1 dom, 26 mk.

[…]

 

Jatwa, por. Jadźwingi.

Jatwiesk 1.) os. i fol., pow. grodzieński, gm. Kamionka. Osada ma 1 dm., 11 mk., cerkiew, szkołę, 38 dz. cerk.; fol. należy do dóbr Olszewicze. Pod wsią stoi słup murowany, majacy do 6 arsz. wysokości, obwodu u dołu 10, w środku 8½, w górnej części 7 arsz. O kolumnie tej nie ma żadnych podań. 2.) J., dobra, pow. wołkowyski, gm. Świsłocz (5 w.), 33 w. od Wołkowyska, własność Bułharynów (poprzednio Laskowskich), 2254 dz. (1267 lasu), cerkiew par. z obrazem Bogarodzicy, uważanym za cudowny. Pod wsią stare cmentarzysko.

Jatwieź, wś i folw. nad Niemnem, powiat augustowski, gm. Balla wielka, par. Hoża Sylwanowce. Odl. 57 w. od Augustowa a 69 w. od Suwałk. W 1827 r. było tu 34 dm. i 203 mk.; obecnie wieś ma 43 dm. i 312 mk.; zaś folw. 2 dm., 27 mk. Folw. J. z osadą Niemnów i wsią J., od XVII w. własność Gosiewskich, od st. poczt. Sopoćkinie w. 7. Rozległ. wynosi mr. 941, grunta orne i ogrody mr. 492, łąk, mr. 108, pastwisk mr. 16, lasu mr. 274, nieużytki i place mr. 52. Bud. mur. 2, drewn. 16, płodozmian 7-polowy. W r. 1871 Las Sanicki mr. 625, odprzedany został częściowym nabywcom. Wieś Jatwież osad 43, z gruntem mr. 922. Br. Ch., A. Pal.

Jatwieź, albo Jaćwież 1.) wieś w pow. nowogródzkim, w gminie rajczańskiej, o wiorst trzy na północ od unieśmiertelnionego pieśnią wieszcza narodowego jeziora Świtezi, przy drodze wiodącej z Solecznik do Miratycz, ma osad 7. 2.) J., wieś w powiecie nowogródzkim, przy drodze wiodącej ze Swojatycz do Podlisiejki, w gminie snowskiej, ma osad przeszło 50. Niezawodnie iż nazwa ta ma stosunek z Jaćwieżą, Jadźwingami, plemieniem, z którem Litwa śmiertelny bój toczyła, będąc z niem w sąsiedztwie. Ze Jadźwingowie mieszkali w nowogródzkiej ziemi, o tem mówi Stryjkowski (str. 181), i Jaroszewicz to świadectwo przytacza (ob. Obraz Litwy, część I, str. 28). Wszakże Jaroszewicz wymieniając miejsca naprowadzające na domysł o Jadźwingach, zdaje się nie wiedzieć o niniejszem.

Jatwieź 1.) Wielka and Mała, dwie wsi, pow. bia­ło­sto­c­ki; gm. Jaświły, 50 w. od Bia­łe­go­sto­ku. J. Wielka ma 676 dz., J. Mała 506 dz. 2.) J., os. i fol., pow. słonimski, gm. Kossów, 56 w. od Słonima. Osada ma 51 dz., fol. należy do dóbr Kossowo. 3.) J., wś, os., urocz. i fol., tamże, gm. Zdzięciół, 49 w. od Słonima. Wś ma 600 dz., os. 48 dz. włośc., urocz. 106 dz., fol. własność Cho­mi­czów, 50 dz. O wiorstę od wsi kurhan. 4.) J., os. włośc. i chutor, tamże, gm. Pacowszczyzna, przy wsi Rozważe. Należy do dóbr Narcyzpol. 5.) J., wś, pow. wołkowyski, gm. Mścibów, 466 dz. 6.) J., wś i fol., tamże, gm. Biskupica. Wś ma 502 dz.; fol. należy do dóbr Kołontaje.

Jatwięgi, ob. Jadwięgi.

Jatwisk, folw. pryw., pow. lidzki, 3 okr. adm., o 8 w. od Szczuczyna, 13 mk. (1866). Była tu kaplica kat. parafii Szczuczyn. Własność spadkobierców Konst. Niezabytowskiego, 568 dz..

Jatwiź, wś w pow. wołkowyskim, nad Rosią, o 3 w. na zachód od miasta powiatowego. [Jatwiż ?]

Jautecken (niem.), dobra, pow. darkiemski, st. p. Launingken.

Jautelischken (niem.), wś, pow. ragnecki, st. p. Ragneta.

Jawejsze, wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny; odl. 30 w. od Sejn. W 1827 roku było tu 19 dm., 164 mk.; obecnie 49 dm., 253 mk. W spisie urzędowym (Pamiat. Kniżka z 1878 r.) zamieszczona pod nazwą Jowejte.

Jawojszany, wś, pow. kalwaryjski, gmina nadniemeńska, par. Rumbowicze. Odl. 49 w. od Maryampola, 66 w. od Kalwaryi, ma 4 dm., 31 mk.

Jawojsze, lit. Jowajszej, była wieś w pow. rossieńskim, par. rossieńskiej, niedaleko Kołnuj. Zgorzała przed kilkudziesięciu laty, dotąd nieodbudowana, miała 4 dm., należała do Jarudów. M. D. S.

Jawojszowska, góra w pobliżu dziś nieistniejących Jawojsz (po litewsku góra ta nazywa się pilkalnis – góra sypana lub zamkowa). Prawdopodobne okopy krzyżackie z czasów litew. księcia Mendoga na połowie ziemi rossieńskiej nadanej krzyżakom przez tego księcia. Przypuszczalnie jest tam we środku góry piwnica, gdyż przed kilkudziesięciu laty na zachodniej stronie tej góry był jeszcze loch, przez który rzucony kamień spadał z łoskotem w głębię. Okopy te są porosłe lasem i dotąd dobrze zachowane. Na zachód od tej góry było dawniej jezioro, dziś torfowisko Palondry.

[…]

 

Jaźwinka, Jaźwinki, wś znaczna we wschodniej stronie powiatu pińskiego, w gminie kożangródeckiej, przy drodze wiodącej z Dziaciołowicz do Kożangródka, ma osad włócznych około 50, mieszk. 168, własność Szczytta, cerkiew paraf. Dużo jest na polesiu miejsc noszących podobne na­z­wi­s­ka np. Jaźwiny, Jaźwinek i t p. Czyżby one miały jaki stosunek z Jadźwingami, Jaćwieżą? Na­z­wi­s­ka Jaźwiny i im podobne zdają się pochodzić od rusińskiego słowa „jazwić”, zatruć jadem; otóż widzimy, że najczęściej miejscom nizkim, mogącym obfitować w gady, są dawane. Bardziej na północy i na wschodzie w pogranicznych z polesiem miejscowościach nie spotykamy prawie nazw podobnych, nawet w nizinach.

Jaźwinka, niewielkie błoto na południowym krańcu pow. ihumeńskiego, rozszerzające się po obu stronach głuchego, zapadłego zaścianka Woronowa, na zachód i na wschód, na wiorst kilkanaście. Jest to właściwie cząstka nieprzebytych moczarów i bagien polesia mińskiego i innych stykających się z sławnem błotem hryczyńskiem. W Jaźwińce ma początek rzeka Jaszna (ob.) a o kilka wiorst na południu leżą błota w pow. słuckim „Wierch Słucz” zwane, z których wypływa znaczna rzeka Słucz. Al. Jel.

[…]

 

Jednowiercy, ob. Filiponie.

Jedynowiercy, ob. Filiponie.

Jeflandya. Tak Stuckenberg Inflanty polskie nazywa.

Jege, rz. w pow. tylżyckim, wpada do odnogi Niemna, zwanej Rus. Płynie pod Schilgallen.

Jegiel, pow. ostrowski, gm. Brańszczyk, obręb lasu rządowego koło Bugu, w pobliżu wsi Długosiodło, nazwa litewska.

Jegieryszki, wś, pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Maryampol. Ma 3 dm., 12 mieszk.

Jegle lub Egle, podobno nazwa bogini litewskiej, źródłosłów nazw: Jeglówek, Jeglowice i t. p. Właściwie egle znaczy po litewsku: „jodła“. Por. Igły.

Jegleniszki, wś i folw., powiat sejneński, gm. i par. Krasnopol; odl. 12 w. od Sejn. W 1827 r. było tu 14 dm., 92 mk.; obecnie 5 dm., 35 mk.

Jeglin, niem. Jeglinnen, wś i leśnictwo, pow. jańsborski, st. p. Drygały.

Jegliner-kanal (niem.), kanał w Prusiech wschodnich, ob. Jańsborski kanał.

Jegliniec, 1.) wś nad jeziorem t. n., pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk; odl. 26 w. od Suwałk, ma 7 dm., 58 mk. Jezioro J. ma 36 mr. obszaru i do 30 stóp głębokości. 2.) J., wś, pow. suwalski, gm. Sejwy, par. Kaletnik; odl. 14 w. od Suwałk. W 1827 r. było tu 30 dm., 274 mk., obecnie 50 dm., 358 mk.

Jegliniszki 1.) wś przy jeziorze t. n., pow. suwalski, gm. i par. Wiżajny. Odl. 25 w. od Suwałk, ma 15 dm., 117 mk. J. jezioro przy wsi t. n., na północny-wschód od jez. Hańcza, ma brzegi płaskie, bezleśne i 30 mr. obszaru. 2.) J., wś, pow. wyłkowyski, gm. Kopsodzie, par. Wierzbołów. Ma 29 dm., 139 mk. 3.) J., por. Egliniszki.

Jeglinnen (niem.), ob. Jeglin.

Jegliński kanał, niem. Jegliner Kanał, kanał w Prusach wschodnich, pow. jańsborski, od wsi Jegliny, przy której jest zbudowany, tak nazwany, ob. Jańsborski kanał.

Jegliowiec, Jeglowiec, wś kurpiowska, pow. ostrołęcki, gm. Wach, par. Kadzidło, w odległości 4 wiorst od zarządu gminnego, znajdującego się we wsi Wachu. Antoni Małachowski, starosta ostrołęcki, zapisem z 15 listopada 1752 r. zwalnia włościan od pańszczyzny: oznacza czynsz roczny na 342 złp. August III przywilejem z 25 listopada t. r., ogólnym dla wszystkich wsi starostwa ostrołęckiego, potwierdza zapis Małachowskiego. Lustracya z r. 1765 podaje 12 gospodarzy, płacących, oprócz powyższego czynszu, po 8 złp. propinacyjnego. W 1799 r. czynsz podwyższono na 352 złp. Oprócz tego wieś J. płaciła 18 złp. dziesięciny do seminaryum w Pułtusku; dziesięcinę tę od 1799 r. włościanie uiszczali do dworu. W 1820 r. znajdujemy 24 gospodarzy i 7 chałupników. Gospodarze na 24 zagonach wysiewali 72 korce jarzyny i tyleż oziminy; opłacali 192 złp. propinacyjnego, 18 złp. dziesięciny, 352 złp. czynszu z gruntów, mianowicie każdy opłacał 14 zł. 20 gr. czynszu, 22 i pół szel. dziesięciny; pieniądze wnosili do kasy ekonomii ostrołęckiej. Prestacye chałupników wynosiły w pieniądzach 28 złp. (za 28 dni pańszczyzny). Przywilejów na prawo propinacyjne wieś nie posiadała. Roku 1878: 35 dm., 137 męż., 139 kob.; 796 mr. (ztąd 260 mr. ornego). W 1827 r. 31 dm;, 176 mk. J. leży w obrębie rząd. leśnictwa Rzące, koło wsi Długosiodło; dawne uroczysko litewskie. Jest tu kamień ogromny, obrobiony, prawdopodobnie ołtarz ofiarny bogini Egle. Lu. Krz.

Jeglówek 1.) wś, pow. suwalski, gm. Sejwy, par. Krasnopol. Odl. 17 w. od Suwałk, ma 8 dm., 81 mk. 2.) J., wś i folw., pow. suwalski, gm. i par. Jeleniewo; odl. 17 w. od Suwałk, ma 2 dm., 42 mk.

Jegłówek, folw. nad jez. Szurpiłły. Na gruntach folwarku śród lasku góra zwana kościelną a w pobliżu druga, widocznie usypana, zwana zamkową., na której są szczątki grodu warownego jak wały z ziemi i kamieni, lochy i ślady, trzech bram. Jest tu inna góra zwana starem zamczyskiem i trzy jakby strażnicze nasypy pod wsią Gulbieniszki, Szurpiły i Dzierwany (Połujański, Wędrówki po gub. augustowskiej str. 42).

Jeglowo, folw., pow. suwalski, gm. Koniecbór, par. Raczki; odl. 10 w. od Suwałk.

Jegodnen (niem.), zapewne Jagodne (ob.), wś, pow. jańsborski, st. p. Jańsbork.

Jegodschen (niem.), leśnictwo, pow. jańsborski, st. p. Jańsbork.

Jegrznia, rz., wypływa z jez. rajgrodzkiego w pow. szczuczyńskim, pod Rajgrodem, ztąd w kierunku wschodnio-południowym przepływa przez jezioro Dręstwo, płynie dalej pod Woźną wsią i Kuligami, i poniżej Ciszewa wpada z lewego brzegu do Łeku. Długa 15 w. Przyjmuje z lewego brzegu przez jezioro Dręstwo Solistówkę. J. Bl.

Jekschen (niem.) al. Ikschen, wś, pow. ragnecki, st. p. Ragneta.

Jelenia góra, wś, pow. maryampolski, gm. Michaliszki, par. Płutyszki; odl. 27 w. od. Maryampola, ma 1 dom, 8 mk.

Jeleniewo, wieś kościelna, pow. suwalski, gm. i par. Jeleniewo, o 11 wiorst od m. Suwałk, przy trakcie z Suwałk do Wiżajn. Wś dotąd nierozkolonizowana, domy zbudowane rzędem po obu stronach gościńca, ztąd pozór lichego miasteczka. Domów 84, ludności osób 659, a prawie połowa żydów którzy się trudnią handlem i rzemiosłami. Chrześcianie oddają się wyłącznie roli. Jest tu nowy zgrabny drewniany kościół katolicki o dwóch wieżach, z pięciu ołtarzami, otoczony rozłożystemi drzewami. Jeden z ołtarzy poświęcony św. Stanisławowi a drugi św. Kazimierzowi, patronom Polski i Litwy, bo stąd niedaleko zaczynają się już wsie litewskie. Jest i bóżnica, cmentarze katolicki i żydowski, dwie karczmy, w środku wsi obszerny plac a na nim jeziorko; budowle drewniane słomą kryte, a że stoją blisko, przeto pożary często całą wieś w perzynę obracają. Pomimo to po ostatnim pożarze nowe budowle wzniesiono na dawnych fundamentach. Obszar gruntów zawiera mr. 1252 prętów 250; gleba żytnia, kamienista, gospodarstwo trzypolowe, ku północy wzgórza. Kościół i parafią erygował tu 1771 r. Stanisław August. Par. J., dawniej dek. sejneńskiego, ma dusz 5692. R. 1827 J. miało 63 dm., 433 mk. Gmina J. ma 7509 mk., rozl. 21495 mr., sąd gm. okr. I i st. p. w Suwałkach. W skład gminy wchodzą: Białawoda, Białorogi, Bilwinowo, Cisówek, Czajewszczyzna, Czerwone-bagno, Czerwonka, Jasionowo-nowe, J.-folwark, Jeglówek wieś i folw., Jeleniewo, Kaźmirówka, Klonorejce (?), Kopanie, Kozia-szyja, Krzemianka, Leszczewo, Morgi, Nowiny, Osinki, Palemona, Pawłówka, Piotrówek, Podsumowo-Hultajewo, P.-Kutiły, P.-Jabłońskiego, P.-Makarewicza, P.-Michalewicza, P.-Nikity, Podsidorówka, Polule, Roiska, Rosztobole, Rychtyn, Sidorówka, Sosnowy-grunt. Studzieniczna, Suchodoły, Sumowo-Muchy, Szwajcarya, Szurpiły, Ścibowo, Targowisko, Udryn, Węgielnia, Wołownia, Zaleszczewo, Żywa-woda i Żubryn.

Jelitki al. Siemiętki, niem. Jelitken al. Schementken, wś, pow. olecki, st. p. Gąski. Ks. Albrecht nadaje r. 1564 ziemianom jelitkowskim Michałowi, Janowi, Rafałowi braciom majątek J. z 6 włókami między Kleszczewem, Bronakami, Gutami i Golubiem na prawie magdeburskiem.

Jelonka, ross. Elenka, rz., dopływ Narewki z prawej strony i drugi z lewej.

Jełowo. ob. Windawski kanał.

Jemieliste 1.) wś i folw. pow. ostrołęcki, gm. Goworowo par. Wąsewo. W 1827 roku było tu 11 dm., 102 mk., obecnie liczy obszaru 2993 mr. 2.) J., wś, pow. suwalski, gm. i par. Filipów. Odl. 16 w. od Suwałk. W r. 1827 było tu 31 dm., 179 mk., obecnie 30 dm., 205 mk. [Na mapach 1826: Jemielisty, 1839: Przedjemieliste, niewątpliwie pochodne od jez. Jemieliste.] Br. Ch.

Jemieliste 1.) jezioro w dobrach Dębszczyzna (ob.), pow. suwalski, gm. Czostków, wraz przyległym jez. Okunowskim [Dziś Okmin.] ma rozległości 92 mr., głębokości do 80 st. 2) J., jezioro przy wsi t. n., w dobrach Filipów, pow. suwalski, liczy 36 mr. obszaru, do 18 st. głębokości, wypływa z niego rz. Rospuda. [Błąd.]

Jencbork, ob. Jańsbork.

Jenklerz, jez. ob. Narew.

[…]

 

Jodbangen (niem.) al. Laukogallen, wieś, pow. pow. wystrucki, st. p. Aulowoenen.

Jodbaryszki, wś, pow. maryampolski, gm. Antonowo, par. Pilwiszki. Odl. 23 w. od Maryampola, ma 3 dm., 57 mk.

Jodeganie, wś, pow. władysławowski, gm. Dobrowola, par. Sapieżyszki. Odl. 15 w. od Władysławowa, ma 18 dm., 240 mk.

Jodeglienen (niem.) 1.), wś, pow. gierdawski, st. p. Muldszen. 2.) J. al. Paeschken, wś, pow. piłkaiski, st. p. Willuhnen.

Jodele, wieś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Kalwarya. Odl. 7 w. od Kalwaryi. W 1827 r. było tu 11 dm., 69 mk., obecnie 7 dm., 14 mk.

Jodeliszki, wś, pow. sejneński, gm. Krasnowo, par. Sejny. Odl. 10 w. od Sejn, ma 16 dm., 107 mk. W spisie urzędowym (Pam. Kniżka suwal. gub. za 1878 r.) nazwana: Judeliszki.

Jodilis, jezioro w dobrach Hołny Wolmera, pow. sejneński, ma 12 mr. obszaru.

Jodjeziory lub Jodzieziory and Jod-jeziorki lub Jodzieziorki, wś i folw., pow. suwalski, gmina Kadaryszki, par. Lubowo. Odl. 22 w. od Suwałk. W 1827 r. było tu 10 dm., 58 mk., obecnie 17 dm., 108 mk.

Jodkupa, struga, dopływ. Imstry z prawej strony.

Jodlauken (niem.) 1.) wś, pow. wystrucki, ze stacyą pocztową, 296 mk. 2.) J., wś, pow. tylżycki, st. p. Schillgallen.

Jodplaucken (niem.) al. Paszleidszen, wieś, pow. ragnecki, st. p. Krupiszki.

Jodschinn (niem.), wś, pow. darkiemski, st. p. Darkiejmy.

Jodszehmen (niem), wś, pow. ragnecki, st. p. Szillen.

Jodszen (niem.) 1.) wś, pow. piłkalski, st. p. Malwiszki. 2.) J., wś, pow. piłkalski, st. p. Willuhnen. 3.) J., wś, pow. gąbiński, st. p. Walterkehmen. 4.) J., ob. Jodelkehmen, powiat stołupiański.

Jodszlauken (niem.), dobra stadninowe, powiat gąbiński, st. p. Trakieny.

Jodszuhnen (niem.), wś, pow. darkiemski, st. p. Kleszczewo.

Jodup, Jodupis, Jodupie, Jodupka, Joduppe (niem.), nazwa wielu rzeczek i strug na Litwie, odpowiadająca polskiej nazwie Czarna struga. Por. Joda, Upis, Holmonciszki, Dudy, Horodno, Mitwa i w. i.

Jodupchen (niem.), wś, pow. gąbiński, st. p. Judtschen.

Jodupiany 1.) folw., pow. wyłkowyski, gm. Zielonka, par. Olwita; odl. 13 wiorst od Wyłkowyszek. W 1827 r. było tu 11 dm. i 103 mk.; obecnie 12 dm., 92 mk. 2.) J., wś, pow. wyłkowyski, gm. Karkliny, parafia Kieturwłóki; odl. 16 w. od Wyłkowyszek. W 1827 r. było tu 9 dm., 97 mk.; obecnie 11 dm., 115 mk. 3.) J., wś, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Słowiki; odl. 26 w. od Władysławowa. W 1827 r. było tu 7 dm., 66 mk.; obecnie 4 dm., 67 mk.

Jodupie, wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Szumsk. Odl. 15 w. od Wyłkowyszek, ma 3 dm., 51 mk.

Jodupoehnen (niem.) 1.) cztery wsie, pow. piłkalski: a) J., st. p. Szyrwinty; b) J. albo Smailen, st. p. Malwiszki; c) J. (Gross-), albo Kaulballen, st. p. Rautenberg; d) J. (Klein-), al. Kickschen, obok poprzedzającej. 2.) J., os. leśna, pow. gołdapski, st. p. Szittkehmen.

Joduppe (niem.) na Litwie pruskiej, ob. Jodup.

Joduppe (Gross-), ob. Czarnówko.

Jodwarys, folw., pow. maryampolski, gm. Freda, par. Pokojnie; odl. 46 w. od Maryampola, ma 2 dm., 31 mk.

Jodzieziory, ob. Jod-jeziory.

Jodzuhnen (niem.), wś i dobra, pow. gąbiński, st. p. Gąbin.

Joerkischken (niem.), wś, pow. gołdapski, st. p. Gołdap’.

Jogelehnen (niem.), ws, pow. gąbiński, st. p. Walterkehmen.

Johannisberg (niem.) 1.), os. do szlach. Stężycy, pow. kartuski, parafia i szkoła Stężyca, poczta Kościerzyna. Odległość od Kartuz 3 mile. 2.) J.–Simkau, szlach. leśn. do Szym­ko­wa, pow. świe­c­ki, budyn. 4, dm. 2, katol. 14, ew. 13, par. Drzy­cim, szkoła Lu­bo­dzież, poczta Brunst­platz, ob. Biała karczma. 3.) J.–Lip­pin­ken, osada, pow. świe­c­ki, ob. Leń­stwo. 4.) J.–Lo­win­nek, osada, pow. świe­c­ki, ob. Jania-Góra. 5.) J., ob. Du­biel­no. 6.) J., pow. choj­ni­c­ki i człu­cho­w­ski, ob. Johannesberg. 7.) J., dobra, pow. reszelski, st. p. Bischofsburg. 8.) J., dobra, pow. gołdapski, st. p. Gołdap’. 9.) J., folw., pow. królewiecki, st. p. Kobbelbude. 10.) J., wś, pow. os­tródz­ki, st. p. Mar­wal­de. 11.) J., os., pow. reszelski, st. p. Jeziorany. 12.) J., os., pow. tylżycki, st. p. Kallwen. 13.) J., folw., pow. iławski, st. p. Uderwangen.

Johannisburg (niem.), miasto powiatowe w Prusach Wschodnich, ob. Jańsbork

Johannisburger-Kanal (niem.), kanał w Prusach wschodnich, pow. jańsborski, ob. Jańsborski kanał.

Johannisburger See (niem.), jezioro, pow. jańsborski, ob. Warzno.

Johannisthal (niem.) 1.), przedtem dzierżawa wieczysta, na własność wydana d. 28 kwietnia 184.5 r., pow. gdański, obejmuje 1 włośc. posiadłość, obszaru mr. 791, ewang. 62, katol. 16, dm. 5; parafia Prągowo, szkoła Buszkowy, poczta Pruszcz; odległość od Gdańska 2 i pół mili. 2.) J., osada do miasta Wałcza, pow. wałecki, nowozałożona r. 1864; parafia, szkoła, poczta Wałcz; budyn. 10, dm. 4, katol. 30, ew. 38. 3.) J., os. do Sierakowic, pow. kartuski; parafia, szkoła, poczta Sierakowice; odległość od Kartuz 3 mile. 4.) J., 3 miejscowości, pow. człuchowski: a) J., folw. do Kiełpina (Woltersdorf), parafia Przechylewo, poczta Człuchowo; b) J., os. do wsi Stara Brda, parafia Koczała, poczta Człuchowo; c) J., os. do Rynowa, parafia i poczta Konarzyny. 5.) J., folw., pow. ządzborski, st. p. Sorkwity: 6.) J., dobra, pow. gąbiński, st. p. Gerwischkehmen. 7.) J., os. pod Wystrucią. 8.) J., dobra, pow. lecki, st. p. Ełk.

Jołtyszki, ob. Giełgudyszki dolne.

Jonajcie, wś, pow. wyłkowyski, gm i par. Olwita. Odl. 12 w. od Wyłkowyszek. W 1827 r. było tu 25 dm. i 243 mk., obecnie 10 dm., 71 mk.

Jonasthal (niem,), dobra stadninowe, pow. gąbiński, st. p. Trakieny.

Jonienen (niem,), wś, pow. ragnecki, st. p. Ragneta.

Joniszki, os., pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Syntowty. Odl. 18 w. od Władysławowa, ma 1 dom, 5 mk.

[…]

 

Jotyja, wś nad rz. t. n., pow. władysławowski, gm. i par. Błogosławieństwo. Niezamieszczona w spisie urzędowym miejscowości gub. suwalskiej z 1872 r.

Jotyja, rz., bierze początek w lasach i bagniskach za wsią Budele, niedaleko Niemna, o 5 w., na płd. od w. Błogosławieństwo, w pow. władysławowskim, płynie przez Pojotyje, Jotyszki, Albrechtyszki, Pieśce, Warczule, Degiesie, Bunikiele, Norkwiecie, Bończyce, Narczyszki i pod Kirkiłami wpada do Szeszupy; z prawego brzegu powyżej jej ujścia w Prusy. Prżyjmuje Z prawego brzegu Kryksztankę (pod Gieczami), z lewego pod Degiesami Oryję. Długa 30 d 40 wiorst. J. Bl., Br. Ch.

Jotyszki małe, and J. Wielkie,wś pow. władysławowski, gm. i par. Błogosławieństwo. Odl. 35 w. od Władysławowa. W 1827 r. J. Wielkie; liczyły 18 dm., 187 mk.; obecnie liczą 22 dm., 279 mk.; J. małe zaś liczą 14 dm., mk. 193. Por. Giełgudyszki and Joltyszki.

[…]

 

Józefowo 1.), folw., pow. nieszawski, gm. Bądkowo, par. Łowiczek. 2.) J., kol., powiat nieszawski, gm. Wierzbie, par. Sompolno. 3.) J., kol., pow. nieszawski, gm. Piotrków, par. Orle. 4.) J., folw. i kol., pow. nieszawski, gm. Lubanie, par. Zbrachlin, o 6 w. od Nieszawy. Rozległość folw. wynosi mr. 296, grunta orne i ogrody mr. 267, łąk mr. 10, pastw. mr. 1, zarośli mr. 10, nieużytki i place mr. 8, bud. mur. 2, drewn. 4. Wieś Józefowo osad 18, z gruntem mr. 29. 5.) J., wś, pow. włocławski, gm. Łęg, par. Włocławek. W 1827 r. było tu 20 dm., 205 mk. 6.) J., folw., pow. włocławski, gm. Piaski, par. Zgłowiączka, o 21 w. od Kowala. Rozl. wynosi mr. 240, grunta orne i ogrody mr. 201, łąk mr. 22, nieużytki i place mr. 17, bud. mur. 6, drew. 5; płodozmian 4-polowy. Pokłady torfu i marglu. 7.) J., os., pow. włocławski, gm. Smiłowice, par. Kruszyn. 8.) J., wś, pow. włocławski, gm. i par. Przedecz. Ma 2 dm., 10 mk., 39 mr. gruntu. 9.) J., kolonia, pow. koniński, gm. Rzgów, par. Kuchary, odl. od Konina 17 w., dm. 8, mk. 61. 10.) J., wś i kol., pow. koniński, gm. Rzgów, parafia Sławsk. Należy do dóbr Grabienice (ob.). 11.) J., kol., pow. kolski, gm. i par. Lubotyń. W r. 1827 było tu 10 dm., 154 mk., obecnie jest tu olejarnia, 14 dm., 128 mk. 12.) J., wieś, pow. kolski, gm. i par. Izbica, ma 15 dm., 120 mk., 167 mr. gruntu. 13.) J., folw., pow. słupecki, gm. Kazimierz, par. Złotków. Nie zamieszczony w spisie urzęd. z 1881 r. (Pamiat. Kniżka. kal. gub.). 14.) J., wieś i kol., pow. słupecki, gm. Młodojewo, par. Słupca, odl. od Słupcy 6 i pół w., ma dm. 17, mk. 121. Należały do Piotrowic. 15.) J., kol., pow. słupecki, gm. Kleczew, par. Złotków, odl. od Słupcy 22 i pół w.; dm. 22, mk. 113. 16.) J., wś, pow. turecki, gm. Biernacice, par. Niewiesz. 17.) J., pow. ciechanowski, gm. Regimin, par. Lekowo. Nie zamieszczone w spisie urzędowym miejscowości gub. płockiej z 1881 r. 18.) J., folw., pow. mławski, gm. Dąbrowa, par. Żurominek, odl. o 16 w. od Mławy, ma 3 dm., 31 mk., 1589 mr. gruntu. 19.) J., wś nad rzeką Działdówką, pow. mławski, gm. Ratowo, par. Radzanów, odl. o 26 w. od Mławy, ma ewang. dom modlitwy i szkołę początkową, 14 dm., 149 mk., 208 mr. gruntu. W 1827 r. było tu 12 dm., 80 mk. 20.) J., wieś, pow. mławski, gm. Turza, par. Lipowiec, odl. o 15 w. od Mławy, posterunek straży pogranicznej, ma 5 dm., 46 mk., 89 mr. gruntu. 21.) J., wieś, pow. mławski, gm. i par. Stupsk, odl. o 13 w. od Mławy, ma 2 dm., 16 mk., 16 mr. gruntu. 22.) J., wieś, pow. mławski, gm. Dębsk, par. Szydłowo, odl. o 8 w. od Mławy, ma 2 dm., 36 mk., 52 mr. gruntu. 23.) J., ob. Brzechowo. 24.) J., wieś, pow. przasnyski, gm. Karwacz, par. Bogate, odl. o 7 w. od Przasnysza, ma 15 dm., 142 mk., 483 mr. gruntu dobrego, 6 nieuż. Por. Gostkowo. 25.) J., wś, pow. płoński; gm. Szumlin, par. Joniec, odl. o 11 w. od Płońska, ma 19 dm., 183 mk., 393 mr. gruntu, 6 nieuż. 26.) J., wieś, pow. lipnowski, gm. Obrowo, par. Osiek, odl. o 32 w. od Lipna, ma 3 dm., 12 mk., 140 mr. gruntu. 27.) J., wieś i rum., pow. lipnowski, gm. Bobrowniki, par. Lipno, odl. o 4 w. od Lipna, ma 2 domy, mk. 11, gruntu 11 mr. 28.) J., wieś i folw., pow. lipnowski, gm. i par. Czarne, odl. o 6 w. od Lipna, ma 8 dm., 86 mk., 237 mr. gruntu dobrego. R. 1876 folw. J. oddzielony od dóbr Czarne 29.) J., wieś i folw., pow. lipnowski, gm. i par. Dobrzejewice, odl. o 35 w. od Lipna. W 1827 r. było tu 6 dm., 40 mk., obecnie 12 dm., 121 mk., 568 mr. gruntu dobrego, 48 nieużytku. Rozl. folw. wynosi mr. 317, grunta orne i ogrody mr. 271, łąk mr. 18, pastw. mr. 2, lasu mr. 8, wody mr. 19, nieużytki i place mr. 30, bud. mur. 1, drewn. 6. Pokłady torfu, rzeka Drwęca przepływa, są stawy i jezioro. Folwark ten w r. 1879 oddzielony od dóbr Młyniec. 30.) J., wś, pow. lipnowski, gm. Brudzeń, par. Bądkowo, odl. o 33 w. od Lipna, ma 5 dm., 33 mk., 12 mr. gruntu. 31.) J., os., pow. rypiński, gm. Gujsk, par. Sierpc, odl. o 22 w. od Rypina, ma cegielnię, 2 dm., 9 mk., 180 mr. gruntu; grunta orne i ogrody mr. 146, łąk mr. 8, pastw. mr. 22, nieużytki i place mr. 4, bud. mur. 1, drewn. 3. Cegielnia i pokłady torfu. Folwark ten w r. 1877 oddzielony od dóbr Gójsk. 32.) J., folw., pow. pułtuski, gm. i par. Obrytte. 33.) J., wś, pow. pułtuski, gm. i par. Lubiel. W 1827 r. było tu 8 dm., 75 mk. 34.) J., wś i folw., pow. kolneński, gm. Stawiski, par. Poryte. W 1827 r. było tu 11 dm. i 68 mk. 35.) J., pow. ostrołęcki, gm. i par. Goworowo. 36.) J., pow. augustowski, ob. Wronowo and Dowspuda. 37.) J., folw., i J. poduchowne, wś, pow. augustowski, gm. Szczebro Olszanka, par. Olszanka. Odl. 14 w. od Augustowa. Folw. ma 1 dom, 2 mk., wieś 14 dm., 122 mk. W 1827 r. było tu 15 dm., 92 mk. 38.) J., wieś, pow. suwalski, gm. Koniecbór, par. Raczki. Odl. 10 w. od Suwałk. W 1827 r. było tu 42 dm., 252 mk., obecnie 37 dm., 300 mk. 39.) J., folw., pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo, Odl. 27 w. od Sejn, ma 2 dm., 24 mk. 40.) J., folw., pow. sejneński, gm. Krasnowo, par. Łoździeje. Odl. 13 w. od Sejn. Należy do dóbr Dumbel. 41.) J., folw., pow. wyłkowyski, gm. i par. Olwita. Odl. 14 w. od Wyłkowyszek. Ma 1 dom, 28 mk. 42.) J., folw., pow. wyłkowyski, gm. Olwita, par. Łaukieliszki. Odl. 11 w. od Wyłkowyszek, ma 4 dm., 57 mk. Rozl. wynosi mr. 785, grunta orne i ogrody mr. 631, łąk mr. 114, pastw. mr. 4, wody mr. 3, nieużytki i place mr. 32, bud. mur. 4, drew. 16, płodozmian 10-polowy, pokłady torfu. Folwark ten w r. 1868 oddzielony od dóbr Kłampupie. 43,) J., wś i folw., pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo. Odl. 38 w. od Maryampola, ma 9 dm., 60 mk. Dobra Józefowo składają się z folwarków: Józefowo, Marywil, Zagroda, Powicie, Michałowo i Nowina. Rozl. ogólna dóbr wynosi mr. 4423; folw. J. grunta orne i ogrody mr. 498, łąk. mr. 99, nieużytki i place mr. 47, razem mr. 554; folw. Marywil grunta orne i ogrody mr. 298, łąk mr. 41, pastw. mr. 54, nieużytki i place mr. 49, razem mr. 442; folw. Zagroda grunta orne i ogrody mr. 430, łąk mr. 23, nieużytki i place mr. 36, razem mr. 490; folw. Powicie grunta orne i ogrody mr. 89, łąk mr. 27, nieużytki i place mr. 16, razem mr. 132; folw. Michałów grunta orne i ogrody mr. 164, łąk mr. 125, nieużytki i place mr. 18, razem mr. 317; folw. Nowina grunta orne i ogrody mr. 62, łąk mr. 92, nieużytki i place mr. 5, razem mr. 159. Nadto lasu mr. 2292 i w osadach karczemnych mr. 47; w całych dobrach jest bud. mur. 20, drewn. 22. Gospodarstwo 4- i 3-polowe, pokłady torfu w niektórych miejscowościach; przechodzi droga żelazna; rzeki przepływają w rozmaitych kierunkach. Dobra powyższe w drodze działów w r. 1872 oddzielone od dóbr Freda. 44.) J., osada, pow. maryampolski, gm. Balwierzyszki, par. Igłówka. Ma 1 dom, 12 mk. Odl. 25 w. od Maryampola. Br. Ch.

[…]

 

Judziki, wś, pow. augustowski, gm. Bargłów, par. Rajgród. W 1827 r. było tu 8 dm. i 50 mk.; obecnie 8 dm., 79 mk.

[…]

 

Julienhof (niem.) 1.), folw. do Rudzicza, pow. suski, założony r. 1829, poczta i stacya kolei żel. Rudzicz, budyn. 12, dm. 5, ew. 129. 2.) J., folw. do wsi Mierzynek, pow. lubawski, przezwany 1866 r., ob. Zacharczyzna (u Zarańskiego mylnie: Zacharczewo). 3.) J., według Kętrz. os. do Kurzętnika, pow.lubawski 4.) J., folw., pow. świecki, ob. Julianowo. 5.) J., folw., pow. szczycieński, st. p. Rheinswein. 6.) J., folw., pow. olecki, st. p. Kowale. 7.) J., dobra, pow. ostródzki, st. p. Olsztynek. 8.) J., dobra, pow. wystrucki, st. p. Gross-Bubainen. 9.) J., dobra, pow. królewiecki, st. p. Królewiec. Kś. F.

[…]

 

Jurborg, Jurburg, miasto, zwane też Jurbork, Jurbark, Jurburk, niem. Georgenburg dawniej, leży w pow. rosieńskim, o 6 mil od Rossien, nad samą granicą Królestwa Polskiego, niedaleko granicy pruskiej, o 131 w. od Kowna, o 42 w. od Taurogenu. Jedno z najstarożytniejszych miast żmudzkich, nazywające się w krajowym języku Jurbarkas. Zabudowane na obszernej dolinie nad Niemnem, ma przyjemny widok przed sobą. Przez miasto płynie rzeka Imstra, a za miastem rzeka Mitwa. Obiedwie wpadają do Niemna, płynącego tu szerokiem korytem. J. ma kilkanaście domów murowanych, należących do prywatnych właścicieli, synagogę żydowską (rysunek w Tyg. illustr. 1872, nr. 225), także murowaną, ekspedycyą pocztową (stacya poczt. przy trakcie z Rossien do Taurogenu, między Bardziami a Ejczami, o 22 i pół W. od Ejcz), przystań i stacyą obserwacyjną na Niemnie, komorę celną, aptekę itd. Na małem wzgórzu stoi kościół katolicki parafialny, drewniany, dalej cerkiew prawosławna takie drewniana, a za miastem dwór należący do majoratu (J. i Taurogi) książąt Wasilczykowych. Ludność miejska, składająca się z żydów, niemcow i krajowców, dochodzi do trzech tysięcy dusz, lecz element żydowski przewyższa element chrześciański. Już w XI wieku, według kronikarzy, mieszkał tu na zamku Gimbut, władca ziemi jurborskiej i wojownik żmudzki. Ślady zamku są bardzo mało dziś znaczne; wznosił się on za miastem nad rzeką Imstrą, na górze zwanej przez krajowców Wiszpilis, co oznacza sypaną górą. Niemcy zowią tę górę Szlosberg czyli górą zamkową. Kto był pierwszym założycielem tego zamku dzieje nie wskazują; to tylko pewna, że do czasu przybycia Skandynawów w te strony była już w tem miejscu osada żmudzka, dla obrony której Skandynawowie zbudowali warownię na wyż. rzeczonej górze. Jakiemu losowi ulegał ten zamek do 1290 r., jak długo książęta żmudzcy mieli go za swą stolicę i czy ciągle w nim mieszkali, o tem wszystkiem nic dzieje krajowe nie wspominają. W 1290 r. krzyżacy oblegając zamek Koliniany (zapewne Kałnienaj) niżej Jurborka na prawym brzegu Niemna leżący i nie mogąc go zdobyć, podstąpili pod Jurborg; jednakże na ten raz zostawili tę warownię nietkniętą i dopiero znowu 1316 r. przystąpili do jej zdobycia. Po upadku zaś twierdzy krzyżackiej Christmemla (dzisiejszy Skirstymoń) 1328 r. rycerze uznali potrzebę mocniejszego obwarowania Jurborga, zatem na miejscu dawnego zamku zbudowali nowy. R. 1382 Kiejstut zdobywał go bombardami prochowami bezskutecznie, bo komtur Jan Meldingen tak się mężnie bronił, iż doczekał odsieczy i zmusił Kiejstuta do odstąpienia od oblężenia. R. 1384 Witold opanował zamek podstępnie w następny sposób: zaproszony przez komtura na biesiadę, odmówił zaprosinom jego a na swoje miejsce wysłał krewnego swego Sudemunda, który zamiast biesiadowania wpadł nagle do zamku i wziąwszy w niewolę komtura spalił zamek. R. 1388 krzyżacy znowu odbudowali zamek i murem go opasali. R. 1392 przemieszkiwał w nim przybyły z Prus Witold z familią, a także krewni jego książęta bełzcy. Tu nastała zgoda Witolda z Jagiełłą, mocą której Witold ostatecznie skłonił się do porzucenia krzyżaków a 1396 r. przybył tu w. mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen, wzywając Witolda do zgody. R. 1412 Jagiełło i Witold po bitwie grunwaldzkiej oraz po traktacie toruńskim zwiedzili Jurborg i bawili się tu łowami. Biskup żmudzki Mikołaj Dzierzgowicz fundował tu pierwszy kościół 1430 r. a Zygmunt I na nowo go erygował 1522 r. Z ustawy Zygmunta I nadanej dla Zmudzi 1529 r. widać, że Jurborg należał do dóbr stołowych wielkich książąt litewskich i nadany był królowej Bonie. J. był przytułkiem chłopstwa żmudzkiego, uciśnionego przez dziedziców, którzy, mimo skarg zanoszonych na sejmach 1547, 1551 i 1555 r., nie mogli odzyskiwać swych zbiegów. Ta opieka królowej Bony nad uciśnionemi zrobiła jej tak wielką popularność u włościan i u drobnej szlachty żmudzkiej, że ją i dotąd pamiętają. R. 1552 Zygmunt August, wracając z Królewca do Wilna, przejeżdżał przez Jurborg i bawił w nim dni dwa. Konstytucyą sejmową 1593 r. J. z leśnictwem (Nowa Wola, dziś Wierzbołów), założonem przez królowę Bonę, naznaczony był między innemi dobrami na oprawę żony Zygmunta III. Konstytucyami zaś 1638, 1646 i 1670 r. był zabezpieczeniem oprawy żon Władysława IV Cecylii Renaty i Ludwiki Maryi, a także królowej Eleonory żony króla Michała. R. 1598 naznaczeni byli komisarze królewscy dla ograniczenia leśnictwa i starostwa jurborskiego od Prus, z przyczyny wdzierających się coraz głębiej do ziemi jurborskiej prusaków. Z opisu puszczy jurborskiej przez Grzegorza Wołłowicza Mścibogowskiego 1554 r. uczynionego, widać, że puszcza jurborska miała obszerności do siedmiu mil, a granice jej zaczynały się od rzeczki Marg-upis, wpadającej do rzeki Gerżdanwy, od rzeki zaś Szeszupy szła ona do rzeki Cesarki, i od tej ostatniej ciągnęła się do rzeki Nawy. R. 1611 Zygmunt III dał Jurburgowi przywilej na prawo magdeburskie oraz nadał mu za herb trzy lilie białe w polu czerwonem, jakowy przywilej potwierdził 1736 r. August III. Jan Kazimierz nadał starostwo jurborskie Aleksandrowi Ludwikowi Radziwiłłowi, wdzie połock., a zaś August II nadał je Janowi Mikołajowi Radziwiłłowi, wdzie nowogr.; starostwo to z leśnictwem Nowa wola czyniło kwarty 16320 zł. pol. Po upadku Rzeczypospolitej, J. dostał się ks. Platonowi Zubowowi a w r. 1840 stał się własnością rządową. Dziś jest to własność majoratu książąt Wasilczykowych, darowana przez cesarza Mikołaja I-go 1846 r. ich ojcu. Parafia jurborska obejmuje dusz obojej płci katolików 4095, a plebania do reformy rządowej funduszów kościelnych posiadała ziemi 20 włók i dusz rewizyjnych 54. Kościół p. w. ś. Trójcy. Prócz tego w parafii J. dek. wielońskiego jest we wsi Girdzach kościołek ś. Maryi Magdaleny, 1858 r. odnowiony. Jurborg jest miastem handlowem, ma wielu kupców, transportujących zboże w znacznej ilości za granicę. Kapitał ich w obrocie będący wynosił w 1862 r. 5,361,702 rs. Przywieziono towarów przez komorę jurborską w 1855 r. na sumę 5,430,446 rs, a wywieziono na 4,251,290 rs. Wywóz towarów oclonych przez komorę J. zmniejszył się między 1866 a 1874 blisko 5 razy: r. 1866 cło z opłaty za wywóz 127172 rs., a 1874 r. tylko 27214 rs. W r. 1876 cyfra przywozu: 1,156,621 rs., wywozu: 3,002,661 rs. W Jurborgu rezyduje asesor policyjny 3 okr. pow. rossieńskiego a także pograniczny komisarz rządowy. Za miastem we wsi zwanej Żwiry ewangelicy mają swój dom modlitwy, położony nad brzegiem Niemna; kto i kiedy fundował ten zbór nie ma miejscowych podań, ani tez śladu w dokumentach miasta. J. B., A. K. Ł.

Jurbogr, mstko i dobra, pow. rossieński, gm. Jurborg, 47 w. od Rosień. Mstko ma 4160 mk. Dobra stanowią majorat ks. Wasilczykowych i mają 18,931 dz. (10,971 lasu). W r. 1557 pieban miejscowy Marcin Hermanowicz, założył szkołę przy kościele, z funduszu plebańsk. Stefan Batory dał przywilej na 2 jarmarki. Zygmunt III, oprócz potwierdzenia prawa magdeburskiego i herbu, zaprowadził targi co niedzielę i 4 jarmarki na rok. Władysław IV r. 1633 pozwolił pobierać mostowe na rz. Mitwie i Imstrze. August III r. 1736 nadał targi niedzielne i 4 jarmarki. Stanisław Poniatowski potwierdził te przywileje r. 1792. W r. 1788 istniała tu komora celna od Prus. Gmina obecnie należy do 3 okr. pol., obejmuje 52 miejscowości, 1022 dym. włośc. (obok 46 innych), 7644 mk. włościan, uwłaszczonych na 12,472 dz.

Jurbudzie 1.), wś, pow. władysławowski, gm. Zyple, par. Łuksze. Odl. 21 w. od Władysławowa. W 1827 r. było tu 22 dm., 167 mk., obecnie 32 dm., 257 mk. 2.) J. albo Jurgbudzie, wieś, pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów. Odl. 11 w. od Władysławowa; ma 3 dm., 20 mk.

Jurczuny, wieś nad jez. Gausty, pow. sejneński, gm. Hołny Wolmera, par. Łoździeje. Odl. 17 w. od Sejn. W 1827 r. było tu 8 dm., 65 mk., obecnie 17 dm., 115 mk. Por. Hołny Wolmera.

Jurczyka, rz., dopływ Narwi z prawej strony, uchodzi poniżej Supraśli.

Jurdischken (niem.), dobra, pow. gołdapski, st. p. Kiauten.

Juurgaiczen (niem.), dobra, pow. darkiemski, st. p. Trempen.

Jurgaidszen (niem.), wś, pow. gołdapski, st. p. Gawaiten.

Jurgaitschen (niem.) 1.) wś, pow. ragnecki, st. p. Szillen. 2.) J., wś, pow. stołupiański, st. p. Trakieny.

Jurgasdorf (niem.), os., pow. jańsborski, ob. Zaskwierki.

Jurgbudzie, ob. Jurbudzie.

Jurgielew, Jurgielewszczyzna, os., pow. sejneński, gm. Kopciowo, par. Wiejsieje (gmina i par. Lejpuny?), o 31 w. od Sejn, 3 dm., 36 mk.; folw. Jurgielewszczyzna (z wsiami Bartoszuny, Wilkenszyno i Michalin) należy do Szumkowskich. Rozległość wykazana w r. 1867 mr. 1184 lecz łącznie z folwarkiem Szumkowsk, który w r. 1871 oddzielony został; szczegółowy opis nieujawniony. Wś Bartoszuny osad 7, z gruntem mr. 120; wś Wilkenszyna osad 37, z gruntem mr, 1081; wś Michalin osad 9, z gruntem mr. 51.

Jurgieliszki, wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Wyłkowyszki, odl. 14 wiorst od Wyłkowyszek. W 1827 roku było tu 22 dm., 185 mk., obecnie 6 dm., 60 mk.

Jurgielewszczyzna, folw. i dobra przy ujściu Serejki do Białej Hańczy. Por. Jurgielew.

Jurgieniszki, wś, pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo. Odl. 36 w. od Maryampola. Na wschód od Mawruć. W 1827 r. było tu 13 dm., 132 mk.; obecnie 43 dm., 371 mk. Ob. Freda dolna.

Jurgieziory, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Kalwarya. Odl. 5 w. od Kalwaryj. W 1827 r. było tu 15 dm., 146 mk.; obecnie 25 dm., 289 mk.

Jurgilany, ob. Jurgielany.

Jurgiszki 1.) wś i folw., pow. kalwaryjski, gm. i par. Olita. Odl. 50 w. od Kalwaryi. Wś J. ma 9 dm. i 104 mk.; folw. J. zaś 5 dm., 27 mk. Folw. J. lit. A. (z wsią Jurgiszki i Zejdy) rozl. wynosi mr. 202, grunta orne i ogrody mr. 123, łąk mr. 20, lasu mr. 56, nieużytki i place mr. 3. Bud. drew. 4. Wieś Jurgiszki osad 12, z gruntem morgów 83; wieś Zejdy osad 12, z gruntem mr. 148. Folw. Jurgiszki lit. BC rozl. wynosi mr. 405, grunta orne i ogrody mr. 237, łąk mr. 65, lasu mr. 91, zarośli mr. 6, nieużytki i place mr. 5. Bud. drew 9; gospodarstwo 4-o polowe; w niektórych miejscach pokłady torfu. Folwark ten w 1874 oddzielony od dóbr Jurgiszki. Folw. Jurgiszki lit. D rozl. wynosi mr. 202; grunta orne i ogrody mr. 71, łąk mr. 15, pastw. mr. 22, lasu mr. 49, zarośli mr. 43, nieużytki i place mr. 2. Bud. drew. 4; w niektórych miejscowościach pokłady torfu; Folwark ten w r. 1874 oddzielony od dóbr Jurgiszki. J., stwo niegrodowe położone w województwie i powiecie trockim w parafii olickiej, r. 1771 było w posiadaniu Ludwika i Jadwigi Korejwów, którzy opłacali z niego kwarty złp. 69 a hyberny złp. 20. Nie należy mięszać tego stwa z dzierżawą tejże nazwy, w temże samem województwie i powiecie położoną, bo ta ostatnia była w posiadaniu Boreckich, stanowiąc oddzielną zupełnie nomenklaturę. 2.) J., folw., pow. kalwaryjski, gm. i par. Lubowo. Odl. 12 w. od Kalwaryi, ma 8 dm., 17 mk. 3). J., os., pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Preny; odl. 42 w. od Maryampola. Ma 2 dm., 13 mk.

Jurgken (niem.), ob. Jorki.

Jurgutschen (niem.), dobra, pow. węgoborski, st. p. Launnigken.

Jurken (niem.), 1.) wś, pow. ragnecki, st. p. Szillen. 2.) J. al. Stobern, wś, pow. piłkalski, st. p. Willuhnen. 3.) J., ob. Jurki.

Jurki 1.) wś, pow. grójecki, gm. Konie, par. Jeziorka. W 1827 r. było tu 15 dm., 102 mieszk. 2.) J., wś i folw., pow. radzyński, gm. i par. Kąkolewnica. W 1827 r. było tu 22 dm., 110 mk., obecnie wieś J. ma 13 dm., 194 mk. i 242 mr. obszaru; folw. J. 1 dm., 5 mk., 283 mr. 3.) J., wś kurpiowska, pow. kolneński, gm. Gawrychy, par. Nowogród, nad Pisną, w odległości 24 wiorst od Kolna, 19 od Łomży, przy obrębie leśnym Czarnakowizna (322 mr.). Jako oddzielna całość, mieszcząca w sobie kilka osad gospodarskich, założonych przez rodzinę Piaścików z Dobregolasu, Jurki oddzieliły się od nomenklatury Dobrylas po 1820 r. W 1827 r. 8 dm., 50 mk. W 1843 r. 9 osad czynszowych (7 z nich należy do Piaścików), opłacających razem 7 rs. 56 kop. czynszu, 60½ kop. z dziesięciny do dworu kupiskiego, 130 sztuk dranic (lub 19 kop. za kopę dranic), i odrabiających 36 dni sprzężajnych i 57 pieszych rocznie do Kupisk; było wtedy 48 mieszkańców. Obecnie 209 morgów 267 pręt. (154 mr. orn.). 4.) J., wś kupiowska, pow. kolneński, gm. i par. Turośl, nad Pisną, w odległości 15 wiorst od Kolna, 403 od Łomży. W początkach obecnego stulecia Jurki stanowiły attynencyą wsi Popiołek; po 1820 poczęto Jurki uważać jako oddzielną całość. W 1820 r. 2 gospodarzy rolnych i 2 chałupników, 18 mk. Gospodarze płacili czynszu 21 złp 3 gr. 2 i pół szel.; chałupnicy opłacali po 3 złp. rocznie tak zwanej „trzydniówki“. Obecnie 66 morg (32 mr. 202 pręt. orn.). W 1827 r. 7 dm.. 39 mk. L. Krz.

Jurki, Jorki albo Miłuki, niem. Jurgcken, Jurken, Milucken, wś, pow. olecki. Krzysztof Glaubitz, ststa straduński, sprzedaje r. 1560 Jurkowi Kowalewskiemu z Miłuk 5 włók boru na sołectwo, włókę po 60 grzywien, celem założenia wsi dannickiej na 50 włókach chełmińskich. R. 1600 J. mają tylko polską ludność.

Jurków, ob. Jurkowo.

Jurkowen (niem.), pow. węgoborski, ob. Jurkowo.

Jurkowo, niem. Jurkowen, wś nowozałożona r. 1713. pow. węgoborski, na prusko-polskich Mazurach.

Jurksze 1.) wś, pow. wyłkowyski, gmina Pojeziory, par. Wyłkowyszki, odl. 10 w. od Wyłkowyszek. W 1327 r. było tu 22 dm., 186 mk.; obecnie 38 dm., 248 mk. 2.) J., wś, pow. maryampolski, gm. i par. Pilwiszki, Odl. 58 w. od Maryampola. W 1827 r. było tu 17 dm., 144 mk., obecnie 13 dm., 157 mk.

Jurlauken (niem.) 1.) Gross–J., dobra, pow. darkiemski, st. p. Trempen, 2.) Klein–J., dobra, pow. wystrucki, st. p. Jodlauken.

Jurowicze, kolonia, pow. bia­ło­sto­c­ki, ma ludność ewangelicką.

Jurowlany, wś w pow. sokólskim gubernii grodz., o 18 w. od Sokółki.

Jurydyka, była to nazwa sądu grodzkiego czyli miejskiego i oznaczała zarazem całe terytoryum podlegające juryzdykcyi tego sądu. Wskutek rozszerzania się miast tworzono z przyległych wsi i folwarków, zamienionych w przedmieścia, nowe jurydyki czyli okręgi miejskie, mające swój oddzielny zarząd i sądy. Warszawa np. w dzisiejszym swym obrębie obejmuje kilkanaście takich jurydyk. Pod mniejszemi miastami, mimo wcielenia gruntów przyległych w obręb jurydyki miejskiej, pozostały one często i nadal tylko folwarkami dla braku mieszkańców. Br. Ch.

Jurydyka, ob. Juryzdyka.

Juryew (liwoński), ob. Dorpat.

Juryzdyka 1.) wś, pow. augustowski, gm. Szczebro Olszanka, par. Szczebra. Odl. 14 w. od Augustowa, ma 11 dm., 89 mk. 2.) J., pow. sejneński, gm. i par. Ś-to-Jeziory. Odl. 21 w. od Sejn. 3.) J.–Puńska, wieś, pow. suwalski, gm. Sejwy, par. Puńsk; odl. 24 w. od Suwałk. W 1827 r. było tu 8 dm., 44 mk.; obecnie 9 dm., 82 mk. 4.) J.–Szołtańska, pow. suwalski, gm. Sejwy; odl. 23 w. od Suwałk, 9 dm., 41 mk., ob. Szołtany. Br. Ch.

Juryzdyka 1.) zaśc. szlach. nad jez. Gołota, pow. wileński, 3 okr. adm., o 67 w. od Wilna, 2 dm., 11 mk. kat. 2.) J., wś, pow. wileński, 4 okr. adm., o 40 w. od Wilna, 9 dm., 111 mk., z tego 102 kat., 9 żydów. 3.) J., zaśc. szlach., pow. trocki, 1 okr. adm., 21 w. od Trok, 3 domy, 30 mk. kat. 4.) J., zaśc. szlach., nad rzeką Limszą, pow. trocki, 2 okr. adm., 35 w. od Trok, 1 dom, 6 mk kat. 5.) J., wś, pow. święciański, 4 okr. adm., o 78 w. od Święcian, 7 dm., 65 mk., z tego 2 praw., 63 kat. (1866). 6.) J., wś w pow. sokólskim gub. grodz., o 28 w. od Sokółki. 7.) J. lub Zarzecze, ob. Gniezno, pow. wołkowyski. 8.) J., wś rząd nad rz. Wersoczką, pow. lidzki, 5 okr. adm., od Ejszyszek o w. 1; domów 8, mk. wyzn. katol. 100, starozak. 9. Kościół katolicki (?), zarząd gminny ejszyski (1866).

Jurzec-Mały (pański), wś i folw., i J.-wielki (szlachecki), wś szlach., nad rz. Jurą, pow. kolneński, gmina Stawiski, parafia Dobrzyjałowo (ob.). Folw. Jurzec pański, rozl. wynosi mr. 2010, grunta orne i ogrody mr. 714, łąk mr. 61, wody mr. 5, lasu mr. 1165, nieużytki i place mr. 18; osada młynarska mr. 49. Bud. mur. 12, drewno 11, młyn wodny, pokłady kamienia wapiennego i torfu. Wieś Jurzec mały osad 25, z gruntem mr. 67.

Juścianowo, ob. Justyanowo.

Jostinenhof (niem.), os., pow. wystrucki, st. p. Georgenburg.

Justusberg (niem.), dobra, pow. lecki, ob. Siejkowo.

Justyanów, folw., pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo. Odl. 37 w. od Sejn, ma 3 dm. i 72 mk. Dobra niegdyś Massalskich, dziś Abłamowiczów, nad pięknem jeziorem Hańczą, składają się z folwarków: Justyanów, Józefowo, Helenowo i Gulbieniszki, przyległości Wysmały, osady fabrycznej Kopciowo, attynencyj Pohulanka i Miciuny (wsie poniżej wymienione). Rozl. dominialna wynosi mr. 8105; folw. Justyanów i Gulbieniszki grunta orne i ogrody mr. 633, łąk mr. 16, pastw. mr. 91, lasu mr. 1373, wody mr. 24, bagna i błota mr. 23, nieużytki i place mr. 41, razem mr. 2203; folwark Helenów z przyległością Wysmały grunta orne i ogrody mr. 230, łąk mr. 60, pastwisk mr. 11, lasu mr. 460, nieużytki i place mr. 23, razem mr. 795; folwark Józefowo grunta orne i ogrody mr. 5, łąk mr. 35, pastwisk mr. 31, lasu mr. 34, wody mr. 11, nieużytki i place mr. 5; osada fabryczna Hamernia mr. 34; w osadach i attynencyach mr. 23, w lasach mr. 4763. Bud. mur. 10, drewn. 35, płodozmian 5-polowy, zakłady fabryczne, hamernia z rudnią, ćwieczkarnia, młyn z foluszem i tartak, smolarnia, gorzelnia i browar, jeziora, 2 rzeki Marycha, Hańcza Biała i Czarna, i obfite pokłady torfu. Wieś Michaliszki osad 9, z gruntem mr. 399; wieś Nasuty osad 7, z gruntem mr. 225; wś Podumble osad 16, z gruntem mr. 845; wś Olechnowice osad 4, z gruntem mr. 134; wieś Stoły osad 8, z gruntem mr. 60; wś Gulbieniszki osad 3, z gruntem mr. 9; wś Podhelenowo osada 1, z gruntem mr. 6; wś Zmynkle osad 2, z gruntem mr. 6; wieś Siemaszki osad 7, z gruntem mr. 422; wś Mięciszki osad 17, z gruntem mr. 1056; wieś Kopciowo osad 57, z gruntem mr. 1911; wś Tań v. Jaź osada 1, z gruntem mr. 30; wś Iwaszki osad 10, z gruntem mr. 427; wś Mieciuny osad 22, z gruntem mr. 647; wś Nowiki osad 4, z gruntem mr. 145; wś Przetok osad 10, z gruntem mr. 153; wś Mięciszki Niewetka osada 1, z gruntem mr. 50; Podjańczule os. 1. gruntu mr. 16. A. Pal.

Justynianów, ob. Justyanowo.

Juszczbole al. Jusieżbole, Użbole, wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Szumsk (?) Odl. 23 w. od Wyłkowyszek, ma 4 dm, 39 mieszk.

Juszkańce, wieś, pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo, odl. 30 w. od Sejn. W 1827 r. było tu 10 dm. i 65 mk., obecnie 13 dm., 140 mk. Por. Ilgieniki.

Juszki 1.) wś, pow. władysławowski, gm. Światoszyn, par. Poniemoń; odl. 46 wiorst od Władysławowa, ma 2 dm., 38 mk. 2.) J., wś, pow. władysławowski, gm. Dobrowola, par. Poniemoń; odl. 47 w. od Władysławowa, ma 10 dm., 84 mk. 3.) J., wś, pow. wyłkowyski, gm. Zielonka, par. Olwita; odl. 13 w. od Wyłkowyszek. W 1827 r. było tu 13 dm., 103 mk.; obecnie 15 dm., 105 mk.

Juszkokajmie, wś nad Cesarką, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Słowiki; odl. od Władysławowa 21 w. W 1827 r. było tu 33 dm. i 278 mk.; obecnie 54 dm., 501 mk.

Juszkowce, wś, pow. sejneński, gm. i par. Święto-Jeziory; odl. 33 w. od Sejn. W 1827 r. było tu 16 dm., 189 mk.; obecnie 46 dm., 449 mk.