Oznaczenia:
(o) – litera dodawana do wyrazu
(-o) – litera wymieniana w wyrazie
| Język łaciński | Skrót | Język polski |
|---|---|---|
| A curacatellae. | – psiarz | |
| A lagena lereuus | – nalewacz | |
| A potione | – podczaszy | |
| A pugione | – giermek | |
| A Punctis | – pisarz | |
| A rationibus | – Podskarbii, Rachownik | |
| A secretis | – sekretarz | |
| A studijs | – nauczyciel | |
| abcedrix | – nauczyciel | |
| abenarius faber | – kotlarz | |
| abiectarius | – stolarz | |
| accola | – sąsiad | |
| accumulator | – zbieracz | |
| acicularius, acufex | – iglarz | |
| actionarius | – kramarz | |
| actuarius | – pisarz | |
| acuciator | – szlifierz | |
| acufex | – iglarz | |
| acuminator | – szlifierz | |
| acupicter | – hafciarz (na jedwabiu) | |
| acupitor | – hafciarz | |
| adiunct judicalis | – pomocnik sądowy | |
| adjunctus ad officuim tributorum | – pomocnik w urzędzie podatkowym | |
| adjuctus juditialis | – pomocnik sądowy, sekretarz | |
| administrator | – ekonom, rządca | |
| adumbrator | – rysownik | |
| ad-vena | – przybysz, obcy,cudzoziemiec | |
| advocatus | adv. | – adwokat, prawnik, wójt miejski |
| aedificator certa partis | – budowniczy pewnej części | |
| aedilis | – budowniczy | |
| aedituus | – kościelny, zakrystian | |
| aerarius faber | – kotlarz, mosiężnik, ludwisarz, brązownik | |
| aerarius praefectus | – poborca podatkowy | |
| aerarius quaestor | – poborca podatkowy | |
| aerarius vetaramentarius | – naprawiacz kotłów | |
| agaso | – masztalerz | |
| agicola | agr., agric. | – wieśniak |
| agicolae | agr. | – rolników |
| agit(t)arius | – kusznik, łucznik | |
| agitator | – woźnica | |
| agricola | – chłop (zwrot używany w II poł. XIXw.) lub ten który posiadał ziemię? | |
| agripeta | – osadnik | |
| albator | – blicharz (wybielacz płótna) | |
| albicerdo | – białoskórnik | |
| altoris | – żywiciel | |
| altrix | – żywicielka | |
| alumnus | – student, uczeń, wychowanek | |
| alutarius cerdo | – jarzęcoskórnik, zamesznik | |
| amanuensis | – pisarz, sekretarz | |
| ambactus | – sługa, klient | |
| amiger | – giermek | |
| ampularius | – wytwórca butelek | |
| anachoreta | – pustenik | |
| ancilla | – służąca, dziewka | |
| ancillam | – służącą | |
| ancula | – posługacz, sługa, służąca | |
| anicula | – staruszka | |
| anicularius | – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek | |
| annonarius | – kupiec zbożowy | |
| annularius faber | – płatnerz, zbrojownik, kotlarz | |
| apiarius | – bartnik, pszczelarz | |
| aplanus | – bartnik, pszczelarz | |
| apothecarius | – aptekarz | |
| apothecarius (medicamentum) | – aptekarz | |
| apparitor | – dozorca, woźny | |
| apsiaustu siuvejas | – krawiec (robiący płaszcze) | |
| aquilex | – studniarz | |
| arator | – oracz, rolnik, rataj, zagrodnik (pracujący też na folwarku), gbur, olęder | |
| arcarius faber | – wytwórca skrzyń, stolarz | |
| arator | – oracz, rolnik, chłop | |
| arcarius faber | – wytwórca skrzyń, stolarz | |
| archiater | arc | – lekarz |
| archidux | – arcyksiążę | |
| archigenes | arc | – lekarz |
| architectorum | – architekt | |
| architectus | – budowniczy | |
| architriclini(-u)s | – szafarz, ekonom | |
| arcuarius | – kusznik, łucznik | |
| arcularius | – cieśla, stolarz | |
| argetarius | – bankier | |
| arinifusor | – ludwisarz | |
| armifex | – płatnerz, kotlarz | |
| armiger | – giermek | |
| aromatopola | – kupiec korzenny | |
| arrendator | – dzierżawca | |
| artifex | – artysta | |
| artifex calcarium | – ostrożnik | |
| artifex loricarius | – rymarz | |
| asesor | – asesor | |
| assator | – kucharz | |
| assessor | – ławnik | |
| astrologus | – astrolog | |
| atriensis | – oddźwierny | |
| aucellator | – sokolnik | |
| auceps | – ptasznik | |
| aulaeorum opifex, aulaearius | – gobelinnik, szpalernik | |
| aulicus | – dworzanin | |
| aurifaber | – złotnik | |
| auriga | – woźnica | |
| aversor | – złodziej | |
| Avus ex Xenodochio | – dziad z przytułku | |
| baccalaureus | – bakałarz (uczony niższego stopnia, dziś nauczyciel) | |
| baiulus | – posłaniec, tragarz | |
| balistarius | – kusznik | |
| balneator | – łaziennik, łaziebnik, łaziebny, właściciel łaźni | |
| bapirifex | – papiernik (wytwórca papieru) | |
| barbaricus | – hafciarz, tkacz jedwabiu | |
| barbarius, barbitonsor | – cyrulik, fryzjer, golarz | |
| becharius | – wytwórca pucharów i kubków z drewna | |
| bergarius | – owczarz | |
| bibilopegus | – introligator | |
| bibliopola | – księgarz | |
| bladarius | – kupiec zbożowy | |
| bombard(ar)ius | – rusznikarz, puszkarz | |
| bombicinator | – wytwórca jedwabiu | |
| bractearius | – złotnik | |
| brasiator | – słodownik | |
| braxeator | – piwowar | |
| braxatria | – piwowarka (lub żona piwiarza) | |
| bubulcus | – wolarz | |
| burggravius | – burgrabia | |
| bursarius, bursifex | – kaletnik (wytwórca toreb) | |
| cacubarius | – kaflarz | |
| caduceator | – budowniczy dróg i mostów, pośrednik | |
| caelator | – grawier | |
| ceamentarius | – murarz | |
| calc(-k)ar(-l)iator | – ostrożnik | |
| calcarius | – wytwórca wapna, spotykane też szewc | |
| calcographus | – drukarz | |
| calculator | – rachmistrz | |
| caldearius | – kotlarz | |
| califex | – konwisarz (wytwórca kielichów) | |
| calopedarius | – wytwórca chodaków z drewna | |
| calvarius | – gwoździarz (wytwórca gwoździ) | |
| cambiator | – wekslarz | |
| camerarii | – komornika | |
| camerarius | – szambelan, podkomorzy królewski, komornik, ale także: zarządzający dobrami, majątkiem | |
| caminarius | – kominiarz | |
| campiductor | – hetman polny | |
| cancellarius | – kanclerz | |
| caminarius | – kominiarz | |
| candidarius | – blicharz (rzemieślnik wybielający płótna) | |
| caniparius | – kelner | |
| cantafusor, cantrifusor | – konwisarz | |
| cantor | – śpiewak | |
| capillamentarius | – perukarz | |
| capitaneus | – starosta | |
| capsarius | – pudełkarz | |
| carbonarius | – węglarz (wypalający węgiel drzewny) | |
| carminarius | – gręplarz (np. wełny) | |
| carnarius | – rzeźnik | |
| carnifex | – kat, rzeźnik, ubojnik (zajmujący się ubojem) | |
| carpentarius | – cieśla, stelmach, kaletnik | |
| carrucarius | – woźnica | |
| casarius | – wieśniak | |
| casarii | – wieśniaka, fornala przy dworze, komornika | |
| castellanida | – kasztelanic | |
| castellanus | – kasztelan, grododzierżca | |
| castrametator | – oboźny | |
| castrator | – rzezak bydła | |
| catopticus | – wytwórca luster | |
| caupo | – karczmarz (właściciel oberży), handlarz | |
| cauponarii | – karczmarza | |
| cauponissa | – karczmarka (żona karczmarza?) | |
| causidicus | – adwokat, obrońca, prawnik | |
| cechmagister | – cechmistrz | |
| cellarius | – piwniczy | |
| cementarius | – murarz | |
| cerdo | – grabarz skór | |
| careficiarius | – woskarz | |
| carevisarius | – piwowar | |
| cervillarius | – płatnerz, wytwórca hełmów | |
| cesarius | – wieśniak, fornal przy dworze | |
| cetarius | – handlarz ryb | |
| chalkographus | – miedziorytnik | |
| chelista | – skrzypek | |
| chirothecarius | – rękawicznik | |
| chirurgus | – chirurg | |
| chymater | – alchemik | |
| cingularius | – paśnik | |
| circulator | – włóczęga | |
| circumspectus | – poważany, znakomity, otoczony czcią (w księgach sądowych i parafialnych określenie ubogiego rzemieślnika) | |
| cistarius | – wytwórca skrzyń | |
| ciusor | – kowal | |
| cives | – obywateli | |
| civis | – mieszczanin, obywatel | |
| civis(s)a | – obywatelka | |
| civitatenses | – mieszczanie | |
| clacarius | – szewc | |
| claustrarius, claviger | – klucznik, szafarz | |
| clibanarius | – zdun | |
| cloacarius | – czyściciel kloak | |
| cmet(h, n)o | – kmieć; chłop, poddany; (gospodarz na 1 lub więcej łanie, we wsiach wołoskich ważniejszy właściciel) | |
| cmet(h, n)a in loco | cmet. in loco | – kmiecia na miejscu (mieszkającego w tej parafii) |
| cmethona | – chłopka, wieśniaczka | |
| cmetone | – kmiecia | |
| cmethonis | – kmiecia | |
| clusor | – kowal podkuwacz | |
| coactiliarius | – kapelusznik, pilśniarz (spilśniający wełnę króliczą) | |
| coctricem aulicam | – kucharką dworską | |
| coctor | – piwowar | |
| cocus aulicus | – kucharz dworski | |
| cocus | – kucharz | |
| Col(l)ator | – farbiarz | |
| collector | – poborca podatkowy | |
| colona | – wieśniaczka | |
| colonellus | – pułkownik | |
| colonista | – kolonista | |
| colonus (colono) | col. | – 1. dzierżawca gruntu, 2. Śr. chłop, tzw. zagrodnik, 3. rataj – robotnik wiejski nie posiadający roli; w późniejszych wiekach – ubogi chłop; kolonista, osadnik, kmieć |
| colonus praeposituralis ( colono praepositurali) | – kmieć w majątku koscielnym | |
| colonus privilegiatus (colono privilegiatio) | – czynszownik chałupnik | |
| colonus tugurialis (colono tuguriali) | – chałupnik | |
| colorator | – farbiarz | |
| commisarius | com. | – komisarz, namiestnik |
| commisarius urbanalis | – komisarz miejski | |
| commutator aerarius publicus | com. aer. publ. | – publiczny poborca weksli, urzędnik skarbowy, komisarz skarbu (wolne tłumaczenie) |
| condimentarius | – kupiec korzenny | |
| conductitius | – najemnik, wyrobnik | |
| conflator | – hutnik (wytapiacz rudy) | |
| consilarius | – rajca | |
| consiliarius | – rajca, radny (członek rady miejskiej) | |
| consitor | – siewca | |
| consul | – burmistrz (w prawie magdeburskim), rajca | |
| contegulator | – dekarz | |
| convictor | – strawnik | |
| cooperator hujus | – współpracownik miejscowy (lub w. tegoż) | |
| coqua | – kucharka | |
| coquus | – kucharz | |
| corarius | – garbarz | |
| corbo | – koszykarz (wytwórca koszy) | |
| cordarius | – powroźnik (wytwórca powrozów, sznurów) | |
| coreator, coriarius, coriator | – skórnik, grabarz, szewc | |
| coriarius | – garbarz | |
| corrigiarius | – rymarz | |
| cosetha | – żniwiarz (?) | |
| cotiarius | – szlifierz (ostrzący narzędzia) | |
| cribrarius | – sitarz | |
| cremati faber | – gorzelanny | |
| crumenanus, crumenarius | – kaletnik, tasznik | |
| crustularius, cupendinarius | – ciastkarz, cukiernik | |
| culcitarius | – krawiec (robiący płaszcze z materiału) | |
| cultellarius, cultellifaber, cultrifex | – nożownik | |
| cunicularius | – gwarek, sztolnik | |
| cuparius, cupanus | – bednarz | |
| cupendinarius | – ciastkarz, cukiernik | |
| curator | – opiekun, proboszcz, dozorca | |
| curator medici | – lekarz | |
| currifex | – stelmach, kołodziej | |
| curruarius | – wytwórca wozów, stelmach | |
| cursoris | – goniec | |
| custos | – stróż, opiekun, obrońca, strażnik, kustosz | |
| custos agrorum | – polowy (nadzorował prace w polu) | |
| custos lignorum | – dozorca lub stróż składu drewna opałowego | |
| custos silva(e) | – stróż lasu, gajowy | |
| custos sylvarum | – strażnik leśny (czyli gajowy, borowy ?) | |
| custos viarum regiarum | – strażnik dróg królewskich | |
| danista | – lichwiarz | |
| dapifer | – stolnik | |
| dapiferides | – stolnikowicz, czyli syn stolnika | |
| deauratot | – pozłotnik | |
| deglubitor | – rakarz, hycel | |
| delineator ad via ferream | – rysownik (projektant?) przy drodze żelaznej | |
| depositori lignorum | – wyładowujący drewno, zarządca składu drewna | |
| destitutio | – zawód | |
| dimensor | – szynkarz | |
| disceptator | – sędzia, rozjemca | |
| discipulus | – uczeń, student | |
| dispensator | – szafarz, rządca | |
| diurnista | – robotnik dniówkowy | |
| doctor | – nauczyciel | |
| doctor utriusque juris | – doktor praw obojga | |
| domesticus | – służąca | |
| doleator | – bednarz | |
| doliarius | – bednarz | |
| domina | – gospodyni domowa | |
| dominator | – władca | |
| dominus | d | – władca, gospodarz, pan |
| drezna | – tokarz | |
| ductor arcularioum in fabrica | – nadzorca stolarzy (wytwórców skrzynek) w fabryce | |
| ductor machinae | – obsługujący maszynę (?) | |
| dominus | – władca, gospodarz | |
| dulciarius | – cukiernik | |
| dux | – książę | |
| dux exercitus | – hetman | |
| dux machinae | – obsługujący maszynę (?) | |
| economus | – ekonom (rządca) | |
| ederitarius | – dentysta | |
| ejus domicilium | – “miejscowy” tj. z tej samej parafii (miejsce urodzenia i zamieszkania) | |
| ensifex czy ensifer | – płatnerz, miecznik | |
| ephipparius | – siodlarz | |
| eques | – rycerz | |
| equicius | – handlarz koni | |
| eremita | – pustelnik | |
| ergastularius | – strażnik więzienia | |
| erronis | – włóczęga | |
| eruginator | – miecznik (szlifierz mieczy) | |
| erus | – właściciel (pan domu) | |
| exactor | – poborca podatkowy | |
| exactor (tributoris) | – poborca podatkowy | |
| excoriator | – rakarz, hycel, oprawca | |
| faber | – rzemieślnik, kowal | |
| faber ferri | – kowal żalaza | |
| faber lignarius | – cieśla | |
| faber murarius | – murarz | |
| falcarius | – kowal kos | |
| falconarius | – sokolnik | |
| famata | – sławetna | |
| famati | – sławetnego (mieszczanina) | |
| Famatorum | F | – sławetnych |
| famatus | famatt, fam. | – sławetny (w księgach sądowych i parafialnych określenie mieszczan), okrzyczany, osławiony |
| famella | – służąca | |
| famosus | Fame | – sławetny (mieszczanin) |
| famulans Villanus | – służący wieśniak | |
| famulus | famul. | – parobek, sługa; (pracownik gospodarski lub folwarczny) |
| famulum | – parobka | |
| famulus aulicus | – służący dworski | |
| famulus ecclesiae | – kościelny (służący w kościele) | |
| feber ferri | – kowal żelaza, ślusarz (pracownik kuźni) | |
| feniseca | – kosiarz, żniwiarz | |
| ferri fa(r)ber | – kowal żelaza | |
| fibulator | – guzikarz, wytwórca okuć | |
| figulus | – garncarz, kaflarz | |
| filicarius | – brukarz, kamieniarz | |
| fistulator | – flecista | |
| flator | – wytapiacz, hutnik | |
| flaviarius | – safiannik | |
| flebotomarius | – felczer | |
| forestarius | – leśniczy | |
| fornacarius, furnarius | – zdun | |
| fossarius | – górnik, kopacz, grabarz | |
| fosfor | – kopacz, rolnik, górnik, grabarz, człek nieuczony, rozpustnik | |
| fossor montanus | – górnik (kopacz żupny) | |
| fragulator, frenifex | – kaletnik, tasznik | |
| fragulator, frenifex | – kaletnik, tasznik | |
| frenarius | – rymarz | |
| frenifex | – rymarz | |
| frumentarius | – kupiec zbożowy | |
| frumitor | – garbarz skór | |
| fullo | – folusznik, wałkarz | |
| funarius | – powroźnik | |
| funicularius | – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek | |
| funista | – powroźnik | |
| furnarius | – zdun | |
| fusor | – konwisarz, odlewnik | |
| fusor tormentorum | – ludwisarz | |
| gangaba | – tragarz | |
| garcifer | – kucharz | |
| gemmarius | – jubiler | |
| generalis | – generał | |
| Generosus Domina | GD | – Szlachetnie Urodzony(-a) |
| Generosa | Gsa | – Urodzona |
| Generosorum | Gnsoru | – Urodzonych |
| Generosus | Gnosus lub G. | – Urodzony (szlachetny tj. szlachcic, właściciel wsi, wspaniałomyślny, zacny; szlacheckiego pochodzenia; w księgach sądowych i parafialnych określenie urzędników ziemskich i szlachty) |
| Generosus ac Magnificus Dominus | GMD | – JWP czyli Jaśnie Wielmożnego Pana/Panią |
| geometra | – mierniczy | |
| germagenum | – kaflarz | |
| gerulus | – tragarz | |
| gestator | – tragarz | |
| gezefilaceus | – osoba zbierająca dawniej w kościele datki od wiernych | |
| girator | – włóczęga | |
| gladiarus | – wytwórca kling, mieczownik | |
| glebator | – studniarz | |
| glulinator | – introligator | |
| Gnosa | – Wielmożna (szlachetnie urodzona) | |
| Gnosor | – Wielmożny (szlachetnie urodzony) | |
| Gnosorum | – Wielmożni (szlachetnie urodzeni) | |
| grammaticus | – nauczyciel (nauczyciel gramatyki) | |
| grassans | – rozbójnicy | |
| grutarius | – producent lub kupiec kasz i ziemiopłodów | |
| guardianus | – strażnik | |
| haeres | – dziedzic | |
| haragius | – magik, kuglarz | |
| harpator | – harfiarz | |
| herbarius | – zielarz | |
| heres | – dziedzic | |
| histrio | – aktor | |
| Honesta | Hon | – uczciwa |
| Honesti | Honest | – uczciwego |
| Honestis | H | – uczciwi |
| Honestorum | Hstorum, Hone, H | – uczciwych |
| honestus | Hone | – uczciwy (określenie rolnika z małego miasteczka lub rzemieślnika wiejskiego) |
| honoratus | – zacny, patrycjusz | |
| horolgifex | – zegarmistrz | |
| horologius | – zegarmistrz | |
| hortulami cameralis | – komornik zagrodnika | |
| hortulanus | hort. | – dokładne określenie ważności we wsi; ogrodnik; zagrodnik (właściciel chałupy z kawałkiem ziemi, właściciel chałupy z kawałkiem ogrodu, chałupnik – właściciel chałupy), chłop bezrolny, rataj, robotnik wiejski nie posiadający własnego pola ani inwentarza |
| hortulana | – żona zagrodnika | |
| hortulani | – zagrodnika | |
| hortulani liberi | – wolnego ogrodowego | |
| hospes publicus | – karczmarz | |
| huragius | – magik, kuglarz | |
| iaculator | – błazen kuglarz | |
| illustrissimus ac magnificus | – jaśnie wielmożny, w Średniowieczu użwano przymiotnika illustris dla określenia rodzin książęcych; illustrissimus (-a, -um) używano w stosunku do najwyższych magnatów | |
| Illustrissimus ac Magnificus Dominus | IDM | – Jaśnie Wielmożny Pan, Najjaśniejszy Pan |
| impressor | – drukarz | |
| imprimatorus | – drukarz | |
| incensator sub machinam viae ferreae | incensator sub machinam v fer | – palacz kolejowy |
| incisor | – krawiec, krojczy | |
| iudex | – sędzia | |
| indusiarius | – krawiec koszul | |
| infector | – farbiarz | |
| inspector | – dozorca | |
| instygator | – instygator | |
| institor | – kramarz | |
| instmann | – pachołek | |
| instructor | – nauczyciel, instruktor | |
| inwigilator in fabrica | – stróż pilnujący w fabryce | |
| invigilator via ferrea | – kontroler (strażnik) kolejowy (kolei) | |
| ioculator | – błazen, kuglarz, oszust | |
| inquilina | – komornica | |
| inquilinus | inquil. | – komornik, kątnik (ubogi chłop mieszkający u innego gospodarza/chłopa, pracownik folwarku), chłop pańszczyźniany, lokator |
| iudex | – sędzia | |
| iurista | – prawnik | |
| judex castrensis (iudex castrensis) | – sędzia grodzki | |
| judex terra | – sędzia ziemski | |
| judex terrestris (iudex terrestris) | – sędzia ziemski | |
| judiciska terra ? | – sędzina ziemska | |
| labor | – pracowity (chłop, gospodarz) | |
| laborator | – wyrobnik, pracownik | |
| laboratorem in fodinis sulfuranis | – pracowniku w kopalniach siarki | |
| laboriosa | – pracowita | |
| laboriosi | L | – pracowici |
| laboriosi | Lab., L | – pracowitego (dopełniacz) |
| laboriosis | – pracowitych | |
| laboriosorum | LL | – pracowitych |
| laboriosus | L lub Lab | – pracowity (w księgach sądowych i parafialnych określenie chłopów) |
| laceur | – wyplatacz koszyków | |
| lacticinator | – mleczarz | |
| laganator | – wytwórca butelek | |
| lamficus sator | – zamszownik | |
| laminarius | – blacharz | |
| laminifex | – blacharz | |
| lancinarius | – płatnerz | |
| lanifex | – sukiennik | |
| lanio | – rzeźnik | |
| lanitextor | – sukiennik (wytwórca materii z wełny owczej) | |
| lanius | – rzeźnik | |
| lanifex | – sukiennik | |
| lapicida | – kamieniarz | |
| lapidarius | – kamieniarz | |
| lapsator | – szlifierz | |
| laterarius | – strycharz (wypalacz dachówek), ceglarz | |
| laterator | – strycharz (wypalacz dachówek), ceglarz | |
| lavandarius | – pracz | |
| lectistrator | – łożniczy | |
| legalarius | – dachówkarz, ceglarz | |
| legatus | – poseł delegat | |
| lena | – stręczycielka | |
| librarius | – księgarz | |
| lictor | – woźny, sługa miejski | |
| ligator | – bednarz (wytwórca beczek) | |
| lignarius | – cieśla, stolarz, kołodziej | |
| liganrius faber | – cieśla | |
| lignator | – cieśla, stolarz, kołodziej | |
| lignifaber | – cieśla, stolarz, kołodziej | |
| ligularius | – wytwórca sznurków i sznurowadeł | |
| limbolarius | – pasamonik, szmuklerz | |
| linarius | – handlarz pakuł i konopii | |
| linifex | – płóciennik | |
| lintearius | – handlarz pakuł i konopii | |
| lithostrator | – brukarz | |
| lodex | – sukiennik (krawiec płaszczy) | |
| lolarius | – rymarz | |
| lorifex | – płatnerz | |
| lutifigulus | – garncarz | |
| lutorissa | – praczka | |
| lychnopoeus | – świecarz | |
| Macellarius | – rzeźnik, handlarz mięsem | |
| Mactator | – rzeźnik, handlarz mięsem | |
| Magister | – nauczyciel, mistrz | |
| magister (scholae) | – nauczyciel | |
| magister civium | – burmistrz | |
| magister scholae | – nauczyciel (nauczyciel dyplomowany) | |
| magister stabuli | – koniusz wielki | |
| magister vigilianus (vigiliarius) | – nadstróż | |
| Magnifici | – Wielmożni | |
| Magnificorum | Maficor | – Wielmożnych |
| Magnificus | – Wielmożny (w księgach sądowych i parafialnych określenie senatorów w dawnej Polsce), urzędnik grodzki lub ziemski; wspaniały, świetny, okazały | |
| Magnifica Domina | MD | – Wielmożna Pani |
| Magnificus Dominus | MD | – Wielmożny Pan |
| magnus mareschaleus | – marszałek wielki | |
| malleator | – kowal podkuwacz | |
| manicarius | – rękawicznik | |
| mansuarius | – chłop, zagrodnik | |
| marchio | – margrabia | |
| mareschaleus | – marszałek | |
| marinarius | – marynarz | |
| marsuparius | – kuśnierz, miechownik | |
| marsupiator | – rękawicznik, tasznik | |
| massarius | – dzierżawca, zarządca | |
| materfamilias | – gospodyni | |
| materialista | – handlarz | |
| matiarus | – wędliniarz | |
| medicus | – medyk, lekarz | |
| mediastinus | – stróż domowy oraz sługa do najpodlejszych posług | |
| mellicida | – bartnik, pszczelarz (hodowca pszczół) | |
| membranarius | – wytwórca pergaminu, pergaminnik | |
| mendicans | – żebraczka | |
| mendicant | – żebrak | |
| mendicus | – żebrak, bezdomny, biedny | |
| mensarius | – bankier | |
| mensator | – stolarz (wytwórca stołów) | |
| mercator | – kupiec | |
| mercenaire | – robotnik najemny, płatny, najemnik; żołnierz najemny | |
| mercenaria | – robotnica najemna | |
| mercenarius | – pracownik najemny lub sezonowy (pracuje codziennie podczas żniw) | |
| mercenarius diurnus | – robotnik dniówkowy, najemnik | |
| meretrix | – prostytutka | |
| messor | – żniwiarz | |
| messor metator | – probierz | |
| mil(l)es | – żołnierz | |
| miles ad tempus dimissus ? | – żołnierz czasowo zwolniony? | |
| miles dimissus | – żołnierz zwolniony | |
| mil(l)es reservalis | – żołnierz rezerwista | |
| mililus gregris | – żołnierz | |
| mimula | – tancerka | |
| Minister | – sługa, służący | |
| ministerialis | – woźny sądowy | |
| ministerialis generalia | – woźny generalny | |
| ministerialis iustitiae (instantiae?) parsimonii | ministerialis iust parsimonii | – woźny w sądzie sprawiedliwości??? |
| minutor | – felczer | |
| molendarius czy mol(l)itoris ? | – młynarz | |
| monitor | – młynarz | |
| monetarius | – mincarz (pracownik wyrabiający monety) | |
| montani salini | – górnika solnego | |
| montanista | – górnik, górnik solny | |
| murarius | – murarz (ogólnie bez podawania specjalności) | |
| murator | – murarz (ogólnie bez podawania specjalności) | |
| musicus | – muzyk | |
| musicus (instrumentalis) | – muzyk, kapelmistrz | |
| mutarius | – celnik | |
| nauta | – żeglarz, marynarz, flisak | |
| navector | – przewoźnik | |
| netor | – krawiec (mężczyzna który szyje) | |
| netric | – szwaczka (kobieta która szyje) | |
| nigricerdo | – czarnoskórnik | |
| nobilis | Nob. | – szlachetny (właściciel części wsi lub dzierżawca, ogólnie szlachcic) |
| nobilis(s)a | Nob. | – szlachcianka |
| Nobilitor | – Szlachetnie | |
| nodator | – guzikarz (wytwórca guzików) | |
| notarius | – pisarz, notariusz, pisarz grodzki lub ziemski | |
| nummularius | – mincerz | |
| nuntius | – posłaniec, listonosz, goniec, doręczyciel | |
| nutricula | – mamka | |
| nutrix | – mamka | |
| Oberletnanus | – porucznik | |
| obsequa | – służąca | |
| obste(t)rix | obst. | – położna, akuszerka (odbierająca dziecko) |
| obste(t)rix nulla praesens | obst. nulla praesens | – położna, akuszerka (żadna odbierająca czyli nieobecna przy porodzie) |
| obste(t)rix partui praesens | obst. partui praesens | – położna, akuszerka (odbierająca dziecko czyli obecna przy porodzie) |
| oeconomus | – ekonom | |
| oenopola | – sprzedawca win | |
| officialis | – oficjalista (urzędnik dworku szlacheckiego, magnackiego) | |
| olearius | – olejarz | |
| operarium | – robotnika, wyrobnika | |
| operarius | – wyrobnik (pracownik najemny, najemnik) | |
| operator | – wyrobnik (pracownik najemny, najemnik) | |
| opifex | – rzemieślnik | |
| opilio czy ovilo ? | – owczarz | |
| opilionis | – pasterz owiec | |
| oppidana | – mieszczka (mieszkanka małego miasta, warowni) | |
| oppidanus | – mieszczanin, obywatel | |
| organarius | – organista | |
| organarij | – organisty | |
| ostiarius | – strażnik przy bramie, klucznik | |
| ovilione | – owczarza | |
| ovilionis | – owczarz | |
| paedagogus | – nauczyciel (pedagog) | |
| palatinida | – wojewodzic | |
| palatinus | – wojewoda | |
| panes fabricanus inwigilator | – pracował przy strażniku fabrycznym | |
| panifex | – piekarz | |
| pannarius | – sukiennik | |
| pannicida | – krawiec sukienny | |
| pannifices | – tkacze | |
| pannisor | – postrzygacz sukna (strzygący kłaczki po wyczesaniu sukna tkanego z wełny ostami) | |
| pannitextores | – tkacze | |
| pantolopa | – kupiec | |
| papyrifex | – papiernik | |
| parchanista | – barchannik | |
| passamentarius | – pasamonik, szmuklerz | |
| pastellator | – wytwórca patelni, panwisarz | |
| pastor | – pasterz, proboszcz, pastuch | |
| pastor pecudum | – skotarz, pastuch | |
| pauper | – biedak | |
| pectinator | – gręplarz | |
| pedagogus | – nauczyciel (pedagog) | |
| pellarius | – kuśnierz | |
| pellio, pellifex, pellifactor | – kuśnierz | |
| pelviarius, pelvifex | – miednicznik, kotlarz | |
| penesticus | – handlarz starzyzną | |
| penfex | – snycerz (rzemieślnik wykonujący ozdoby w drewnie) | |
| pennarum structor, pennifex | – wytwórca skrzydeł husarskich i ozdób z piór | |
| pensionatus | – dzierżawca, najemca czynszowy | |
| per illustris | per Illris | – Przez (jaśnie) oświeconego |
| perator | – kuśnierz, miechownik | |
| preceptor | – odbiorca, użytkownik | |
| perceptor magistratualis | – piastujący godność wyższy urzędnik | |
| pergamenarius | – wytwórca pergaminu, pergaminnik | |
| perifex | – snycerz | |
| pharetrator | – wytwórca kołczanów i sajdaków | |
| pharmacopola | – aptekarz | |
| pictaciarius | – łatacz | |
| pictor | – malarz | |
| pictor parietura | – malarz pokojowy | |
| pilearius, pileo, poleator | – kapelusznik, czapnik | |
| pincerna | – cześnik, podczaszy | |
| pinsor | – śrutownik (wytwórca śrutu) | |
| pirarius | – kaletnik (wytwórca torebek skórzanych) | |
| piscator | – poławiacz, rybak, wędkarz | |
| pistor | – piekarz (chleb, bułki) | |
| pistrinus | – młynarz | |
| pixidarius | – puszkarz | |
| planus | – włóczęga | |
| plaustrarius | – kołodziej, stelmach | |
| plastes | – rzeźbiarz, snycerz | |
| plebaeus | – plebejusz | |
| plebeius | – gminowy, pospolity lub “należący do niskiego stanu, ten który nie posiadał ziemi ?” | |
| plumbarius | – konwisarz | |
| pocillator | – cześnik, podczaszy | |
| polentarius | – słodownik, krupiarz | |
| Policiei? vigil | – stróż policyjny, posterunkowy | |
| polio | – płatnerz, zbrojownik | |
| politor | – szlifierz | |
| pollinctor | – właściciel zakładu pogrzebowego | |
| pomarius | – handlarz owoców | |
| popinarius, popinator | – kucharz | |
| possessor | – dziedzic, dzierżawca | |
| preceptor | – kierownik szkoły, nauczyciel | |
| praeceptor scholae | – kierownik szkoły | |
| praeco | – woźny sądowy | |
| praefectus | – zarządca, zwierzchnik | |
| praefectus cohortis | – kapitan | |
| praefectus cubiculi | – podkomorzy nadworny | |
| praefectus culinae | – kuchmistrz | |
| praefectus pontium | – mostowniczy | |
| praefectus salinarum | – żupnik | |
| praefectus stabuli | – koniuszy | |
| praesidium | – strażnik | |
| praetor | – wójt miejski | |
| praeses stationis via ferrea | – kierownik stacji drogi żelaznej, zawiadowca | |
| praxator | – piwowar | |
| princeps militum | – hetman | |
| prista | – drwal | |
| privatus | – prywaciarz (?) | |
| procarius | – świniopas (pasący świnie) | |
| proconsul | – burmistrz, rajca miejski | |
| procurator | – zastępca | |
| professor | – nauczyciel akademicki | |
| promocondus | – piwniczy, szafarz | |
| promus | – kuchmistrz, klucznik | |
| propola | – handlarz | |
| propugnator | – obrońca, opiekun | |
| proreta | – dowódca statku | |
| propietarius agri | – właściciel ziemi, pola | |
| providus | – rozsądny, mądry, przezorny (w księgach sądowych i parafialnych określenie ubogiego rzemieślnika) | |
| proxator | – piwowar | |
| proxeneta | – pośrednik handlowy | |
| psecas | – fryzjerka | |
| pubes | – dojrzały, dorosły | |
| puer exercitus | – ciura, luzak | |
| purgator caminorum | – kominiarz | |
| pyrarius | – prochownik | |
| ratiocenatis | – rachmistrz | |
| readarius | – woźnica | |
| rector scholae | – kierownik szkoły | |
| reddituarius | – dzierżawca | |
| redemptor | – handlarz | |
| referendarius | – referendarz | |
| reflektor | – druciarz | |
| regens | – regent | |
| regimentarius | – regimentarz | |
| registrator | – regestrant | |
| remex | – wioślarz, marynarz | |
| rusticus | – wieśniak | |
| restiarius, restio | – wytwórca lin okrętowych, powroźnik | |
| revenditor librorum | – księgarz | |
| rhedarius | – kołodziej, stelmach | |
| ribaklus | – włóczęga, organista, bakałarz | |
| ribaldus | – rybałt, organista, bakałarz | |
| ribaldus | – włóczęga, organista, bakałarz | |
| rotifex | – kołodziej | |
| rotifex | – kołodziej, stelmach | |
| rubricerdo | – czerwonoskórnik | |
| rufficerdo | – czerwonoskórnik, kordebanik | |
| ruffifusor | – ludwisarz | |
| rurensis | – rolnik | |
| rurigena | – wieśniak | |
| ruscitus | – rolnik | |
| saccarius | – kuśnierz, miechownik | |
| safiaticus | – safiannik | |
| saga | – czarownica | |
| sagittarius | – łucznik, wytwórca strzał | |
| salarius | – warzelnik soli | |
| Sale(-i)narius | – górnik w kopalni soli | |
| salicida | – prasol, solarz | |
| salifex | – handlarz soli | |
| salinator | – handlarz soli, żupnik | |
| salpista | – trębacz | |
| salsamentarius | – śledziarz, solarz | |
| samiator | – szlifierz | |
| sartor | – krawiec | |
| sartorissa | – krawcowa | |
| sator | – siewca | |
| scabinus | – ławnik | |
| scandularius | – gonciarz | |
| scholirega | – nauczyciel (dosłownie: zarządca szkoły) | |
| sclopetarius | – strzelec | |
| scoparius | – zamiatacz ulic | |
| scriba | – pisarz | |
| scriniarius oraz | – boazernik, stolarz, archiwista, pieczęciarz | |
| scrutarius | – handlarz starzyzną | |
| sculptor | – snycerz | |
| scultetus | – sołtys, wójt | |
| sculteti(s) | – sołtysa | |
| secretarius | – sekretarz | |
| secretarius Consiliarii Status | – sekretarz radcy stanu | |
| sector | – górnik solny | |
| sellarius | – siodlarz | |
| sellator | – siodlarz | |
| semi-cmetho | – półkmieć (gospodarz na połowie łana) | |
| semicmethonis | – półkmiecia | |
| semicmethonissa | – półkmieciowa | |
| senator | – senator | |
| senex | – starzec | |
| sequestrator | – egzekutor, komornik (urzędnik ściągający przymusowo należności od dłużników) | |
| serarius | – tracz (ewentualnie ślusarz) | |
| serator | – ślusarz | |
| sericarius | – wytwórca jedwabiu, jedwabniczarz | |
| serifaber | – ślusarz | |
| serifex | – wytwórca jedwabiu, jedwabniczarz | |
| serifex | – wytwórca jedwabiu | |
| serrarius | – tracz | |
| serrator | – tracz | |
| serva | – służąca | |
| servus | – sługa | |
| servus aulae | – sługa dworski, folwarczny | |
| servus aulicus | – sługa dworski, folwarczny | |
| Servus oppidi | – sługa ???? | |
| signifer | – chorąży | |
| silicarius | – brukarz | |
| silvanus | – leśniczy ?, borowy, gajowy | |
| similarius | – piekarz białego chleba (np. bułki) | |
| simulator | – fałszerz, kopista, czasami partacz | |
| skandularius | – gonciarz | |
| speciarus | – kramarz korzenny | |
| spectabilis | – znakomity, dostojny (w księgach sądowych i parafialnych określenie patrycjusza z dużego miasta) | |
| speculator | – stróż, wartownik | |
| sportularius | – koszykarz | |
| stametor | – kamieniarz | |
| stannarius | – konwisarz, kotlarz | |
| staterarius | – kaletnik, powroźnik | |
| stationarius | – kramarz | |
| statuarius | – rzeźbiarz | |
| stipus | – żebrak | |
| stratarius | – siodlarz | |
| structor | – murarz, tynkarz | |
| subcamerarius | – podkomorzy | |
| subdapifer | – podstoli | |
| subditum | – poddanego | |
| subditus | – poddany | |
| subjudex | – podsędek | |
| subpraefectus stabuli | – podkoniuszy | |
| subsigniler | – podchorąży | |
| subulcus | – świniopas | |
| succamerarius | – podkomorzy nadworny | |
| sufferator | – kowal, podkuwacz | |
| supplicant | – biedak | |
| supremum dux exercituum | – hetman wielki | |
| sutor | – szewc | |
| sylwator | – leśniczy, borowy, gajowy | |
| tabellarius | – posłaniec, listonosz | |
| tabelnarius | – karczmarz | |
| tabernalis arrendator | – arendarz karczmy, dzierżawca karczmy | |
| talemetarius | – piekarz | |
| tector | – dekarz (spotykane jako tynkarz) | |
| tegularius | – dachówkarz, ceglarz (wytwórca dachówek) | |
| telonarius | – celnik | |
| teloneator | – celnik | |
| tenutarius | – dzierżawca | |
| textor | – tkacz, sukiennik | |
| thesaurarius | – skarbnik, podskarbi | |
| tibialius | – pończosznik | |
| tibialus | – pończosznik | |
| tinctor | – farbiarz | |
| tivunus | – ciwun, włodarz | |
| tomeator | – tokarz | |
| tomeator tomio | – tokarz | |
| tomio | – tokarz | |
| tonsor | – rytownik ale i fryzjer, golibroda | |
| torarius | – pielegniarz | |
| toreutes | – grawer | |
| torifex | – płatnerz | |
| tormentarius | – ludwisarz | |
| tornator | – tokarz | |
| tortor | – kat | |
| tribunus | – wojski | |
| tritor | – młocarz | |
| tonarius | – bednarz | |
| tunnarius | – bednarz | |
| tutor | – opiekun | |
| tyropola | – handlarz sera | |
| unguentarius | – perfumiarz, wytwórca maści | |
| urinator | – nurek | |
| urnarius | – zdun | |
| urnilor | – garbarz | |
| usor | – konwisarz, odlewnik | |
| usor tormentorum | – ludwisarz | |
| usuranius | – lichwiarz | |
| utrique | – obaj sołtysi | |
| uxor custos pontis | – żona strażnika mostów | |
| uxor inquilinus | – żona komornika | |
| uxor praepositi | – żona naczelnika | |
| uxor voleari | – żona wolarza (łacina makaroniczna) | |
| vadi(u)s | – poręczyciel | |
| validus | – możny | |
| valcata | – włóczęga | |
| valvarius | – klucznik, szafarz | |
| vecesgerens | – namiestnik | |
| vector | – woźnica | |
| venator | – myśliwy ale i łowczy | |
| venator aulicus | – łowczy nadworny | |
| venditor | – kupiec | |
| Vennatorissa Terra Lomsensi | – Łowczyni ziemi łomżyńskiej | |
| ver egregius | – mąż znamienity: uczony, lekarz, filozof | |
| ver excellens | – mąż znamienity: uczony, lekarz, filozof | |
| vespillo | – grabarz, karawaniarz (ten kto wynosi zmarłych), profanator grobów (kto je znieważa) | |
| vestiarius | – krawiec | |
| vestiplica | – praczka | |
| vetcrinarius | – weterynarz | |
| vexillifex | – chorąży | |
| viator | – komiwojażer | |
| vicanus | – wieśniak | |
| vicarius | – namiestnik | |
| vicarius vexilliferi | – podchorąży | |
| vice-cancellarius | – podkanclerzy | |
| vice-capitaneus | – podstarości | |
| vice-palatinus | – podwojewodzi | |
| viego | – bednarz | |
| vietor | – bednarz | |
| vigil politilis | – posterunkowy ? | |
| viglarius | – strażnik, stróż | |
| vinctor | – bednarz | |
| villanus | – wieśniak czyli człowiek wsi | |
| villica | – gospodyni | |
| vinitor | – winogrodnik (uprawiający winnicę) | |
| vinopola | – winiarz | |
| vir consularis | – rajca | |
| virgulator | – miotlarz, szczotkarz | |
| vitreator | – szklarz, hutnik szkła | |
| vitriarus | – szklarz, hutnik szkła | |
| vivitor | – winogrodnik | |
| vlodarius | – włodarz | |
| xylocopus | – cieśla | |
| yespillo | – grabarz | |
| zonarius | – paśnik | |
| zuparius | – żupnik | |
| zythopepta | – piwowar | |
| zytopoeus | – piwowar |
