Tabakinie, wś, pow. władysławowski, gm. Tomaszbuda, par. Gryszkabuda, odl. od Władysławowa 31 w., ma 6 dm., 54 mk. W 1827 r. 3 dm., 40 mk.
Tablewo, uroczysko, pow. sokólski, w 2 okr. pol. gm. Trofimówka, o 27 w. od Sokółki.
Taborowskie-Jucewicze, wś, pow. kalwaryjski, gm. Raudań, par. Kalwarya. (odl. 5 w.), ma 10 dm., 100 mk. W 1827 r. 5 dm., 48 mk. Wchodziła w skład dóbr Kalwarya.
Taboryszki 1.) fol., pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Godlewo, odl. od Maryampola 42 w., ma 5 dm., 66 mk. W 1827 r. 1-a cz. miała 1 dm., 16 mk.; 2-a część 2 dm., 23 mk. W r. 1885 fol. T. lit. B. rozl. mr. 235: gr. or. i ogr. mr. 159, łąk mr. 67, past. mr. 8, nieuż. mr. 6; bud. mur. 4, z drzewa 9; płodozm. 4-pol., pokłady torfu. Wś Mironiszki os. 6, mr. 64. 2.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Michaliszki, par. Płutyszki, odl. od Maryampola 25 w., ma 7 dm., 45 mk. W 1827 r. 2 dm., 30 mk., par. Preny. 3.) T., wś, pow. kalwaryjski, gm. Kalwarya, par. Bartniki, odl. od Kalwaryi 8 w., ma 29 dm., 206 mk. W 1827 r. było 16 dm., 144 mk. 4.) T., fol., pow. wyłkowyski, gm. Karkliny, par. Kieturwłoki; odl. 19 w. od Wyłkowyszek. a 8 w. od Maryampola, ma 7 dm., 120 mk. W 1827 r. 5 dm., 59 mk. W r. 1886 fol. T. rozl. mr. 426: gr. or. i ogr. mr. 356, łąk mr. 21, lasu mr. 29, nieuż. mr. 20; bud. mur. 21, z drzewa 7; płodozm. 4-pol., las nieurządzony, pokłady torfu. Wś Awikuły al. Awikiły os. 27, mr. 482. Br. Ch.
Taboryszki, zwane niegdyś Merecz, pow. wileński. Niewiadomo czy należały do bisk. wileńskiego Tabora. Z dokumentów widać że T. powstały z połączenia kilku posiadłości tatarów, osiedlonych wzdłuż rz. Mereczanki aż pod Miedniki. Pojedyncze części T. przechodziły w ciągu w. XVI przez ręce Chromszów, kn. Szachmancerów, Owsianych, Brańskich, aż wreszcie złączone r. 1584 w rękach Jana Hamszeja, przeszły w krótkotrwałe władanie Kownackiego Walentego, od którego z r. 1598 nabywa za 2700 kóp gr. Krzysztof Dorohostajski. Od Dorohostajskich T. przechodzą r. 1647 drogą wiana za Zofią (córką Władysława) do Tomasza Sapiehy. W r. 1678 od Kazimierza Wład. Sapiehy nabywa Hieronim Ważyński, ststa tyrkszlański. Kościół w T. fundował Michał Ważyński na kilkanaście lat przed r. 1770 i w r. 1769 osadził przy nim karmelitów, którym r. 1770 uczynił zapis 22,800 złp., lokując ten kapitał na Ościkowszczyźnie. W r. 1810 Antoni Waźyński zniósł tę lokacyę, wypłacając karmelitom 30,000 złp. W pobliżu mstka kurhan.
Tabun 1.) wś, pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Maryampol (odl. 1 w.), ma 7 dm., 40 mk. 2.) T., cegielnia, pow. maryampolski, gm. Freda, odl. od Maryampola 49 w., ma 6 dm., 65 mk.
Taciewo, wś, pow. suwalski, gm. Kuków, par. Jeleniewo, odl. od Suwałk 10 w., ma 27 dm., 218 mk.
Tadeuszowo, folw., pow. maryampolski, gm. i par. Balwierzyszki, odl. od Maryampola 34 w., 4 dm., 86 mk. W 1827 r. 1 dm., 8 mk.
Tadzin 1.) fol. w., os. leś. i os. młyn. nad rz. Mrożycą, pow. brzeziński, gm. Lipiny, par. Brzeziny, ma 3 dm., 22 mk., 190 mr.; os. leś. 1 dm., 5 mk., 15 mr.; os. młyn. 1 dm., 8 mk., 40 mr. 2.) T. al. Nowawieś, wś i os. karcz., pow. brzeziński, gm. Lipiny, par. Brzeziny; wś ma 9 dm., 117 mk., 230 mr.: os. karcz. 1 dm., 4 mk., 1½, mr. dwor. W 1827 r. 15 dm., 104 mk. 3.) T., kol. nad rz. Ner i os. karcz., pow. łódzki, gm. Wiskitno, par. Rzgów; kol. ma 10 dm., 82 mk., 142 mr.; os. karcz. 1 dm., 4 mr. dwor. 4.) T., wś i folw., pow. wyłkowyski, gm. i par. Olwita, odl. od Wyłkowyszek 2 w.; wś ma 8 dm., 48 mk.; folw. 5 dm., 139 mk., 449 mr.; wchodził w skład dóbr Gużele. Br. Ch.
Tajenka, rzka, prawy dopływ rz. Netty. Jest to odpływ jez. Tajno. Powstaje na wsch. brzegu jeziora przy folw. Tajenko i ubiegłszy kilka wiorst w kierunku wsch.-płd., uchodzi w błotnistej nizinie do Netty a właściwie do Kanału Augustowskiego z praw. brzegu.
Tajenko, jezioro, w pow. szczuczyńskim, pomiędzy wsiami Wólka i Tajno, łączy się z jez. Tajno. Zdaje się mieć podziemną komunikacyę z kanałem Augustowskim, odległym o 2½ w. Obszar 36 mr., głębokie do 27 stóp.
Tajenko, wś i folw. na wsch. brzegu jez. Tajno, pow. szczuczyński, gm. Pruska, par. Bargłów. W 1827 r. 30 dm., 179 mk. W r. 1866 folw. T. rozl. mr. 1150: gr. or. i ogr. mr. 180, łąk mr. 150, lasu mr. 240, zarośli mr. 300, nieuż. mr. 280. Wś T. os. 29, mr. 143.
Tajno 1.) jezioro, śród zaklęsłej niziny rozciągającej się na płd. od wyżyny pojezierza, przy zbiegu dorzeczy wód spływających z tejże wyżyny, w płn. części pow. szczuczyńskiego, o 10 w. na wsch.-płd. od Rajgrodu. Brzeg północny pagórkowaty, trzy inne niskie, błotniste i lesiste. Obszar ogólny wynosi około 1000 mr. Na płn. brzegu leży wś Tajno, dawniej królewszczyzna. Wody jeziora uprowadza rzka Tajenka do Netty, płynącej w odległości kilku wiorst od strony wschodniej. 2.) T., małe jezioro we wsi Dylewo Stare, pow. ostrołęcki. Br. Ch.
Tajno, wś, pow. szczuczyński, gm. Pruska [Wcześniej ta wieś gminna również zwana była Tayno.], par. Bargłów. Leży około 2 mil na wsch.-płd. od Rajgrodu, na płn. brzegu jeziora t. n., w lesistej i bagnistej okolicy, ma szkołę początkową, urząd gm., 95 os., 948 mk., 2293 mr. obszaru. W 1827 r. 72 dm., 434 mk. Tajnowskie starostwo niegrodowe, w wojew. podlaskiem, ziemi bielskiej, podług spisów podskarbińskich z r. 1771 było w posiadaniu Anny Rostkowskiej, która opłacała kwarty złp. 2289 gr. 14, a hyberny złp. 611 gr. 24. Na sejmie z r. 1773-75 Stany Rzpltej nadały te dobra w posiadanie emfiteutyczne Krzysztofowi Frankowskiemu, posłowi ziemi zakroczymskiej. Wówczas obejmowało dobra: Tajno, z wsiami: Bargłówką, Lipowem, Nowinami, Woźną, Orzechówką, Polkowem, Piekutowem i Uścianką. Br. Ch.
Talerzyszki, wś nad rzką Jewoną, pow. wyłkowyski, gm. i par. Pojewoń, odl. od Wyłkowyszek 23 w., ma 8 dm., 60 mk., 383 mr. W 1827 r. 8 dm., 80 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Królowe Krzesło.
Talewicze, wś i folw., pow. słonimski, w 4 okr. pol., gm. Kozłowszczyzna, o 23 w. od Słonima.
Talkowszczyzna 1.) folw., pow. lidzki, w 4 okr. pol., o 46 w. od Lidy a 10 w. od Wasiliszek, ma 2 mk. praw., 34 kat., 12 żyd. 2.) T., folw. nad rzką Opitą, pow. oszmiański, w. 3. okr. pol., gm. Lipniszki (o 5 w.), okr. wiejski Roubowicze, o 44 w. od Oszmiany a 16 w. od Dziewieniszek, ma 72 mk. kat. (w 1865 r. 24 dusz rewiz., własność Umiastowskich). 3.) T., wś, pow. słonimski, w 5 okr. pol., gm. Derewna, o 5 w. od Słonima. Znaleziono tu toporki krzemienne. 4.) T., wś, pow. sokólski, w 3 okr. pol. gm. Ostrów, o 18 w. od Sokółki. 5.) T., zaśc., pow. miński, należy do dóbr Przyłuki.
Talkuny, okolica szlach., pow. trocki, w 4 okr. pol., 68 w. od Trok, 9 dm., 87 mk. (1 praw., 84 kat., 2 żyd.).
Tałusy, niem. Thalussen, wś, pow. łecki, st. p. Lyck (Ełk).
Tammowischken, folw. nad rz. Węgorapą, pow. wystrucki, st. p. Insterburg.
Tamuliszki 1.) fol. i os., pow. kalwaryjski, gm. i par. Udrya, odl. od Kalwaryi 40 w. Os. ma 1 dm., 9 mk.; fol. 9 dm., 31 mk. 2.) T., pow. maryampolski, gm. Balwierzyszki. par. Gudele, odl. od Maryampola 25 w., 1 dm. 3.) T., pow. władysławowski, gm. Zyple, par. Szaki, odl, od Władysławowa 28 w., ma 5 dm., 42 mk. 4.) T., wś, pow. władysławowski, gm. i par. Giełgudyszki, ma 2 os., 86 mr. Należała do dóbr Giełgudyszki Dolne. W 1827 r. 2 dm., 16 mk., par. Błogosławieństwo. Br. Ch.
Tań al. Jaź, os. w dobrach Justyanów, pow. sejneński, gm. Justyanów, odl. 23 w. od Sejn, ma 2 dm., 17 mk., 30 mr.
Tarachy, folw., pow. szczuczyński, gm. Bogusze, par. Grajewo, odl. 5 w. od Szczuczyna, dotyka granicy pruskiej. W 1827 r. 1 dm., 11 mk. W r. 1880 rozl. mr. 468: gr. or. i ogr. mr. 141, łąk mr. 46, past. mr. 56, lasu mr. 161, zarośli mr. 50, wody mr. 1, nieużyt. mr. 13; bud. mur. 4, drewn. 5; płodozm. 7-pol., las nieurządzony, pokłady torfu, kamień wapienny.
Tarajuki, wś, pow. grodzieński, w 4 okr. pol., gm. Skidei, o 34 w. od Grodna.
Tarasiuki, mylnie Tarajuki (t. XII, 157) wś, pow. grodzieński, 77 dz. włośc. i 23 pryw.
Taraszyszki, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 15 w., ma 11 dm., 49 mk., 317 mr. W 1827 r. 5 dm., 50 mk. Wchodziła w skład dóbr rządowych Ludwinów.
Targoławka Ludwinowska, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 9 w., ma 23 dm., 86 mk. W 1827 r. 8 dm., 78 mk.
Targowisko […] 2.) os., pow. suwalski, gm. i par. Jeleniewo, odl. od Suwałk 15 w., ma 4 dm., 32 mk. W 1827 r. 3 dm., 19 mk. Br. Ch.
Tarment, jezioro, w pow. sejneńskim między wsiami Poluńce i Sakniewo (nazwa wzięta z mapy sztab.).
Tarnówka […] 7.) T., wś, pow. sejneński, gm. Krasnowo, par. Łoździeje, odl. od Sejn 10 w., ma 50 dm., 149 mk., 171 mr.; wchodziła w skład dóbr Dusznica. [Na płd. od Dusznicy, dziś nie istnieje.] 8.) T., ob. Tarnowski Młyn. Br. Ch.
Tarnupska Stroga, pow. maryampolski, ob. Stroga 2.).
Tarpucie 1.) wś, pow. maryampolski, gm. Szumsk, par. Maryampol (odl. 1 w.), ma 61 dm., 671 mk. W 1827 r. było 29 dm., 253 mk. 2.) T., wś, pow. władysławowski, gm. i par. Syntowty, odl. od Władysławowa 13 w., ma 6 dm., 62 mk. W 1827 r. było 6 dm., 66 mk. 3.) T., fol., pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów (odl. 4 w.), ma 2 dm., 57 mk. Br. Ch.
Tarpupie, fol., pow. maryampolski, par. Preny. Nie podany w nowszych spisach u rzędów. Leżał o 1½ w. na płn.-zach. od wsi Warty, w gm. Michaliszki. Wraz z okolicznemi wsiami stanowił on klucz dóbr rząd. Preny. W 1827 r. było 3 dm., 22 mk. Por. Poszławanty, Pomorgi Tarpupskie i Preny.
Tarputyszki 1.) Wielkie, wś, fol. i os., pow. maryampolski, gm. Antonowo, par. Pilwiszki, odl. od Maryampola 7 w., mają, 5 dm., 26 mk. W 1827 r. 1 dm., 10 mk. 2.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Freda, par. Wejwery, odl. od Maryampola 32 w., ma 13 dm., 102 mk., 258 mr. W 1827 r. było 6 dm., 70 mk., par. Godlewo. Wchodziły w skład dóbr Freda Dolna. 3.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Gudele, par. Skrawdzie, odl. od Maryampola 34 w., mają 4 dm., 41 mk. W 1827 r. 2 dm., 14 mk. Br. Ch.
Tartaczysko, os. leś. i wś nad Czarną Hańczą, pow. sejneński, gm. Pokrowsk, par. Teolin, odl. od Sejn 12 w.
Tartak […] 24.) T. al. Huta Wołłowicza, wś, pow. augustowski, gm. Wołowiczowce, par. Teolin, odl. od Augustowa 50 w., ma 17 dm., 157 mk., hutę szklaną, tartak wodny. W 1827 r. było 5 dm., 81 mk. Należała do dóbr Sopoćkinie. 25.) T., os., pow. augustowski, gm. Kuryanki, par. Teolin, odl. od Augustowa 33 w., ma 3 dm., 13 mk. W 1827 r. 5 dm., 81 mk. 26.) T., wś i młyn, pow. suwalski, gm. Hutta, par. Wigry, odl. od Suwałk 11 wś ma 24 dm., 160 mk.; os. młyn. 1 dm., 3 mk. W 1827 r. było 19 dm., 127 mk. 27.) T., os. leś., pow. sejneński, gm. Pokrowsk, par. Krasnopol, odl. od Sejn 12 w., ma 1 dm., 14 mk. W 1827 r. było 2 dm., 13 mk. Br. Ch.
Tartak […] 10.) T. Jurczycha, uroczysko, pow. sokólski, W 3 okr. pol., gm. Czarna Wieś, o 24 w. od Sokółki. 11.) T., os. młyn., pow. kowieński, w 4 okr. pol., o 27 w. od Kowna. […]
Tartaren 1.) Tatary, wś, pow. gołdapski, st. p, Gołdap. 2.) T., dobra, pow. darkiejmski, st. p. Trempen.
Tartupie, os., pow. maryampolski, gm. Michaliszki, par. Preny, odl. od Maryampola 33 w., ma 3 dm., 32 mk.
Tartupskie Poszławanty, ob. Poszławanty 3).
Tartutyszki, wś, pow. maryampolski, gm. Antonów, par. Gudele, odl. od Maryampola 17 w., ma 4 dm., 26mk.
Tarusicze i T. Robocze, wś u zbiegu Łosośny z Tatarką, pow. augustowski, gm. Łabno, par. Adamowicze, odl. od Augustowa 60 w. T. mają 10 dm., 61 mk.; T. Robocze 3 dm., 18 mk. Leży w pobliżu lew. brzegu Niemna i pow. grodzieńskiego.
Taszeta, przyl. dóbr Jakimiszki, w pow. maryampolskim.
Taszliszki, os., pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Igłówka, odl. od Maryampola 20 w., ma 2 dm., 35 mk. W 1827 r. 1 dm., 25 mk. Br. Ch. [Jak podano tu w Słowniku przy haśle Taszlik, taszlik znaczy z tatarskiego: grunt kamienisty, stąd nasuwa się podejrzenie, że jest to miejsce osiedlenia Tatarów.]
Tatarka, rzka, dopł. Łososiny (lew. dopł. Niemna). Wypływa z błot niedaleko wsi Nowosiołki, w pobliżu źródeł Biebrzy (w gub. grodzieńskiej), płynie granicą pow. augustowskiego i grodzieńskiego, koło wsi Karolin i na obszarze wsi Tarusicze, w gm. Łabno, uchodzi do Łososiny. Dopływem jej jest rzka Nurka al. Popilia. [Nurka to nie Popilia. Nurka jest dopływem Biebrzy, zaś Popilia rzeczywiście wpada do Tatarki.]
Tatarkiemie, wś, pow. wyłkowyski, gm. Kopsodzie, par. Wisztyniec, odl. od Wyłkowyszek 30 w., ma 22 dm., 190 mk. W 1827 r. 15 dm., 110 mk.
Tatarówka 1.) os., pow. grodzieński, gm. Wołpa, Kołłupajłów, 112 dz. 2.) T., pow. nowogradwołyński, ob. Tatarszczyzna.
Tatarska Góra, pod miastem Ełk (ob. t. II, 349).
Tatarszczyzna […] fol., pow. augustowski, gm. Balla Wielka, par. Teolin.
Tatary […] 7.) T. al. Tatarki, wś nad Narwią, pow. białostocki, w 3 okr. pol., gm. Krypno, o 32 w. od Białegostoku. Była tu dawniej komora celna. O 1 w. od wsi, przy drodze z Knyszyna do Tykocina, na prawym brzegu Narwi, 4 nasypy ziemne kształtu czworokątnego, długie od 24 do 33 sąż., szerokie 20 do 28 sąż. […] J. Krz.
Taurokiemie, we na lew. brzegu Niemna, naprzeciw Dorsuniszek, pow. maryampolski, gm. Poniemoń Pożajście, par. Pokojnie, odl. od Maryampola 55 w., ma 36 dm., 297 mk. W 1827 r. było 17 dm., 225 mk.
Tauroszyszki, fol., pow. sejneński, gm. Krasnowo, par. Puńsk, odl. od Sejn 18 w., ma 2 dm., 51 mk. W 1827 r. 2 dm., 12 mk. [Na mapie z 1839 r.: folw. Tauruszyszki.]
Tejbery, wś, pow. wyłkowyski, gm. i par. Wołkowyszki (odl. 6 w.), ma 7 dm., 70 mk. W 1827 r. 8 dm., 61 mk.
Tejpiny, wś i fol. nad rzką Marychą (Rudawką) pow. kalwaryjski, gm. i par. Udrya, odl. od Kalwaryi 53 w.: wś ma 15 dm., 107 mk.; fol. 3 dm., 7 mk. W 1827 r. 11 dm.,61 mk. W r. 1877 fol. T., oddzielony od dóbr Soboliszki, rozl. mr. 317: gr. or. i ogr. mr. 245, łąk mr. 50, past. mr. 10, nieuż. mr. 12; bud. z drzewa 6; gospodarstwo 4-polowe.
Tejzy, wś nad jez. t. n., pow. sejneński, gm. i par. Święto-Jeziory, odl. od Sejn 29 w., ma 60 dm., 493 mk. Między osadami włościańskiemi jedna z większych ma 116 mr. (90 roli, 25 łąk). W 1827 r. było 22 dm., 211 mk.
Tejżeniki, jezioro, w pow. sejneńskim, gm. Metele, ma 10 mr. obszaru.
Tejżeniki 1.) al. Tejżenik,. wś, pow. sejneński, gm. i par. Święto Jeziory, odl. od Sejn 31 w., 43 dm., 370 mk., 18 os., 456 mr. Wchodziła w skład dóbr Metele. W 1827 r. 14 dm., 124 mk. 2.) T. al. Tejżeniszki, fol., pow. sejneński, gm. i par. Metele, odl. od Sejn 24 w., ma 1 dm. Fol. ten, w 1871 r. oddzielony od dóbr Metele, rozl. mr. 366: .gr. or. i ogr. mr. 165, łąk mr. 63, past. mr. 7, lasu mr. 107, nieuż. mr. 24; bud. z drzewa 6.
Teklinów […] 6.) T. al. Teklinowo wś, pow. sejneński, gm. Hołny Wolmera: par. Sejny (odl. 7 w.), ma 3 dm., 18 mk. W 1827 r. 2 dm., 38 mk. Br. Ch.
Tełajcie, wś, pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo, odl. od Maryampola 45 w., ma 15 dm., 100 mk., 185 mr. Wchodziła w skład dóbr Freda Dolna.
Temno, wś, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Bagna, o 44 w. od Sokółki.
Teolin 1.) kol. i os. leś. nad rz. Mrożycą, pow. brzeziński, gm. Lipiny, par. Brzeziny, posiada szkołę początkową; kol. ma 18 dm., 90 mk., 213 mr. włośc.; dwie os. leś. 2 dm., 12 mk., 630 mr. dwors. 2.) T., os. kośc. i karczma, pow. augustowski, gm. Wołowiczowce, par. Teolin, odl. 46 w. od Augustowa, leży tuż pod Sopoćkiniami, posiada kościół par., 4 domy. W r. 1827 było 3 dm., 20 mk. Kościół murowany i parafią założył tu w r.1789 Antoni Wołłowicz. Kościół stoi na górze, posiada w podziemiach groby rodziny fundatora. Wołłowiczowie mieli swą siedzibę w Świacku, odl. o 2 w. od T.; utrzymywali tam piękną stadninę. Od lat 10 nabożeństwo nie odprawia się w tutejszym kościele. Br. Ch.
Teolin […] 3.) T., wś, pow. sokólski w 3 okr pol., gm. Ostra Góra, o 21 w. od Sokółki. […]
Teplówka, Ciepłówka (?), wś, pow. suwalski, gm. Kuków, par. Filipów, odl. od Suwałk 15 w., ma 6 dm., 24 mk.
Terbuda, niem. Theerbude, leśnictwo, pow. olecki, st. p. Duneyken.
Terespol 1.) folw. ud rz. Szejmeną, pow. wyłkowyski, gm. Kibarty, odl. od Wyłkowyszek 21 w.; 1 dm., 12 mk. Należał do dóbr Kieturkowo, od których został oddzielony. Ma 643 mr. (462 mr. roli, 149 mr. łąk, 32 mr. nieuż.) 2.) T., folw., pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Władysławów. Niepodany w spisach urzęd. 3.) T., ob. Terszpol.
Terkło, jezioro, część jeziora Śniardwy, w pow. jańsborskim. Nad jeziorem leży góra t. n. ze śladami grodziska. Ob. Okartowo i Orzysz.
Termont, jezioro, w pow. sejneńskim, niedaleko Kudran.
Tertubieże, w spisie z r. 1827 Tertrubieże, wś, pow. kalwaryjski, gm. Kalwarya, par. Bartniki, odl, od Kalwaryi 8 w., ma 11 dm., 46 mk. W 1827 r. wś rząd., 3 dm., 26 mk.
Terwidany, wś, pow. władysławowski, gm. Światoszyn, odl. od Władysławowa 50 w., ma 17 dm., 148 mk.
Teterówka (Ciecierówka), osada, pow. grodzieński, w 2 okr. pol., gm. Brzostowica Wielka, o 56 w. od Grodna.
Teterwinie, os., pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Wyłkowyszki (odl. 7 w.); ma 1 dm., 6 mk.
Teufelsinsel, Czarci Ostrów, wysepka na jeziorze Śniardwy, w Prusach Wschodnich.
Texeln al. Degseln, wś nad rz. Romintą, pow. gołdapski, st. p. Kiauten. Wały starego zamczyska, malownicze jeziora.
Theerbude, wś, pow. gołdapski, st. pocz. Dubeningken. [W obwodzie kaliningradzkim – Rominty, także Smolnik na zach. od jez. Świętajno.]
Theweln, wś, pow. gołdapski, st. p. Tollmingkehmen.
Thiergarten 1.) ob. Trygort. […]
Thunischken al. Upedamischken, wś, pow. gołdapski, st. p. Dubeningken.
Tichowola, Cichowola, wś nad Narwią, pow. prużański, gm. Masiewo, 42 dm., 349 mk., 767 dz. włośc. i 48 cerk. cerkiew, szkoła.
Timonowo, Cimonowo 1.) uroczysko, pow. grodzieński, w 5 okr. pol., gm. Sobolany, o 42 w. od Grodna. […]
Tiunkin, fol., pow. augustowski, gm. Łabno, par. Adamowicze, odl. od Augustowa 61 w.
Tobola, Toboły, w dok. Tobołka, wś, pow. grodzieński, gm. Wiercieliszki. 469 dz. W r. 1561 sioło strzeleckie do dworu wiercieliskiego, ekon. grodzieńskiej. We wsi było 20 włók gruntu średniego, w tem 10 włók na służbę strzelecką, wolnych od czynszu i powinności, z 10 włók na czynszu płacili po 97 gr.
Tobolska Budka, wś, pow. grodzieński, w 1 okr. pol., gm. Werceliszki, o 17 w. od Grodna.
Tobołowo, jezioro przy wsi t. n., w pow. sejneńskim. Linia graniczna powiatu przechodzi przez jezioro. Długości, ma 3 w., szer. ⅓ do ½ w., brzeg wschodni lesisty, zachodni płaski, wyniosły, bezleśny. Należy do grupy jezior wigierskich.
Tobołowo 1.) wś i fol. nad jez. t. n., pow. sejneński, gm. Pokrowsk, par. Wigry, odl. od Sejn 19 w., ma 19 dm., 188 mk. W 1827 r. było 6 dm., 40 mk. 2.) T., wś, pow. sejneński, gm. Krasnowo, odl. od Sejn 9 w. Spis wsi gub. suwal. z r. 1878 wymienia tę wieś, nie podając cyfr ludności. Dawniejsze spisy nie podają jej. [Około 1 km na zachód od Szejpiszek, dziś nie istnieje.] Br. Ch.
Tobołówka, wś nad rzką Krzywulką, pow. suwalski, gm. Czostków, par. Filipów, odl. od Suwałk 50 w., ma 6 dm., 60 mk. W 1827 r. było 4 dm., 26 mk. [Na współczesnych mapach i z 1839 r. Tabałówka lub Tabołówka, na mapie z 1826 r. Topolewo.]
Toboły, wś, pow. grodzieński, w 1 okr. pol., gm. Werceliszki, o 15 w. od Grodna.
Tobyłka, wś i fol., pow. augustowski, gm. i par. Bargłów, odl. od Augustowa 18 w.; wś ma 7 dm., 99 mk.; fol. 2 dm., 9 mk. W spisie z r. 1827 nie pomieszczona. [Por. Żrobki (2.); na mapie Kreis Lyk: Krajewszczyzna ?]
Toczyłowo al. Toczydłowo, jezioro przy wsi t. n., w pow. szczuczyńskim, o 3 w. na płn.-wsch. od Grajewa, w pobliżu lewego brzegu rzeki Łyk, do której odprowadza swe wody. Brzegi lesiste i bagniste, od płd.-wschodu tylko wzgórza, na których rozłożyła się wś T. Długości ma 2 w., szerok. 1 w. Obszaru ma 185 mr. Głębokie do 48 st. Należy do dóbr Rydzewo. Wymienia je Święcicki jako leżące w ziemi wizkiej (str. 109, przekł. polskiego). Br. Ch.
Toczyłowo 1.) wś szlach. i włośc. nad jez. t. n., pow. szczuczyński, gm. Bogusze, par. Rajgród. 2.) T. Łas, pow. łomżyński, ob. Łat T. Wspominane w dok r. 1544 (Gloger, Ziemia bielska). W 1827 r. było 22 dm., 136 mk.
Todorkowce, wś i dobra (fol.), pow. sokólski, w 1 okr. pol., gm. Kruglany, o 19 w. od Sokółki. Wś 26 dz.; fol. w części Poczobutów 160 dz., Steckiewiczów 107 dz.
Todość, fol., pow. augustowski, gm. Wołowiczowce, par. Teolin, odl. od Augustowa 54 w., leży na płn. od Perstunia, rozl. 288 mr. (250 mr. roli). Wchodził w skład dóbr Dorguń.
Todziule, wś w par. Szaki (pow. władysławowski). W nowszych spisach nie pomieszczona. W 1827 r. miała 5 dm., 55 mk.
Tolausie, wś, pow. władysławowski, gm. Tomaszbuda, par. Wysoka Ruda, odl. od Władysławowa 30 w., ma 7 dm., 54 mk.
Tollmingkehmen, wś i dobra, pow. gołdapski; posiada kościół par. ew., urz. poczt. Tu od 1743-1780 był pastorem Donalejtys, poeta litewski. [Tolkmicko, 1945 (ros.) Чистые Пруды w obw. kaliningradzkim.]
Tołcze, okolica i os., pow. sokólski, gm. Zubrzyca. Okolica 90 dz.; os. 8 dz.
Tołkacze 1.) uroczysko, pow. sokólski, w 3 okr. pol., gm. Ostrów, o 16 w. od Sokółki. […]
Tołkaczyszki, folw., pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze, odl. od Kalwaryi 58 w.; ma 5 dm., 37 mk., gorzelnię, wiatrak, 241 mr. (199 roli, 23 łąk. 15 past., 4 mr. nieuż.). W 1827 r. 3 dm., 47 mk.
Tołoczki […] 3.) T., dobra, pow. grodzieński, w 4 okr. pol., gm. Żydomla, o 18 w. od Grodna. 4.) T., wś, tamże, o 23 w. od Grodna. 5.) T., fol. i os., pow. sokólski, w 1 okr. pol., gm. Kruglany Kruhlany, o 9 w. od Sokółki. Należą razem z Kundzinem do Gąsowskiego. Fol. Gąsowskich i z urocz. Berezina ma 340 dz.; osada ma 68 dz. J. Kr.
Tołoczki 1.) os., fol. i okolica, pow. grodzieński. Os. 14: dz.; fol. Koniewskich, 184: dz.; okolica 380 dz. […] 3.) T., os. przy wsi Szymaki i fol., tamże, gm. Zubrzyca, Kundów, z attyn., 313 dz.
Tomaszbuda al. Tomaszbudzie, wś, pow. władysławowski, gm. Tomaszbuda, par. Wysoka Ruda, odl. od Władysławowa 31 w., ma 10 dm., 83 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo. W 1827 r. 10 dm., 85 mk., par. Sapieżyszki. T. gmina ma 17615 mr. obszaru i 5355 mk. (174 prot., 189 żyd.). Sąd gm. okr. II we wsi Lokajcie, st. p. Szaki. W skład gm. wchodzą: Adamowizna, Andrzejówka, Antonówka, Berżupie, Bojakiszki, Borsukowizna, Bożniczgiry, Budce, Budele, Budwiecie, Dawidy, Degucie, Dębowabuda, Dziadowizna, Dziechciarnia, Ejdziuliszki, Filipy, Gajliny, Gusary, Iżdogi, Janki, Kampinie, Karczowa Ruda, Karoliszki, Katyny, Konstantynowo, Kubiliszki Borowe, Landyńskie, Lepołaty Borowe, Lipki, Łaukieniszki, Łodyszki, Łusznia, Marmiszki, Mażyszki, Meszkabuda, Morgowszczyzna, Moskalowizna Niższa, M.-Wyższa, Muraszkowizna, Niedźwiedziszki, Niemiry, Obromieszkinie, Ogórkiszki, Paplinie, Pieciulgiery, Pieczyszki, Pentwirsze, Podberżupie, Podbudele, Podkordaki, Podkaroliszki, Podniedźwiedziszki, Pokalniszki, Połobie, Ponowie, Ponerejkupie, Poszyłupie, Potomaszupie, Powiejtupie, Romejkinie, Sarynie, Serafiny, Serbentyny, Skirkuny, Sosnówka, Sprukty, Stakniszki, Storesie, Szedwigi, Szkunkary Borowe, S.-Polowe, Szykutyszki, Szyłgale, Śliwińska-Buda, Tabakinie, Tolausie, Tomaszbuda, Trzaskowszczyzna, Warniszki, Wale Borowe, Wierciszki, Winksznupie, Wilusie, Wiktorowo, Zawadzkie, Zygmonty i Żygowizna.
Tomasze 1.) wś, pow. słonimski, w 3 okr. pol., gm. Dereczyn, o 39 w. od Słonima. 2.) T., dobra, pow. sokólski, w 1 okr. pol., gm. Grzebienie (Hrebenie), o 26 w. od Sokółki. 3.) T., okolica, tamże, o 27 w. od Sokółki. 4.) T., wś, tamże, o 31 w. od Sokółki 5.) T., wś i dwór, pow. kowieński, w 1 okr. pol., o 59 w. od Kowna.
Topieliszki, wś, pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Maryampol, odl. od Maryampola 10 w., ma 13 dm., 111 mk. W 1827 r. 7 dm., 74 mk.
Topilanka, rzeka, dopływ rz. Olszanki.
Topiłówka, wś, pow. augustowski, gm. Dowspuda, par. Janówka, odl. od Augustowa 10 w., ma 62 dm., 562 mk. Ludność trudni się wyrobem sukna i płótna. W 1827 r. było 44 dm., 253 mk.
Topolewo, wś, pow. grodzieński, w 1 okr. pol., gm. Wiercieliszki, o 16 w. od Grodna.
Torfianica, wś i folw., pow. wyłkowyski, gm. i par. Bartniki, odl. od Wyłkowyszek 22 w., ma 4 dm., 40 mk.
Totorwiecie, wś, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Syntowty, odl. od Władysławowa 14 w., ma 7 dm., 57 mk.
Trabiszki 1.) wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 9 w., ma 15 dm., 122 mk., 13 os., 361 mr. Wchodziła w skład dóbr rząd. Ludwinów. W r. 1827 było 16 dm., 122 mk. 2.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Maryampol (odl. 4 w.), ma 29 dm., 197 mk. W 1827 r. było 20 dm., 164 mk.
Tracze, niem. Tratzen, dobra, pow. łecki, st. p. Baitkowen.
Trakeny, Trakiany, niem. Trakehnen, wś i domena rząd. ze sławną stadniną, pow. stołupiański (na granicy gąbińskiego), st. poczt. w miejscu i na dworcu dr. żel. (leżącym już w pow. gąbińskim) na linii z Wierzbołowa do Wystruci (Insterburg), odl. 25 klm. od Wierzbołowa. Wś liczy do 1000 mk., domena ma 14,000 mr., przeważnie łąk i pastwisk, należących do zakładów stadniny, która w r. 1880 posiadała 15 ogierów pierwszorzędnych, 300 drugorzędnych, 300 klaczy i 1200 młodzieży. Rząd pruski założył tu około r. 1722 stadninę, która od r. 1736 została racyonalnie urządzoną i prowadzoną, z celem zasilania stacyi rozpłodowych i zaopatrywania ziemian w dobre konie. Z początku używano do krzyżowania koni różnego pochodzenia, dopiero od r. 1786 zaprowadzono księgi z rodowodami i zaczęto posługiwać się ogierami rasy angielskiej a w części i arabskiej. Przez staranny dobór otrzymano nową rasę, wytworzoną przez kombinacyę cech i zalet rasy angielskiej z arabską.
Traki 1.) folw., pow. władysławowski, gm. i par. Giełgudyszki, odl. od Władysławowa 36 w., ma 152 mk. Fol. ten wchodzi w skład dóbr Giełgudyszki. Wyrób serów zwanych Keudlowskimi. W 1827 r. 2 dm., 24 mk. 2.) T., os., pow. kalwaryjski, gm. Raudań, odl. od Kalwaryi 7 w., ma 5 dm., 16 mk.
Trakiany 1.) folw. i dobra, pow. kalwaryjski, gm. i par. Kalwarya (odl. 6 w.), posiada wiatrak, piec wapienny, kopalnię wapienia, pokłady torfu, 11 dm., 57 mk. W 1827 r. 26 dm., 196 mk. Dobra T. składały się w r. 1866 z fol.: T. z obrębem Igleniszki, Maryanka, Auksztokalnie, Gutowo, rozl. mr. 2111: fol. T. z obr. Igleniszki gr. or. i ogr. mr. 639, łąk mr. 178, lasu mr. 142, nieuż. mr. 43; bud. mur. 10, drewn. 7; płodozm. 11-polowy; fol. Maryanka gr. or. i ogr. mr. 171, łąk mr. 23, nieuż: mr. 16; bud. mur. 2, drewn. 1; płodozm. 5-pol.; fol. Auksztokalnie gr. or. i ogr. mr. 215, łąk mr. 328, past. mr. 12, nieużyt. mr. 31; bud. mur. 7; drewn. 1; fol. Gutowo gr. or. i ogr. mr. 271, łąk mr. 18, past. mr. 3, nieuż. mr. 32; bud. mur. 2, drewn. 1; płodozm. 5-pol., las nieurz. W skład dóbr poprzednio wchodziły: wś Brzegowo os. 44, mr. 1159; wś Morgi os. 4, mr. 206; wś Truworowo os. 19, mr. 93; wś Pilokalnie os. 3, mr. 68. 2.) T., ob. Trakinie. Br. Ch.
Trakiel 1.) folw., pow. kalwaryjski, gm. Balkuny, par. Krakopol, odl. od Kalwaryi 42 w., ma 11 dm., 37 mk. 2.) T., os., pow. kalwaryjski, gm. i par. Krakopol, odl. od Kalwaryi 39 w., ma 1 dm., 9 mk. W 1827 r. 1 dm., 6 mk. Ob. Krakopol.
Trakiele, attyn., ob. Giże.
Trakies, wś, pow. wystrucki, st. poczt. Insterburg.
Trakinie 1.) wś, pow. maryampolski, gm. Antonowo, par. Pilwiszki, odl. od Maryampola 19 w., ma 9 dm., 57 mk. W 1827 r. 1 dm., 13 mk. 2.) T., pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Preny, odl. od Maryampola 41 w., ma 2 dm., 21 mk. W 1827 r. 2 dm., 17 mk. 3.) T. al. Trakiany, wś, pow. władysławowski, gm. Kidule, par. Sudargi, odl. od Władysławowa 32 w., 2 dm., 26 mk., 146 mr. Wchodziła w skład dóbr rząd. Kidule. W 1827 r. 3 dm., 22 mk. 4.) T., pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów, odl. od Władysławowa 15 w., ma 2 dm., 16 mk. W 1827 r. 2 dm., 14 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo. Br. Ch.
Trakinnen 1.) Gross i Klein, wś i posiadłość, pow. wystrucki, st. poczt. Insterburg. 2.) T., os., pow. piłkałowski, st. p. Lasdehnen.
Trakischken 1.) Gross i Klein, wś i posiadłość, pow. gołdapski, st. p. Gawaiten. [Ok. 3 km na płn. od jez. Gołdap, dziś w obw. kaliningradzkim.] 2.) T., folw., pow. welawski, st. p. Taplacken.
Trakiszki 1.) wś, pow. suwalski, gm. Sejwy, par. Puńsk, odl. od Suwałk 28 w., ma 21 dm., 148 mk. W 1827 r. 8 dm., 68 mk. 2.) T., wś, pow. kalwaryjski, gm. Janowo, par. Bartniki, odl. od Kalwaryi 5 w., ma 23 dm., 111 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Kalwarya. W 1827 r. 20 dm., 135 mk. 3.) T., folw., pow. kalwaryjski, gm. i par. Urdomin, odl. od Kalwaryi 23 w., ma 12 dm., 19 mk. W 1827 r. 2 dm., 24 mk. Por. Kirśnianka. 4.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Maryampol (odl. 3 w.), ma 40 dm., 338 mk. W 1827 r. 25 dm., 205 mk. 5.) T. Większe, wś i os. przy ujściu rzki Powabelksny do Pilwy, pow. maryampolski, gm. Antonowo, par. Pilwiszki, odl. od Maryampola 25 w.; wś ma 5 dm., 50 mk.; os. 3 dm.; 27 mk. W 1827 r. wś ma 3 dm., 39 mk.; os. 1 dm., 12 mk. Br. Ch.
Trakt. Obok podziału na włości al. ziemie i powiaty, w niektórych częściach dawnej Rzpltej utrzymywał się tradycyonalnie do XVIII w. podział na trakty, który prawdopodobnie pochodził z pierwotnych czasów, kiedy kraj cały okrywały puszcze, a tylko pewne szlaki, którędy szły trakty, łączące główniejsze punkta ze sobą, były zaludnione i znane. Najwięcej traktów znajdowało się na Żmujdzi, jak: laudański, datnowski. golniewski, kompowski i in. Dalej znany jest T. lucyński oraz T. zapuszański, t. j. południowa część dawnego województwa trockiego, między lewym brzegiem Niemna, puszczą augustowską a granicą pruską (ob. t. V, 330 i 337).
Trejgle, dobra, pow. grodzieński, w 2 okr. pol., gm. Hołynka, o 50 w. od Grodna.
Trempiby, wś i folw. przy jeziorze. t. n. pow. kalwaryjski, gm. i par. Lubowo (odl. 4 w.), odl. od Kalwaryi 11 w.; wś ma 7 dm., 61 mk.; folw. 3 dm., 33 mk. W 1827 r. 14 dm., 94 mk. Fol. T. rozl. mr. 327: gr. or. i ogr. mr. 190, łąk mr. 104, past. mr. 16, nieuż. mr. 17; bud. mur. 2, drewn. 8; pokłady torfu. Wś T. os. 12, mr. 127; wś Galbanówka os. 37, mr.85.
Trempy (moczary), nazwa obszaru między wsiami: Bartniki a Oszkobole, w pow. wyłkowyskim i w części kalwaryjskiego. Niegdyś niedostępne trzęsawisko śród puszczy, dziś żyzna niwa. Śród niej jezioro i wś Trempiny. O kilka wiorst od T. leży wś Pielany.
Trentowskie, niem. Trentowken, wś, pow. łecki, st. p. Kallinowen (Kalinowo). W 1550 r. ks. Olbracht sprzedaje Mackowi Piętkowskiemu ½ wł. nadwyżki, obok 2 włók jego, na prawie magdeburs. Prócz tego nadaje mu jeszcze 2 wł. pod Piętkami, które za burgrabiego Piotra Schwarca nabył od Piotra Gorły (Kętrzyński: „O ludn. pols.“, 511) [Niem. Trentowsken, na płn.-zach. od wsi Piętki, na mapie 1980/82 PGR.].
Trochimy, wś, pow. grodzieński, w 2 okr. pol., gm. lndura, o 32 w. od Grodna.
Trocknen al. Blindgallen, wś, pow. gołdapski, st. p. Dubeningken. [Dziś Błąkały.]
Trofimówka, wś, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Trofimówka, o 23 w. od Sokółki. Gmina T. leży w płn.-zach. części powiatu, od zach. graniczy z gm. jaświlską pow. białostockiego, od płn. z gm. bagnowską, od wsch. z gm. romanowską i nowowolską, od płd. z gm. ostrogórską, obejmuje 48 osad, mających 1022 dm. włośc. (obok 314 należących do innych stanów). 6123 mk. włość. (3124 męż. i 2999 kob.), uwłaszczonych na 12,356 dzies.
Trokiel, wś, pow. kalwaryjski, gm. Balkuny. gm. Krakopol, odl. od Kalwaryi 42 w., ma 11 dm., 37 mk. W 1827 r. 2 dm., 13 mk.
Trompole, wś nad jez. t. n., pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk. odl. 27 w. od Suwałk, na, prawo od dr. bitej z Suwałk do Kalwaryi, ma 20 dm., 163 mk., 557 mr. Wchodziła w skład dóbr Krasnowo. W 1827 r. było 12 dm., 120 mk. Br. Ch.
Trompoliszki, wś, pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk, odl. 26 w. od Suwałk, ma 9 dm., 73 mk., 215 mr. Wchodziła w skład dóbr Krasnowo. W 1827 r. 3 dm., 47 mk. [Por. Trumpoliszki.]
Trościanica, pow. brzeski, gub. grodz. W pobliżu cmentarza na przestrzeni 400 sąż. kw. 75 kurhanów.
Trościanka, Trostjanka 1.) wś, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Nowa Wola, o 17 w. od Sokółki. Pomiędzy wsiami T. i Kładziewo okopisko, formy kulistej, mające 15 sąż. średnicy otoczone wałem. 2.) T., zaśc., pow. borysowski, par. kat. Okołów, gm. Prusewicze; miejscowość leśna. 3.) T., folw., pow. ihumeński, w 3 okr. pol. berezyńskim, gm. Pohost, własność szlacheckiej rodziny Iglik, ma 7½ włók. 4.) T., wioska i folw., pow. ihumeński, w 3 okr. pol. berezynskim, gm. Pohost. 5.) T., wś nad rzką t. n., pow. nowogródzki, w 1 okr. pol. niehniewickim, gm., par. praw. i kat. Wsielub’, ma 20 os.; grunta urodzajne, miejscowość małoleśna, lekko falista. 6.) T., wś, pow. sieński, gm. Bóbr, ma 40 dm., 222 mk.
Trościano, Trościany, wś i przys., pow. sokólski, w 3 okr. pol., gm. Ostrów, o 18 i 19 w. od Sokółki.
Trubiszki, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Kalwarya (odl.8 w.), ma 1 dm., 11 mk. Wchodziły w skład dóbr rząd. Kalwarya. W 1827 r. 4 dm., 28 mk.
Truchownia, rzka, w gub. grodzieńskiej, dopływ Jasiołdy; ob. Parchownia.
Trukiele, błoto, w pow. augustowskim, gm. Bargłów. Rozciąga się między Turówką, przedmieściem Augustowa, a wsiami Jeziorki i Rudki. Zapewne jest to pozostałość po opadłem jeziorze, którego resztką jest jeziorko we wsi Jeziorki.
Trumpas, z litewsk. krótki, źródłosłów nazw miejscowości: Trumpaczej, Trumpiszki, Trumpale, Trumpoliszki (J. Karłowicz, w Pamiętniku fizyogr., t. III, 507).
Trumpoliszki, wś, pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk, odl. od Suwałk 26 w., ma 9 dm., 73 mk. W 1827 r. 3 dm., 47 mk. [Por. Trompoliszki.]
Trumpy, wś, pow. grodzieński, w 3 okr. pol., gm. bogorodzicka, o 42 w. od Grodna.
Truworowo, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Kalwarya (odl. 8 w.), ma 21 dm., 84 mk.
Trycie, wś, pow. augustowski, gm. Łabno, par. Adamowicze, odl. od Augustowa 58 w., leży na zach. od Baranowicz, ma 32 dm., 192 mk. W 1827 r. 17 dm., 101 mk.
Trydonie, folw., pow. wyłkowyski, gm. Wojtkobole, par. Wiżajny, odl. od Wyłkowyszek 26 w., 4 dm., 32 mk. W 1827 r. 11 dm., 65 mk., par. Lubowo. Folw. ten ze wsiami T. – Neudryńce i T. – Podwórze wchodził w skład dóbr rząd Kadaryszki.
Trygort, niem. Thiergarten, wś nad jez. Mamry, pow. węgoborski, st. p. Angerburg. Leży pod Węgoborkiem, powstała w r. 1452.
Trykais, jezioro, w pow. sejneńskim, stanowi niejako południowe przedłużenie jez. Snajginie (ob.). Brzegi bezleśne, wyniosłe; długie 2 w.
Trykampie, os., pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk, odl. od Suwałk 31 w., 1 dm., 6 mk.
Tryławka, też Tryłówka, wś, pow. wyłkowyski, gm. i par. Pojewoń, od l. od Wyłkowyszek 21 w., ma 46 dm., 307 mk., 950 mr. Wchodziła w skład dóbr Królowe Krzesło. W 1827 r. 16 dm., 126 mk.
Trzaskowszczyzna, wś, pow. władysławowski, gm. Tomaszbuda, par. Wysoka Ruda, odl. od Władysławowa 31 w., ma 6 dm., 42 mk. W 1827 r. 5 dm., 46 mk., par. Sapieżyszki. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo.
Trzciane, wś, pow. suwalski, gm. Kukowo, par. Suwałki (odl. 7 w.), ma 17 dm., 150 mk. W 1827 r. 18 dm., 104 mk.
Trzcianka […] 16.) T., pow. suwalski, gm. Kadaryszki, par. Lubowo, odl. od Suwałk 26 w. (na płn.-zach.), ma 11 dm., 101 mk. W 1827 r. 10 dm., 82 mk., par. Wiżajny. Wieś wchodziła w skład dóbr Kadaryszki. Br. Ch.-Lu. Krz.
Trzcianne, Trzcianny, urzęd. Trostiany, mylnie Trzcianny, mstko nad rzką Trzcianną, pow. białostocki, w 3 okr. pol., gm. Krypno, o 48 w. od Białegostoku a 126 w. od Grodna, ma 1600 mk. (w 1878 r. 2057 mk., prawie wyłącznie żydów), kościół katol. paraf., 2 domy modlitwy żydowskie, szkołę ludową. Kościół paraf. katol., p. wez. św. Piotra i Pawła, z muru wzniesiony w 1846 r. przez parafian. Na cmentarzu kaplica. Parafia katol., dekanatu białostockiego, 7045 wiernych. Al. Rumlówna: „Z mili kwadratowej nad rzeczką Kosówką… garść notat. Krajoznawczych“ (Wisła, t. XVI, 56). Podano tu szczegóły odnoszące się do wsi: Masie, Mejły, Dzierzki, położonych w par. Trzcianne.
Trzcianny, ob. Trzcianne.
Trzeciaki 1.) wś i fol., pow. grodzieński. Fol. należy do Jancewiczów (317 dz.), Mrozowskich (420 dz.), i Zaniewskich (82 dz.); wś ma 263 dz. 2.) T., dobra, pow. kobryński, Osuchowskich, 532 dz. (200 lasu, 203 łąk i pastw).
Trzybarcie, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Lubowo, odl. od Kalwaryi 10 w., ma 10 dm., 79 mk. W 1827 r. 7 dm., 76 mk.
Trzyrzecze, Trirjeczje; wś i dobra, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Trofimówka, o 31 w. od Sokółki.
Trzyrzeczki, Trirjeczki, wś, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Bagny, o 42 w. od Sokółki.
Tschulkinnen, posiadłość, pow. gąbiński, st. p. Mallwischken.
Tubiszki, wś, pow. władysławowski, gm. Światoszyn, par. Iłgowo, odl. od Władysławowa 41 w., ma 5 dm., 54 mk. W 1827 r. było 5 dm., 54 mk.
Tublauken, wś, pow. gąbiński, st. poczt. Trakehnen.
Tuchliny, niem. Tuchlinnen, wś, pow. jańsborski, st. p. Schimonken. Znajduje się tu starożytne cmentarzysko z epoki pruskiej; wś bowiem leży śród obszaru dawnej Galindyi. W. mistrz Marcin Truchses odnawia Piotrowi Przerowskiemu przywilej na 10 włók ziemi nad jez. Tuchlin, nadanych prawem magdeb. i 1 służbą. Dan w Rynie r. 1477.
Tuczno, jezioro, w pow. sejneńskim, łączy się z jez. Szlamy (ob.). [Chodzi o jezioro (teraz na Białorusi) przez które przepływa Szlamica (na mapie 1839 r. Głęboka) w biegu od jez. Szlamy ku rzece Marysze. Obecnie, w skutek obniżenia poziomu wód, jest tylko szerszym fragentem koryta rzeczki. Może też Tuczyn al. Suczyn.]
Tumosiszki al. Tumoszyszki, os., pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Syntowty, odl. od Władysławowa 20 w.; ma 3 dm., 28 mk. W 1827 r. 4 dm., 23 mk.
Tumpy al. Tumpeje, wś nad rzką Szeszupą, przy ujściu Miluppy, pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów (odl. 10 w.), ma 7 dm., 51 mk. W 1827 r. 5 dm., 61 mk. Wchodziła w skład dóbr rządowych Leśnictwo.
Tupiczany, wś, pow. grodzieński, w 3 okr. pol., gm. Wołpa, o 48 w. od Grodna.
Tupiki 1.) wś, pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, par. Władysławów (odl. 10 w.), ma 26 dm., 213 mk. W 1827 r. 24 dm., 186 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo. 2.) T., wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Igłówka, odl. od Maryampola 16 w., ma 10 dm., 123 mk. W 1827 r. 13 dm., 93 mk. 3.) T., wś, pow. wyłkowyski, gm. Wojtkobole, par. Grażyszki, odl. od Wyłkowyszek 26 w., ma 3 dm., 19 mk. 4.) T., os., pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze. W spisie urzęd. z r. 1878 pominięta. W 1827 r. 2 dm., 17 mk. Br. Ch.
Tur, jezioro, ob. Wisztyniec.
Tura 1.) uroczysko, pow. sokólski, w 3 okr. pol., gm. Ostrów, o 28 w. od Sokółki. 2.) T. (ob. Czerniawczyce), mylnie, zamiast: Turna. 3.) T., wś, pow. orszański.
Turczyn, w r. 1827 Turczynowo, wś szlach. i włośc., pow. szczuczyński, gm. Bełda, paraf. Rajgród. W r. 1827 było 16 dm., 97 mk. W aktach sądowych dawnej ziemi bielskiej wspomniane jest Turczyno Rydzewo w r. 1676.
Turczyn, uroczysko, pow. białostocki, w 2 okr. pol., gm. Białostoczek, o 8 w. od Białegostoku.
Turczyny, wś, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Władysławów (odl. 10 w.), ma 25 dm., 124 mk. W 1827 r. było 22 dm., 149 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo.
Turgoławka Kalwaryjska i T. Ludwinowska, os., pow. kalwaryjski, gm. i par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 8 w. T. Kalwaryjska ma 3 dm., 18 mk., 101 mr.; T. Ludwinowska 23 dm., 86 mk., 576 mr. Wchodziła w skład dóbr rząd. Ludwinów. W 1827 r. 2 dm., 21 mk. Por. Ludwinów i Szyłowate.
Turka […] 2.) T., potok, prawy dopł. Łęgu, wypływa pod Sokołowem i zmierzając zrazu na płn.-zach. i na płn. przez Turzę, zwraca się następnie ku zach.-płn.-zach. i płynąc szerokiem, bagnistem korytem (przez os. Turka) uchodzi do Łęgu. Długość biegu około 15 klm. Różnica w poziomie źródeł i ujścia około 30 mt. Tad. Wśn.
Turkowo, jezioro, w pow. sejneńskim, ob. Głuche.
Turosz, rzeczka (ob. t. VI, 191), jest to Turośl.
Turośl, rzka, bierze początek w pow. jańsborskim, w Prusach wschod., pod wsią t. n., płynie pod os. Turośl, wchodzi na obszar powiatu kolneńskiego i płynie bagnistą doliną. Bagna te ciągną się od granicy Prus, między wsiami: Łączki, Ksebki, Leman, Nowaruda, Ptaki, Pupki, Cieciora, Krusza, Ciełoszka. Przez środek ciągnie się od granicy Prus kanał długi około 18 w., odprowadzający wody do rz. Czerniawczyce pod wsią Pułazie.
Turośl al. Bączki, os. kośc., pow. kolneński, gm. i par. Turośl, posiada kościół paraf. drewniany, wzniesiony r. 1873, pokryty blachą r.1887, sąd gm., urząd gm., szkołę początkową. W 1827 r. 3 dm., 21 mk. Gmina T. posiada 12,429 mr. lasów rząd., 336 mr. łąk rząd. na Serafinie, 317 na Łachach, 1359 na Lemanie, 34,456 mr. gruntu włościańskiego i 8855 mk. (56 prot. i 30 żyd.). W skład gminy wchodzą następujące wsi, wyłącznie zamieszkałe przez Kurpi: Adamusy, Bączki, Cieciory, Cieloszka, Jurki, Ksebki, Klękor, Krusza, Leman, Łączki, Łacha, Nowa Ruda, Podgórze, Podpiłki z os. leśną Olszynka, Piekło, Pupkowizna, os. Pudełko, Potasie z os. Ciaki, Świnia z os. Czarnybród, Serafin, Szablaki Puszczańskie, Trzcińskie, Turośl, Wanacya, Wyżega, Zimna i Zejfryd. Z pomiędzy wsi obszerniejsze: Łączki i Łacha (po 2000 mr.), Cieciory i Leman (po 1700 mr.), Ksebki (1800 mr.), Nowa Ruda (1600 mr.). Turośl powstała w końcu zeszłego stulecia; pierwotnie była to osada leśniczego. W 1805 r. staraniem Michała Szaniawskiego, leśniczego i wójta gminy, zbudowano na wzgórzu kościół, filię par. Kolno. Włościanie wsi okolicznych zobowiązali się utrzymywać proboszcza i zbudować plebanię. Wsi: Cieciory, Cherubin (Charubin), Cieloszka, Krusza, Leman, Nowa Ruda, Pieklik, Pupki, Potasie, Popiołki, Serafin, Trzcińskie, Wanacya zobowiązały się dawać na utrzymanie kapelana w Turośli 300 złp., 39½ kor. żyta, 30 kor. jarżyny, 63 cent. siana i 1 mr. ogrodu z każdych 10 dm. W 1819 r. znajdujemy osadę nadleśniczą, podleśnego, komornika i kapelana, razem 20 mk. W 1827 r. 3 dm. i 21 mk. Okrąg leśny Turośl wchodzi w skład straży Nowa Ruda; ma 810 mr. lasu sosnowego; ruda, bursztyn, zające i cietrzewie. T., par. filialna, dek. kolneński, 4327 dusz. Lu. Krz.
Turośl al. Turosna, rzka, w pow. białostockim, prawy dopływ Narwi, płynie pod wsią Turośl. [Dziś Turośnianka.]
Turośl al. Turośń 1.) Dolna, r.1515 Turośnia, wś i dobra (fol.) nad rzką t. n., pow. białostocki, w 2 okr. pol., gm. Juchnowiec, o 14 w. od Białegostoku. Fol. Sobocińskich, 291 dz. 2.) T. Kościelna, wś i dobra (fol.), tamże, o 13 i 14 w. od Białegostoku. Wś 340 dz. włośc., 39 kośc.; fol. hr. Jabłonowskich, 1197 dz. (663 lasu, 111 łąk, 253 nieuż.). Posiada kościół par. kat., p. w. św. Trójcy, z muru wzniesiony w 1778 r. przez Wiktora Zalewskiego, ststę brzeskiego. Par. kat., dek. białostockiego, 2864 wiernych. 3.) T. Poduchowna, wś. tamże. 69 dz. R. 1515 „Georgius Raczko de Puczyce“ z żoną Jadwigą i dwoma synami fundują kościół w swej posiadłości zw. Turośna w ks. bielskiem (Kapica, Herbarz, 345).
Turośl, niem. Turoscheln, i T. Mała al. Mały Las, niem. Turoscheln Klein, dwie wsi, pow. jańsborski, st. poczt. w miejscu. We wsi kościół par. ewang., do którego należy 23 wsi. Nadleśnictwo rządowe T. obejmuje trzy podleśnictwa.
Turowo 1.) niem. Thurau, wś, dobra, leśnictwo i tartak parowy, pow. niborski, st. p. Wittmannsdorf. Kościół par. katol. w miejscu. 2.) T., niem. Thurowen, w dok. Turoffczicken, Turouen, Tomkenfeld, wś, pow. jańsborski, st. p. Dłutowo (Dlottowen). Jost v. Strupperg, komtur baldzki, nadaje r. 1429 Mikołajowi z Sarnowa 50 wł. boru w okolicy zwanej Turowską, z obowiązkiem jednej służby. R. 1445-1452 mieszka tu Tomko. W r. 1700 zawierają ugodę co do tych dóbr Urszula Ślesińska i Stan. Karpiński (Kętrz., O ludn. pol., 422). 3.) T., niem. Thurowen al. Rogojnie Małe, niem. Klein Rogonnen, w dok. Turoffen, wś, pow. margrabowski, st. p. Orłów (Orlowen). W r. 1473 Wit v. Gich, komtur brandenburski, nadaje tu 15 włók na prawie magd. Jakubowi, Juchnowi, Andrzejowi, Jaśkowi i Telninowi z obowiązkiem jednej służby zbrojnej (Kętrz., O ludn. pol., 500); ob. Rogajnie 3).
Turówka 1.) wś nad rzką t. n. (prawym dopł. Netty), pow. augustowski, gm. i par. Augustów (odl. 9 w.), ma 49 dm., 305 mk. W 1827 r. było 44 dm., 269 mk. 2.) T., wś, pow. suwalski, gm. Kuków, par. Jeleniewo, odl. od Suwałk 8 w., ma 28 dm., 236 mk. W 1827 r. było 28 dm., 165 mk.
Tursona, wś i folw., pow. maryampolski, gm. i par. Poniemoń, odl. od Maryampola 61 w.; wś ma 8 dm., 59 mk.; folw. 1 dm., 23 mk. W 1827 r. 1 dm., 17 mk.
Tursucie, wś pow. maryampolski, gm. i par. Szumsk, odl. od Maryampola 12 w., ma 36 dm., 300 mk. W 1827 r. 26 dm., 211 mk.
Turtul, młyn., pow. suwalski, gm. Pawłówka, par. Przerośl, odl. od Suwałk 11 w., 1 dm., 5 mk. W 1827 r. 2 dm., 10 mk., par. Jeleniewo.
Turupie al. Torupie al. Turpie, wś, pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 8 w., ma 9 dm., 23 mk., 108 mr. W 1827 r. 3 dm., 34 mk.
Turupiele al. Turpiele, wś, pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Ludwinów, odl. od Kalwaryi 8 w., ma 30 dm., 109 mk. W r. 1827 6 dm., 44 mk. Ob. Borowszczyzna.
Turya 1.) rzka, w gub. grodzieńskiej, dopływ Zelwy al. Zelwianki. […]
Turyszki, wś, pow. kalwaryjski, gm. Kirsna, par. Krasna, odl. od Kalwaryi 19 w., ma 25 dm., 209 mk., os. 403 mr. Wchodziła w skład dóbr rząd. (majoratu) Pryga. W 1827 r. 6 dm., 49.mk.
Tużewlany, wś i dobra (fol.), pow. grodzieński, w 1 okr. pol., gm. Werceliszki, o 11 w. od Grodna. Wś 159 dz.; fol. Zdanowiczów, 131 dz.
Twardowski, strumyk, pow. margrabowski, nad nim leżą Czymochy (ob. Kętrzyński, O ludn. pols., str. 502).
Twardowszczyzna, uroczysko, pow. sokólski, w 2 okr. pol., gm. Kamienna, o 36 w. od Sokółki.
Twardyróg, wś, pow. augustowski, gm. Kolnica, par. Augustów (odl. 10 w.), ma 4 dm., 41 mk. W 1827 r. 2 dm., 11 mk.
Twarkiszki, wś, pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo, odl. od Maryampola 38 w., ma 55 dm., 483 mk., 57 os., 1185 mr. W 1827 r. było 11 dm., 150 mk. Wchodziły w skład dóbr Freda Dolna.
Twirbuty, folw., pow. władysławowski, gm. Światoszyn, par. Iłgowo, odl. od Władysławowa 44 w., ma 1 dm., 52 mk., 656 mr. W 1827 r. 9 dm., 117 mk. Wchodzi w skład dóbr Iłgów.
Tylowica al. Tylwica, wś i dobra u źródeł Supraśli, pow. białostocki, w. 1 okr. pol., gm. Zabłudów, o 19 i 20 w. od Białegostoku. Mylnie podana już pod nazwą Teluica.
Tyltynie, wś, pow. kalwaryjski, gm. Kirsna, par. Simno, odl. od Kalwaryi 19 w., ma 25 dm., 209 mk.
Tylwiki, wś, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Słowiki, odl, od Władysławowa 17 w., ma 7 dm., 66 mk., 291 mr. W 1827 r. było 6 dm., 32 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Kidule.
Tymieńciszki 1.) al. Tymieńczyszki Małe, wś, pow. maryampolski, gm. Antonowo, odl. od Maryampola 24 w., ma 4 dm., 49 mk. 2.) T., w spisie z r. 1827 Tyminikiszki, wś, pow. maryampolski, gm. i par. Pilwiszki, odl. 23 w. od Maryampola, ma 4 dm., 42 mk. W r. 1827 było 4 dm., 51 mk.
Tymoszki 1.) al. Tymoszkowo, wś, pow. dzisieński, w 4 okr. pol., gm. Mikołajewo (o 12 w.), okr. wiejski i dobra Medunieckich Werki, o 12 w. od Dzisny, ma 10 dm., 72 mk. prawosł. (w 1865 r. 44 dusz rewiz.). 2.) T., uroczysko, pow. sokólski, w 3 okr. pol., gm. Ostra Góra, o 35 w. od Sokółki. 3.) T., wś, pow. klimowicki. Własność dworska ma 2485 dzies. (1800 lasu, 150 roli, 100 łąk); własność Bułhakowych.
Tyrkieliszki, wś i folw., pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Godlewo, odl. od Maryampola 50 w.; folw. ma 8 dm., 108 mk.; wś 4 dm., 62 mk. W 1827 r. 4 dm., 37 mk. W r.1882 fol. T. z nomenkl. Pochulanka i Zujkinia rozl. mr. :391: gr. or. i ogr. mr. 305, łąk mr. 31, past. mr. 34, nieuż. mr. 21; bud. mur. 8, drewn. 15; płodozm. 10-pol. Wś T. os. 9, mr. 7. Br. Ch.
Tyrwiany, wś, pow. władysławowski, gm. Światoszyn, par. Poniemoń, odl. od Władysławowa 54 w., ma 18 dm., 134 mk. W 1827 r. 8 dm., 65 mk.
Tyzenhauzowski, kanał. w gub. grodzieńskiej, właściwie skanalizowana górna połowa rz. Pyrry (ob. t. II, 834).
Tyżmiany, kol. na obszarze wsi Kretkompie, w pow. władysławowskim.
Polski 
English 
