Powstańcy sejneńscy na cmentarzu w Krasnopolu

Pisząc ten artykuł w Święto Niepodległości, chcę wspomnieć mieszkańców parafii Krasnopol, których groby na cmentarzach parafialnych w Krasnopolu zostały uhonorowane przez Instytut Pamięci Narodowej w latach 2024–2025 jako Groby Weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

Ponad rok temu odkryłam stronę internetową Powstańcy sejneńscy – Wspomnienia o poległych i weteranach walk o wolność Ziemi Augustowsko-Sejneńsko-Suwalskiej do 1921: i udało mi się wskazać nieznane groby uczestników Powstania Sejneńskiego znajdujące się na Cmentarzach w Krasnopolu. Dzięki wskazówkom Pani Ireny Kasperowicz-Ruka i współpracy z IPN w Białymstoku, a szczególnie z Panem Markiem Kawczyńskim, dalsze poszukiwania doprowadziły do odnalezienia wielu grobów uczestników walk o wolność i niepodległość Polski. Efektem prac jest 28 grobów z cmentarzy parafialnych w Krasnopolu wpisanych do ewidencji Groby Weteranów.

Musieliśmy odszukać rodziny weteranów i nie było to łatwe, ale dzięki pomocy wielu zaangażowanych ludzi (Pan Stanisław Jachimowicz, sołtysi wsi i wiele życzliwych osób) udało się dotrzeć prawie do wszystkich. Często rodziny od nas dowiadywały się o bohaterstwie swoich przodków i nie wiedziały o ich niepodległościowej walce. Lata po II wojnie nie pozwalały na wspominanie ich bohaterstwa, a wręcz stanowiły niebezpieczeństwo dla walczących o niepodległość wolnej Polski i ich rodzin. Prosiłam rodziny o pamiątki i zdjęcia, żeby móc wzbogacić wiedzę o naszych bohaterach, ale często członkowie rodzin opowiadali, że zdjęcia, dokumenty i pamiątki zostały zniszczone z obawy o bezpieczeństwo rodzin. Chcę przestawić sylwetki naszych lokalnych bohaterów i w kilku zdjęciach, to co udało się pozyskać. Oni są naszymi BOHATERAMI, to Oni pragnęli Polski tu gdzie mieszkali, dla swoich rodzin, ale i dla nas, tych którzy tu mieszkamy. Warto chociaż przez pamięć o NICH, oddać IM hołd.

Dominik Ambrosiewicz (1898-1976) pseudonim „Gil”, członek POW, uczestnik Powstania sejneńskiego i wojny polsko-bolszewickiej. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości oraz Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921. Był gospodarzem w Krasnopolu. Zmarł w Krasnopolu 11.10.1976 i tu został pochowany na Cmentarzu Parafialnym (CN A-XV-13 cmentarz nowy sektor A rząd XV grób 13).

Ludwik Bazylewicz (1896-1959) gospodarz z Pawłówki członek POW, brał udział w Powstaniu sejneńskim i został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 26.10.1959 i został pochowany w Krasnopolu (CS C-V-15 cmentarz stary sektor C rząd V grób 15).

Stanisław Bazylewicz (1900-1983), młodszy brat Ludwika, gospodarz z Pawłówki, członek POW, brał udział w Powstaniu sejneńskim i wojnie polsko-bolszewickiej. Został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 27.03.1983, pochowany na Cmentarzu w Krasnopolu (CN A-XXX-7).

Konstanty Gorczak (1895-1976) urodził się w Oranach pow. trocki i był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej. Ożenił się z Zofią Zimnicką, panną z Krasnopola. Przed II wojną służył w Policji Państwowej i 24.09.1939 r. został internowany na terytorium Litwy. Był więziony w obozach m.in. w Kozielsku i trafił na Sybir. Z armią Andersa przeszedł szlak bojowy i walczył pod Monte Cassino. Konstanty Gorczak był wielokrotni odznaczany, m. in. Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino, Gwiazda na Kampanię Włoską, Gwiazda za wojnę 1939-1945, Najwyższe Odznaczenie Imperium Brytyjskiego za zwycięstwo nad faszyzmem. Żył 81 lat i został pochowany na cmentarzu w Krasnopolu we wspólnym grobie z synem Marianem, zamordowanym przez Niemców. (CN A-XXXIV-1) (zdjęcia 3,4,5)

Marian Gorczak (1925 – 1943), syn Konstantego i Zofii z Zimnickich, przed wojną był harcerzem drużyny w Krasnopolu, od 1942 r. pod pseudonim ”Hajduk” służył w Obwodzie Suwalskim Armii Krajowej. 13.07.1943 r. wraz z Henrykiem Tarasiewiczem (1924-1943) i nieznaną ofiarą zostali rozstrzelani w publicznej egzekucji w Krasnopolu. Pośmiertnie Marian Gorczak został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie ofiary zbrodni zostali złożeni do wspólnego grobu na cmentarzu w Krasnopolu (CN A-XXXIV-1).

Józef Grzędziński (1891-1980) gospodarz z Pawłówki, członek POW, walczył w Powstaniu sejneńskim i został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 13.01.1980 i został pochowany w Krasnopolu (CN A-XVIII-9).

Władysław Hałaburda (1881-1961) był rolnikiem z Krasnopola, członek POW. Brał udział w Powstaniu sejneńskim i za swoją działalność został odznaczony Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921. Zmarł 05.03.1961 w Krasnopolu i tu zostaje pochowany na Cmentarzu Parafialnym (CS B-VII-18).

Romuald Iwaniszewski (1921-1996) urodzony w Pyszkach na terenie obecnej Białorusi. Brał udział w obronie Grodna (20-22.09.1939). Był więziony w łagrach ZSRR i z Amią Andersa przeszedł szlak bojowy, walcząc pod Monte Cassino. Był odznaczony m. in. Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino, i Medalem za Wojnę. Zmarł 13.08.1996 r. w Krasnopolu i tu został pochowany na Cmentarzu Parafialnym (CS C-VII-10).

Józef Jakubowski (1896 –1969) urodzony w Maćkowej Rudzie, był krawcem w Krasnopolu. Pełnił służbę w POW Krasnopol, pseudonim „Jałowiec”. Brał udział w Powstaniu sejneńskim i wojnie polsko-bolszewickiej. Za działalność niepodległościową został oznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 02.03.1969 w Krasnopolu i tu został pochowany (CN A-IX-8).

Stanisław Jatkowski (1866-1940) rolnik z Michnowic, członek POW. Ze względu na wiek nie uczestniczył z bronią w ręku w Powstaniu sejneńskim, ale czynnie brał udział w agitacji ochotników i pomocy w zaopatrzeniu, oraz był przewodnikiem oddziałów. Zmarł 24.12.1940 w Michnowcach i został pochowany na Cmentarzu w Krasnopolu (CS C-VII-12).

Bronisław Kierowski (1886-1955) gospodarz z Krasnopola, członek POW. Brał udział w Powstaniu sejneńskim od samego początku rozbrajając posterunki litewskie i walcząc o Sejny. Zmarł 03.03.1955 w Krasnopolu (CN A-XIX-2).

Konstanty Krzywicki (1900-1960) gospodarz z Krasnopola, członek POW, zagrożony aresztowaniem opuścił Krasnopol i wstąpił do 1. Pułku Strzelców Suwalskich, późniejszego 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był osadnikiem wojskowym w Krasnopolu i odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 28.01.1960 w Krasnopolu i został pochowany na cmentarzu w Krasnopolu (CS D-III-16).

Wacław Krzywicki (1896-1983) gospodarz z Krasnopola, starszy brat Konstantego, członek POW i dowódca oddziału w Krasnopolu. Uczestnik Powstania sejneńskiego od pierwszej akcji w Krasnopolu, rozbrojenia grupy żołnierzy litewskich. Został odznaczony Krzyżem Niepodległości. Zmarł 13.10.1983 w Krasnopolu i tu został pochowany (CS D-III-12).

Wincenty Krzywicki (1898 -1979) brat Konstantego i Wacława, gospodarz z Krasnopola, członek POW. 02.04.1919 aresztowany przez Niemców i po ucieczce z niewoli wstąpił do 1. Pułku Strzelców Suwalskich, późniejszego 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 23.10.1979 w Krasnopolu i tu został pochowany (CS D-III-7). (zdjęcie rodzinne braci Krzywickich 10 i 10a z opisem)

Piotr Makowski (1884-1974) gospodarz z Krasnopola, członek POW. Brał udział w Powstaniu sejneńskim od akcji rozbrojenia posterunku litewskiego w Krasnopolu. Został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 10.09.1974 w Krasnopolu i tu pochowany (CN A-IV-2).

Aleksander Malinowski (1888-1969) urodził we wsi Krasne, ówczesna gmina Huta, syn Marianny Malinowskiej. W służył POW pod pseudonimem „Kret”. Brał udział w Powstaniu sejneńskim od początku i za pracę niepodległościową został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 18.10.1969 w Głuszynie i został pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Krasnopolu (CN A-XVIII-7).

Stanisław Malinowski (1896-1987) urodził we wsi Krasne, gmina Huta, syn Antoniego i Teodory z Hołubowiczów. Był gospodarzem w Pawłówce. Członek POW i uczestnik Powstania sejneńskiego, pseudonim „Baran”. 06.05.1920 wstąpił do 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. W wojnie polsko-bolszewickiej 13-16.08.1920 r. pod Radzyminem dostał się do niewoli, skąd uciekł. Udział w wojnie zakończył w 62. Pułku Piechoty. Za udział w walkach niepodległościowych został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 7.07.1987 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Krasnopolu (CS B-VI-9).

Józef Myszczyński (1855 – 1940) gospodarza z Orzechowa, członek suwalskiego POW. W jego gospodarstwie przechowywana była broń, pobierana na czas ćwiczeń. Ze względu na wiek nie uczestniczył z bronią w ręku w Powstaniu, ale zajmował się zaopatrzeniem. Zmarł 30.01.1940 w Orzechowie i został pochowany na Cmentarzu w Krasnopolu (CN A-XXXIII-3).

Stanisław Ostrowski (1895-1972) robotnik z Krasnopola, członek POW. W Powstaniu sejneńskim walczył o Sejny. Został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 19.06.1972 r. i został pochowany na Cmentarzu w Krasnopolu. Nie udało się odnaleźć jego rodziny, ale tabliczkę i dokumenty Weterana Stanisława Ostrowskiego odebrała Pani Alicja Wysocka, dyrektor Szkoły Podstawowej w Krasnopolu. Młodzież naszej szkoły ma szansę na żywą lekcji historii (CN A-VII-14).

Teodor Romanowski (1897-1950) gospodarzy z Krasnopola, członek POW. Walczył w Powstaniu sejneńskim i w wojnie polsko-bolszewickiej. Zmarł 02.07.1950 w Krasnopolu i tu został pochowany (CN A-VII-4).

Jan Siergiej (1883 – 1957) urodził w miejscowości Kadysz (obecnie Białoruś). Był rolnikiem w Krasnopolu i członkiem suwalskiego POW. Zmarł 15.04.1957 w Krasnopolu CN A-XVI-10.

Stanisław Siergiej (1893 – 1968) młodszy brat Jana i członek suwalskiego POW pseudonim „Wrona”. Pełnił rolę wywiadowcy i zajmował się zaopatrzeniem. Walczył z Litwinami i Niemcami. Został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 07.03.1968 w Krasnopolu (CN A-IX-9).

Antoni Sitko (1894 – 1970) Był rolnikiem z Pawłówce i członkiem POW. Od początku brał udział w walkach w Powstaniu sejneńskim, rozbrajając posterunki litewskie w Krasnopolu, Ryżówce, tartaku i Wigrach. Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Za zasługi w walce o niepodległość Polski został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 15.10.1970 w Pawłówce i został pochowany w Krasnopolu (CS C-II-10).

Kazimierz Wawrzyn (1885-1959) urodził we wsi Czarnakowizna parafia Jeleniewo. Był organistą w Krasnopolu. Jako członek POW zajmował się skupowaniem i dostarczaniem broni, werbowaniem nowych członków i wywiadem. Po wybuchu Powstania sejneńskiego rozbrajał posterunki litewskie i był dowódcą sekcji patrolu drogi i zabezpieczającej. Zmarł 14.04.1959 r. w Krasnopolu i tu został pochowany na Cmentarzu Parafialnym (CN C-X-1).

Franciszek Wojciechowski (1893-1970) gospodarzy z Pawłówki i członek suwalskiego POW. Brał udział w Powstaniu sejneńskim od początku rozbrajania placówek litewskich w Krasnopolu, Ryżówce, Tartaku i Wigrach oraz walczył o Sejny. Za udział w walkach za Ojczyznę został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 06.12.1970 i został pochowany na cmentarzu w Krasnopolu (CS C-VI-5).

Józef Zianowicz (1900-1992) gospodarz z Pawłówki, w suwalskim POW pod pseudonimem „Jurkowski”. W Powstaniu Sejneńskim walczył w okolicach Tartaku, Krasnopola, Ryżówki (rozbrajanie posterunków litewskich) oraz Sejn. Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Za zasługi w walce o niepodległość Polski został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 29.10.1992 r. i został pochowany na cmentarzu w Krasnopolu (CN A-XXX-13).

Witold Żynda (1896-1946)  Był gospodarzem w Pawłówce. Członek POW i uczestnik walk o Sejny 23-28.08.1919 r. Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Za zasługi w walce o niepodległość Polski został odznaczony Medalem Niepodległości. Zmarł 04.08.1946 r. w Pawłówce i został pochowany na Cmentarzu w Krasnopolu (CN -AXL-16).

To w ogromnym skrócie sylwetki naszych bohaterów. Byli zwykłymi ludźmi, mieszkańcami Krasnopola i okolic, którzy nie rozumieli jak nie może tu być Polski, przecież oni tak czekali i pragnęli powrotu niepodległej Ojczyzny. Nie czekali, chwycili za broń i zawalczyli o Polskę, również i dla nas. Pamiętam i odwiedzam groby naszych weteranów, i zapraszam na Cmentarze w Krasnopolu wskazując przy każdym bohaterze położenie grobu.

24 sierpnia 2025 r. w Krasnopolu odbyła się uroczystość wręczenia rodzinom tabliczek upamiętniających Groby Weteranów. Poprzedziły ją wystawa IPN „Województwo białostockie – u progu Niepodległości II Rzeczpospolitej” oraz wykład historyczny Pana Andrzeja Matusiewicza o „ Powstaniu Sejneńskim i jego uczestnikach z Krasnopola” w Gminnym Centrum Czytelnictwa i Kultury w Krasnopolu.

Sprawowana była Msza Św. w Kościele Parafialnym w Krasnopolu za Ojczyznę i Weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, z asystą wojskową żołnierzy 1. Batalionu Saperów w Augustowie. Następnie rodziny odebrały tabliczki Grób Weterana i dokumenty zaświadczające. Uroczystości uświetnił Apel Pamięci i salwa honorowa na cześć naszych BOHATERÓW.

Z okazji naszych uroczystości IPN w Białymstoku wydał bardzo ciekawą broszurę, której zdjęcie zamieszczam. (zdjęcie 20)

W tym miejscu chcę bardzo podziękować Stowarzyszeniu Jamiński Zespół Indeksacyjny i wszystkim wolontariuszom indeksującym, za ogrom pracy włożony w indeksowanie ksiąg metrykalnych parafii Krasnopol. Na każdym etapie poszukiwań i weryfikacji danych korzystaliśmy z wyszukiwarki Geneo. Dane z wyszukiwarki były bezcenne w poszukiwaniach rodzin i odtworzeniu powiązań rodzinnych weteranów, bo w wielu wypadkach jedynymi krewnymi byli potomkowie z linii bocznych rodzin. Jest sens indeksować i uzupełniać dane o kolejne roczniki. W ten sposób przywracamy pamięć i zapisujemy w dostępnej dla większości obecnego społeczeństwa dane o naszych przodkach, o ludziach którzy żyli przed nami.