Przedwojenny Filipów na klatkach filmowych

W archiwach Muzeum Holokaustu w USA znajduje się stary film bez dźwięku z 1937 r. wykonany w Filipowie. Film został nakręcony przez Leonarda Blanda, członka rodziny amerykańskich Żydów którzy przyjechali do Polski, aby odwiedzić swoich krewnych. Herman Bland pracował w Hollywood i przywiózł do Polski wysokiej jakości (jak na tamtą epokę) kamerę filmową. Dzięki niemu można zorientować się, jak wyglądał Filipów w okresie międzywojennym. Film znakomitej jakości. Prawie 19 minut podróży w czasie!

Film jest dostępny tutaj: https://collections.ushmm.org/search/catalog/irn1005050

Opis filmu

Wiejska droga. Lottie pozuje z miejscowymi i krewnymi, prawdopodobnie w Suwałkach, w tym Peretz Lansky i jego żona Razel, Nahum Lansky (01:00:10), Zawel Borodowski (mężczyzna z laską), obok Labe Hirsch Borodowski (mężczyzna w kapeluszu), obok Rywka Borodowska ze swoimi dziećmi Dawidem i Eliyahu Vinizki (01:00:16) oraz Rachel i Szloma Quint na końcu grupy (kuzyni); niektóre dzieci, prawdopodobnie Abraham i Beniamin Borodowski, chowają się za Zawelem. Inna grupa pozuje do aparatu na brukowanych ulicach.

Wsie wokół Filipowa, lewa strona rynku. Amerykanie Blandowie przybywają wozem zaprzężonym w konie. Cmentarz Filipowski, daleki widok i zbliżenia kilku nagrobków. Rabin i bramy cmentarza. Front synagogi w Filipowie. Zbliżenie powozu konnego z wymaganą licencją dla rzeźnika Zawela Borodowskiego. Amerykanie spacerują po mieście.

01:08:20 Krewni Blandów w Filipowie ze znoszonymi butami, a niektórzy z bosymi stopami. Młoda kobieta na szczycie schodów to Rachel Lea Borodowski (01:08:26). Harold jeździ powozem i jedzie na koniu. 01:09:43 Kopanie i transport torfu z torfowisk. Filipów – ujęcie z dołu. Małe dzieci bawią się w torfowiskach i stawach. Zbliżenia budowli miejskich z kamienia, błota i drewna, w tym synagogi.

01:15:51 KOLOR Gospodarstwa wiejskie w Filipowie, miasto. Nieznany mężczyzna stoi z Hermanem. Droga prowadząca z Filipowa z miejscowymi dziećmi.

Kontekst biograficzny

Herman i Lotte Bland wyemigrowali z Polski do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Chicago i Milwaukee. Herman (1893–1945) urodził się w Filipowie, a Lotte (Zlata Marks, 1896–1953) urodziła się w Suwałkach. W 1937 r., wraz ze swoimi dziećmi Leonardem i Haroldem, postanowili odwiedzić rodzinne strony. Przypłynęli z Nowego Jorku do Hawru okrętem Normandia. Herman, operator filmowy i właściciel teatru, zabrał ze sobą 16 mm kamerę Bell & Howell. Mający 20 lat Leonard nakręcił większość materiału, dlatego też nie został on uwieczniony na filmie.

Zawel Borodowski był rzeźnikiem w Filipowie i został zamordowany podczas Holokaustu. Wielu członków jego rodziny zostało przewiezionych najpierw do Grodna, a następnie do Słonimia, gdzie zginęli. Dwaj jego bracia (Izrael i Abe) wyemigrowali do USA i zmienili nazwisko na Brown. Córka Zawela wyemigrowała do Izraela w 1935 r., gdzie wyszła za mąż (mąż pochodził z Przerośli) i założyła rodzinę.