Litera I

Idźki, niem. Itzken, wś w pow. jańsborskim, st. p. Biała.

Igieł, jezioro, ob. Iłgiel.

Igliszkany, wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Igłówka. Liczy 36 dm., 370 mk.; odl. 14 w. od Maryampola.

Igliszki, folw., pow. maryampolski, gmina Jaworowo, par. Igłówka. Liczy 5 dm., 57 mk.; odl. 21 w. od Maryampola.

Iglówek, kol., pow. suwalski. Leży o 2 mile od Suwałk, w stronie-północno zachodniej, w malowniczem położeniu, w dolinie między górami i jeziorami.

Iglówka, ob. Igłówka.

Iglus, jezioro w pow. maryampolskim, w gm. Kwieciszki, liczy 15 mr. obszaru.

Igłówka lub Iglówka, wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Igłówka; odl. 20 w. od Maryampola. Liczy 30 dm., 369 mk. Par. I. dekanatu maryampolskiego 4093 dusz liczy. Kościół i parafią fil. zaczął tu erygować hr. Michał Butler, b. starosta preński, 1781 r.; dokończył 1783 ks. Sapieha.

Ignacowo, os., pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Preny; 2 dm., 11 mk.

Ignatki, wś gub. grodz. w b. ziemi bielskiej.

Ignatki, 1.) os., pow. białostocki, gm. Choroszcza. 2.) I., wś, tamże, gmina Białostoczek, z os. Zalesiany 47 dz. 3.) I., wś, os. i dobra, tamże, gm. Juchnowiec, 13 w. od Białegostoku. Wś ma 32 dz.; os. 34 dz.; dobra Reinhardów, 165 dz. W r. 1558 własność „pana trockiego“. Był młyn na Niewodnicy. 4.) I., okolica szlach., pow. bielski gub. grodz., gm. Rajsk, 60 dz.

Ignatowce, wś, pow. wołkowyski, gm. Roś, 48 dz.

Ignatowicze, 1.) okolica szlach., pow. grodzieński, gm. Krynki, 25 w. od Grodna, 401 dz. 2.) I., wś, pow. kowieński, gm. Bobty (4 w.).

Ignatowizna, wś, pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Lubowo. Ma 4 dm., 38 mieszk., odl. 25 w. od Suwałk.

Ignatówka, 1.) al. Kozłowszczyzna, fol., pow. prużański, gm. Czerniakowo, Prokopczuków, 41 dz. 2.) I., wś, pow. wiłkomierski, gm. Dobejki (12 w.). 3.) I., wś, pow. klimowicki, gm. Berezki, 49 dm., 240 mk.

Igorka, os., I. Wołowicza i I. Epsteina, powiat augustowski, gm. Wołowiczowce, par. Teolin.

Ihorka, pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo.

Ihryły, wś, pow. sokólski, gm. Kamionka, 6 w. od Sokółki, 255 dz.

Ilfing, rz., ob. Elbląg i Drużno.

Ilgel, ob. Iłgiel.

Ilgenthal, (niem.), os., pow. olecki , st. p. Ciche.

Ilgiel lub Iłgiel [3.)], pow. suwalski, gm. Zaboryszki, par. Puńsk.

Ilgieniki lub Iłgieniki, folw., pow. sejneński, gm, Kopciowo, par. Wiejsieje, własność Abłamowiczów. Odl. 25 w. od Sejn, liczy 2 dm., 11 mk. Folw. I. z wsiami Juszkańce, Dublańce i osadś Przejma od Kopciowa w. 7. Rozl. wynosi mr. 1206, grunta orne i ogrody mr. 263, łąk mr. 51, pastwisk mr. 49, lasu mr. 803, nieużytki i place mr. 40. Budowli drewn. 10, smolarnia i pokłady torfu. Wieś Juszkańce osad 12, z gruntem mr. 703; wś Dublańce osad 6, z gruntem mr. 628. Osada Przejma z gruntem mr. 10. A. Pal.

Ilgis, ob. Płotele, Iłgis, Dumbel.

Iliaszuki, wś, pow. wołkowyski, gm. Tarnopol, 61 w. od Wołkowyska, z Michnówką i urocz. Bohowe, Kordon i Podrzecze, 430 dz.

Illgoszen, (niem.), wś, pow. darkiemski, st. p. Sodehnen.

Illmen, lub Ilmen (niem.), wieś i folw., pow. darkiemski, st. p. Launingken.

Ilme, rz., dopływ Alli, ob. Pregla.

Ilmen (niem.), ob. Illmen.

Ilmsdorf (niem.), wś i leśnictwo, pow. gierdawski, st. p. Muldszen.

Ilszna, rz., ob. Lśna.

Iłga, ob. Wenta.

Iłgialis, jezioro w pow. kalwaryjskim, w dobrach Bułhakowsk. Ma 10 mr. obszaru.

Iłgiel, 1.) jezioro, pow. sejneński, o 2 w. na południe od wsi Berzniki i drogi bitej z Sejn do Grodna, długie na 2 w., brzeg wschodni lesisty, zachodni wzgórkowaty, bezleśny; łączy się strumieniem z jez. Pilwie, odległem o 4 w. na północ, tudzież z jeziorami Kunis i Pomorze, położonymi w stronie południowo zachodniej. Ma 143 mr. obszaru. 2.) I., jezioro, w pow. sejneńskim. Leży na prawo od drogi bitej z Suwałk do Sejn, o 5 w. za Krasnopolem. Koło wsi Skustele brzegi bezleśne, obszar wód niewielki (około 15 mr.) i do 36 stóp głębokości. 3.) I., jezioro przy wsi t. n., w pow. suwalskim, o 20 w. na półn. od Suwałk, na lewo od drogi bitej z Suwałk do Kalwaryi a na północ od jez. Szelmentu. Przechodzi przez nie rz. Szelmentka. Ma 30 mr. obszaru i do 20 stóp głębokości. Br. Ch.

Iłgis lub Ilgis 1.) jezioro w pow. sejneńskim, o 16 w. na półn.-wschód od wsi Kopciowo, 2 i pół wiorst długie ⅓ szerokie liczy 24 mr. obszaru, brzegi przeważnie lesiste, nieosiadłe. Leży ono o 6 w. na południe od drugiego jeziora t. n. położonego między wsiami Smorluny i Szadziuny. 2.) I., jezioro w pow. sejneńskim, pomiędzy wsiami Smorluny i Szadziuny, o 12 w. na południe od os. Sereje, o 2 w. na zachód od jez. Wilk, brzegi bezleśne wzgórkowate. 3.) I., jezioro w pow. sejneńskim, gm. Sereje, liczy 15 mr. obszaru. L. W.

Iłgołówka, wś, pow. kalwaryjski, gmina Raudań, par. Urdomin. Liczy 8 dm., 32 mk.; odl. 8 w. od Kalwaryi.

Iłgów, wś w pow. władysławowskim, o 6 w. od Kowna, od miasteczka Szaki, st. pocztowej, mil 3 i od m. pow. Władysławów mil 6, przy ujściu rz. Niki do Niemna, dla tego niegdyś Ponikie zwana, gm. Światoszyn, parafii iłgowskiej. Gniazdo familii Hryn­ce­wi­czów. Jest to najstarsza wś w okolicy, pozostająca w posiadaniu jednej rodziny. W 1640 r. Ludwik Talko-Iłgowski-Hryn­ce­wicz prałat katedry żmudzkiej, proboszcz wieloński (jak świadczą dokumenta tam się przechowujące) nabył puste i niezaludnione miejsce z dwóch stron brzegów rz. Niemna i pozakładał wsie: po jednej stronie Niemna wś I. (w dawniejszym pow. władysławowskim) i nazwał ją Iłgowem. Dobra te składały się z folwar.: Iłgowa, Twirbut i Misiun, na drugiej zaś stronie Niemna założył dobra Rukszany, składające się z folw.: Rukszan, Goniuny i Maropola i leżące w pow. rossieńskim a dziś kowieńskim. W Iłgowie na wyniosłej górze nad Niemnem śród malowniczej pozycyi wybudował dom, dokąd przyjeżdżał na letnie miesiące, a umierając przekazał tę posiadłość swemu synowcowi Franciszkowi Hryncewiczowi staroście upickiemu, po którym odziedziczył syn jego Jan szambelan dworu króla St. Augusta i tu zamieszkał stale; po śmierci jego w 1806 r. odziedziczył Julian b. sędzia pokoju, pow. maryampolskiego; z jego zaś śmiercią w 1861 r. przeszło to na własność syna jego Henryka, po którym dziś jest własnością małoletnich dzieci. Iłgów słynie w okolicy malowniczością widoków śród gór i parowów; ornej ziemi 38 wł., lasu 5 wł., gatunek ziemi gliniasty, miejscami piasek i kamienie. Rz. Nika co rok rozlewa, pokrywając łąki tutejsze wodą a miejscowość górzysta utrudnia znacznie gospodarstwo. Gorzelnia i cegielnia we wsi. Lud mówi narzeczem litewskiem; wyznania katolickiego. Kościół i par. erygowali tu 1694 r. Hryncewicze jako filią Wielony, od r. 1794 parafia. R. 1814 nowy kościół drewniany wzniesiony. Parafia ma 2041 dusz. Wieś I. ma 4 dm., 102 mk. W połowie XIV w. Henryk Bawarski wzniósł tu był twierdzę krzyżacką Romayn-Werder. Dobra Iłgowo lub Poniki składają się według Tow. Kred. Ziemsko z folwarków Iłgowo i Twirbuty, attynencyi Kołatkiszki i wsi nizej wymienionych. Rozl. wynosi mr. 982, folw. Iłgowo grunta orne i ogrody mr. 144, łąk mr. 22, pastwisk mr. 12, wody mr. 61, lasu mr. 29, zarośli mr. 25, nieużytki i place mr. 32; razem mr. 326. Bud. mur. 5, drewn. 19, płodozmian 12-polowy. Folw. Twirbuty grunta orne i ogrody mr. 217, łąk mr. 25, pastwisk mr. 1, wody mr. 2, lasu mr. 369, zarośli mr. 26, nieużytki i place mr. 16, razem mr. 656. Bud. mur. 2, drewn. 9, płodozmian 10-polowy. Gorzelnia, cegielnia, wiatrak, piec wapienny, pokłady kamienia wapiennego, glina, margiel. Wieś Ejginy osad 4, z gruntem mr. 121; wś Dulenciszki osad 3, z gruntem mr. 114; osada Czerbiszki osada 1; z gruntem mr. 41; wś Tucie osad 2, z gruntem mr. 90; Kmietyszki osada 1, z gruntem mr. 95; wś Żemajtele osad 4, z gruntem mr 130.

Iłtraki, wś, pow. władysławowski, gmina Kidule, par. Sudargi. Liczy 8 dm., 101 mk., odl. 30 w. od Władysławowa.

Imalit, Wana, ob. Wenta.

Imienin 1.) wś, pow. kobryński, gm. Imienin, 46 w. od Kobrynia. Gmina obejmuje 19 miejscowości, 311 dm. włośc. (obok 25 innych), 4127 mk. włościan, uwłaszczonych na 6219 dz. Nadto w gm. jest 831 dz. większej posiadłości, 1667 dz. ziemi skarbowej i 248 ccrk. 2.) I., wś i dobra, tamże, gm. Strzygowo, 5 w. od Kobrynia. Wś ma 637 dz. włok i 71 dz. prywatnej; dobra, Nowomiejskich, 951 dz. 3) I., dobra, pow. słonimski, w spisie własności ziemskiej nie podane.

Imieża, rz., dopływ rz. Żemgary z prawej strony; przyjmuje Sarkupis i Serpentupis.

Imionek, niem. Faulbruch, dobra, pow. jańsborski, st. p. Jańsbork.

Imionken (Pogorzelski?) , wś, pow. łecki, st. p. Borzymy.

Imionki, niem. Immionken, dobra, pow. lecki, st. p. Lec.

Immionken (niem.) lub Prostkerguth, dobra, pow. olecki, st. p. Margrabowa.

Imstra, rz., prawy dopływ Niemna, uchodzi przy Jurborgu, powstaje w okolicy na zachód od Ejragoły, ztąd płynie w kierunku zachodnim aż po Kubile, dalej zwraca się na płd. Od prawego i lewego brzegu przyjmuje kilka strug, z których jedna uchodzi od lewego brz. tuż przy samym Jurborgu i zwie się Mitwą.

Inadgiry, folw., pow. maryampolski, gmina Freda, par. Poniemoń.

Indura, mko nad rz. t. n., w pow. grodzieńskim, przy b. trakcie pocztowym z Grodna do Wołkowyska, o 24 w. od Grodna, 2 okr. adm. (Krynki), gmina włośc. I. z zarządem we wsi Prokopowiczach(dusz 2091). Mko miało 1 stycz. 1878 r. 2426 mk., w tem 2200 izr. Parafialny kościół katol. św. Trójcy, 1815 roku wzniesiony z muru przez proboszcza ks. Rodziewicza i wiernych. Parafia katol. dekanatu grodzieńskiego: dusz 4850. Filia w Usnarzu, kaplica w Obrębszczyźnie. Powierzchnia gruntu w parafii w dwóch trzecich częściach górzysta, bezleśna, grunt przeważnie żyzny, iłowaty i czarnoziemny; zrasza parafią rzeka Świsłocz. Dobra I. były niegdyś dziedzictwem Dowoynów, potem Kiszków, Radziwiłłów, Paców, Wołłowicza, Issajkowskich, Mleczków, ostatnio Brzostowskich. A. K. Ł.

Indura, mstko i dobra nad Indurką, powiat grodzieński, gmina Indura, 24 w. od Grodna. Mstko ma 1278 mk.. 268 dz. wlośc., 27 dz. cerk., 37 dz. kośc. i 170 dz. osób prywatnych. Nadto juryzdyka indurska ma 33 dz. Dobra Kozłowskich, z fol. Żytorodź mają 1000 dz. Na brzegach Indurki znajduje się wał, długi do 150 saż., w środku dochodzący do 10 saż. wysokości. Po za 1. nad rzeką; wznosi się wzgórze, zwane Horodek al. Horodyszcze. Na wierzchołku jego dwa koncentryczne wały; zewnętrzny długi 119 saż., szeroki 2 saż, wewnętrzny długi 73 saż. a szeroki 6 saż. Wjazdy dają się zauważyć z dwóch stron, od płn.-zachodu i płn.-wschodu. Wewnętrznie wyłożone jest kamieniami. Gmina obejmuje 51 miejscowości, 570 dm. włośc. (obok 596 innych), 5744 mk. włośc., uwłaszczonych na 8165 dz. Nadto w gm. jest 6541 dz. większej posiadłości i 64 dz. cerk i kośc. W r. 1558 własność wwdy trockiego.

Indurka, ob. Łaszanka.

Induryszki lub Juduryszki, pow. wyłkowyski, gm. Giże, par. Wyłkowyszki. Odl. 11 w. od Wyłkowyszek, ma 4 dm., 38 mk.

Indycze, wś, pow. brzeski gub. grodz., gm. Żytyn, 33 w. od Brześcia, 19 dm., 239 mk., 255 dz. Na polach wsi I., przy drodze ze wsi Strele do Kamieńca litewskiego dwa kurhany. Około nich znajdowano szczątki broni.

Ingermanland (niem), ob. Ingrya.

Ingowangi, wś, pow. maryampol., gm. Chlebiszki, par. Preny. Ma odl. 30 w. od Maryampola, 89 dm., 685 mk. W 1827 r. było 31 dm., 316 mk.

Ingrya, dawne nazwisko tej okolicy cesarstwa Rossyjskiego, która się rozciąga między rz. Newą., jez. Ładogą, odnogą Fińską, rz. Narwą, gub. pskowską i nowogrodzką. Ludność kraj ten miał pierwotnie fińską.

Inse (niem.), wieś kościelna nad zatoką, kurońską, w pow. Nizinami zwanym, przy ujściu rzeczki Insy czyli Griebe do zatoki, otoczona z wszystkich stron szerokiemi lasami. Bliskość zatoki sprowadza wilgotny klimat z częstą i gęsią mgłą. Grunta są bagniste, na wiosnę i jesień zalane wodami zatoki, która się tu na wielu miejscach w stały ląd wciska; w lecie grunta się osuszają i urządzają na nich mieszkańcy ogrody warzywne; na brzegu są wyborne łąki. Mk. 275 ewang., mówiących po litewsku, trudniących się sprzedażą drzewa, ryb, siana i ogrodowizn, które łódkami do Kłajpedy, Labiewa, Tylży i Królewca rozwożą. Jest tu agentura pocztowa. J. B.

Inster, Insterburg (niem.), ob. Wystruć (mylnie Instruć) i Pregla.

Irlandka, al. lrlanka — Brodziatyn, dobra pow. brzeski gub. grodz., gm. Miedna, 26 w. od Brześcia, 2127 dz. (487 lasu, 662 nieuż.); należą do kilku właścicieli.

Irrmuntinnen (niem.), dobra, pow. wystrucki, st. p. Wystruć.

Irtuna, rz., dopływ z prawej strony rz. Szuni, uchodzącej do Jury.

Isakowska, kolonia żydowska, pow. sokólski, gm. Zubrzyca, 16 w. od Sokółki, 530 dz., 28 dm., 368 mk., dom modl. żyd.

Ischdagehlen (niem.), wś, pow. wystrucki, st. p. Didlacken.

Ischdaggen (niem.) 1.) wś, pow. wystrucki, st. p. Aulowoehnen. 2.) I., wś, pow. gąbiński, st. p. Judtschen. 3.) I., lub Skrusdienen, wś, pow. labiewski, st. p. Laukischken. 4.) I., lub Storgallen, wś, pow. wystrucki, st. p. Pelleningken. 5.) I., wś, pow. żuławski, st. p. Kellminnen. 6.) I., wś, pow. żuławski, st. p. Skajzgiry. 7.) I., wś, pow. labiewski, st. p. Mehlawischken.

Ischlaudszen (niem.), wś, pow. gołdapski, st. p. Tollmingkehmen.

Ischlauken (niem.). inaczej Skrudszen, wś, pow. stołupiański, st. p. Stołupiany.

Iskrzyż, rz., dopływ Narwi z prawej strony, uchodzi poniżej Nierośli. [Jaskrzanka ?]

Istok, wś, pow. bielski gub. grodz., gmina Brzozowo Nowe, 654 dz.

Iśledź, mylnie, ob. Isłocz.

Isłauż, folw., pow. maryampolski, gm. Pogiermoń, par. Godlewo. Leży w stronie półn.-wschodniej od Maryampola, przy trakcie bitym drugiego rzędu, posiada ludności 104. Dom mieszkalny z ogrodem i zabudowaniami; od miasta Preny i st. poczt. 12 wiorst. Folw. Iszłauże z wsią Spryndyszki, Jurajtyszki, Armoniszki i Boraginie rozl. wynosi mr. 422, grunta orne i ogrody mr. 312, łąk mr. 58, past. mr. 30, nieużytki i place mr. 22; wieś Spryndyszki osad 3, z gruntem mr. 43; wś Jurajtyszki osad 8, z gruntem mr. 115; wś Armoniszki osad 3, z gruntem mr. 138; wś Boraginie osad 6, z gruntem mr. 161. A. Pal.

Isłocz, największy lewy dopływ Berezyny Niemnowej (ob.), źle wskazany przez Syrokomlę jako dopływ Niemna w powiecie nowogródzkim (ob. „Niemen“ str. 34 i 167), I. ma początek w zachodniej stronie powiatu mińskiego, gub. mińskiej, w okolicach folwarku Isłoczka, dziedzictwa Chełchowskich, w miejscowości najbardziej górzystej powiatu. Płynie naprzód w kierunku północno-zachodnim, pod miastem Rakowem rozstępuje się w małe jezioro i obraca młyny i folusze. Miejsce to musiało być czczone w pogańskich czasach Litwy, gdyż w środku jeziora znajduje się olbrzymi kurhan w rodzaju wysepki, a nieopodal brzegu w uroczej kotlinie, śród gajów, usypane w podkowę odwieczne, do dziś dnia zachowane w całości piękne horodyszcze. Poniżej folwarku Tupalszczyzny I. przyjmuje wody rzeczki Mokasinki z lewej strony, dalej rzekę Wialik z prawej strony i rzeczkę Dubleńczyk z lewej; nieco niżej wsi Borowikowszczyzny wpada rzeka Wołma z lewej strony, zaś około zaścianka Sutoki rzeka Lucynka z prawej strony i Diedyk. Odtąd I. płynie prawie milę granicą powiatu oszmiańskiego i od osady Jackowa coraz bardziej zwracając się na zachód, przerzyna niedostępne moczary oszmiańskiego Polesia. Poniżej zaścianka Rosoliszek I. przyjmuje w siebie rzekę Wołożynkę z prawej strony i zwracając się ciągle południowi, rozszerza się znacznie, a za zaściankiem Jagodniki przeciąwszy gościniec iwieniecki wpada do Berezyny z lewej strony. Isłocz jest długa około mil 10, w początkach brzegi ma wysokie, w dolnym biegu nizkie i obfituje w łąki, ryby a nawet bobry, W miejscach stanowiących, własność hr. Tyszkiewiczów. Na wiosnę jest spławną, od osady zwanej Rum i Izabel-port, gdzie z okolicznych lasów zimą odstawia się wiele drzewa, i takowe z rozpoczęciem nawigacyi idzie przez Berezynę do Niemna i dalej. O Isłoczy u autorów zaledwo mamy wzmianki, chociaż posiada niemałe znaczenie dla miejscowości przez które przepływa. Według Korejwy wpada doń jeszcze Jaroszówka, Jerszówka, Wirszówka i Pierszajka z Baranówką. A. Jel.

Issa 1.) lub Ussa, rz., dopływ Szczary, źródło ma pod Pierohowiczami i Luszniowem w pow. słonimskim, uchodzi poniżej Słonima, dł. 84 w., od wsi Błosznia spławna, przyjmuje z prawej strony Plechówkę, Turnę, Amszenkę, z lewej zaś: Kamionkę, Huciankę. 2.) I., rz. w gub. witebskiej, wypływa jez. Dziadowo w pow. siebieskim, z początku płynie przez błotniste łąki na przestrzeni 5 w. ku północy, dalej w tymże kierunku 21 w. aż do gr. gub. pskowskiej, przez dalsze 9 w. odgranicza witebską gub. od pskowskiej i pod wsią Luchowki wpada do rz. Wielkiej. Szer. od 5 do 10 saż., głęb. 4—10 stóp, dno pełne jam, mało spławna, długa 105 w. 3.) I., rz., dopływ rz. Obol, w gub. witebskiej, ma źródła w jeziorach Białe i Czarne, niedaleko wsi Łapciewo. Szerokość tej rzeki dochodzi 7 sąż., głęb. 10 stóp, dno piaszczysto-gliniaste, brzegi niskie, lesiste. Por. Muldowa. Fr. Gl.

Isslaudsen, ob. Ischlaudszen. W pobliżu wzniesienie blisko 600 st. npm.

Iszdaggen (niem.), wś, pow. darkiemski, st. p. Darkiejmy. Por. Ischdaggen.

Iszkołdź, nie wielkie miasteczko i dobra w pow. nowogródzkim, gub. mińskiej, prawie o trzy mile na południe od historycznego miasteczka Miru i o milę od miasteczka Połoneczki położone. Niegdyś dziedzictwo Illiniczów, następnie Radziwiłłów, teraz własność ks. Wittgenstejna przez wiano Stefanii Radziwiłłówny. Losy Iszkołdzia ściśle związane z losami Mirszczyzny całej, gdyż stanowiło to miejsce cząstkę klucza mirskiego. Istniał tu niegdyś bardzo starodawny kościół katolicki, według Syrokomli (ob. Wędrówki str. 67) z pogańskiej świątyni przerobiony i parafia katol. b. dekanatu stwołowickiego z kaplicami w Użance, Zauszu, Rudawce i Studziance (rubryc. dyec. mińskiej z r. 1863 i dzieło Lachnickiego o gub. grodz.-litewskiej).

Iszłausz, ob. Isłauż.

Iszłondzie, wś, pow. kalwaryjski, gm. Kirsna, par. Urdomin. Odl. 15 w. od Kalwaryi. Liczy 39 dm., 309 mk.

Iszonany lub Wołodki, wieś, pow. maryampolski, gm. Michaliszki, par. Preny. Liczy 22 dm., 149 mk., odl. 40 w. od Maryampola.

Iszpartys, jezioro w pow. sejneńskim, gm. Wiejsieje. Wymienia je Lud. Wolski (kalend. obserw. warsz. 1861, str. 120), lecz mapa wojen. topogr. nie wskazuje go wcale. Być może, iż nosi dwa różne nazwiska. Według Wolskiego leżało ono w dawniejszej gm. Łosiewicze w pobliżu jeziora Szławantele i miało 36 mórg obszaru. Br. Ch.

Iwachnowicze, wś i dobra, pow. brzeski gub. grodz., gm. Turna, 15 w. od Brześcia. Wś ma 722 dz. włośc. i 50 dz. prywat.; dobra, attyn. dóbr Turna, hr. Grabowskich, 417 dz.

Iwaniszki 1.) wś, pow. suwalski, gmina Pawłówka, par. Przerośl. Ma 9 dm., 74 mk., odl. 20 w. od Suwałk. 2.) I., folw., pow. maryampolski, gm. Balwierzyszki, par. Gudele. Odl. 24 w. od Maryampola, ma 10 dm. i 101 mk. Należała do dóbr głównych Balwierzyszki, które od 1 lipca 1856 r. podzielone zostały pomiędzy dwie córki ś. p. Tadeusza hr. Tyszkiewicza, jenerała b. wojsk pol., a mianowicie: Józefa małżonka Karola Wodzińskiego otrzymała schedę Balwierzyszki, zaś Maryanna małżonka Ignacego Łempickiego otrzymała schedę I., którą składały folwarki I., Dowgierdyszki i Ludwikowo, oraz wsie: Boboniszki, Choina v. Puszynie, Gielce, Gudele, Kampinie, Kropinie, Kolnino, Lejciszki, Mokrzyszki, Nowinka, Nowialiszki, Nowiki, Piłatyszki, Radziany, Szaławanty, Tamuliszki, Ważniszki, Węgielnica, tudzież jezioro Amalwa. Dobra Balwierzyszki w r. 1856 miały przestrzeni włók 593 mr. 9 pręt. 65, z których przy rzeczonym podziale przypadło na schedę Iwaniszki włók 302 mr. 17 pręt. 209; resztę otrzymała scheda Balwierzyszki, to jest włók 290 mr. 21 pręt. 156. Po uwłaszczeniu zaś włościan pozostało przy folwarkach Iwaniszki, Dowgierdyszki i Ludwikowo, wraz z lasami i jeziorem Amalwa, włók 235 mr., 27, pr. 230. Majątek dobrze zagospodarowany, lasy urządzone. Wieś Gielce osad 28, z gruntem mr. 751; wś Ważniszki osad 10, z gruntem mr. 192; wś Kolnino osad 28, z gruntem mr. 745; wś Choina osad 5, z gruntem mr. 233; wś Mokrzyszki osad 17, z gruntem mr. 522; wś Rudziany osad 38, z gruntem mr. 620; wś Nowinka osad 10, z gruntem mr. 222; wieś Gudele osad 20, z gruntem mr. 370; wś Pilatyszki osad 13, z gruntem mr. 319; wś Nowiki osad 6, z gruntem mr. 97; wś Kampinie osada 1, z gruntem mr. 54; wś Szławanty osad 5, z gruntem mr. 133; wś Kropinia osad 8, z gruntem mr. 18; wś Lejciszki osad 12, z gruntem mr. 313; wś Boboniszki osad 2, z gruntem mr. 52; wś Węgielnia osada 1, z gruntem mr. 38; wś Grożyszki osad 3, z gruntem mr. 118.

Iwaniszki, jezioro w pow. maryampolskim, przy wsi t. n., ma 20 mr. obszaru i 54 stóp głębokości.

Iwanki, wś, pow. bielski gub. grodz., gmina Pawły, 173 dz.

Iwankowo, wś i folw., pow. kalwaryjski, gm. Balkuny, par. Mirosław. Odl. 46 wiorst od Kalwaryi. Wieś liczy 29 dm., 308 mk., folw. zaś 8 dm., 44 mk. Należy do dóbr donacyjnych Dobkiszki (ob.).

Iwanowce 1.) wś w pow. sokólskim, gub. grodz., o 23 w. od Sokółki. 2.) I., wś, pow. lityński nad rz. Szewczyczką, wpadającą do Rowu, w południowo-zachodniej części ptu; parafia katolicka do Baru, prawosławna posiada miejscową cerkiew pod wezwaniem N. P. z 1252 parafian i 52 dzies. ziemi. Mieszk. 708, dm. 132, ziemi włośc. 1130 dz. R. 1493 miała 16 dm. Wieś ta, założona na gruntach stwa chmielnickiego, należała do tak zwanych wsi bojarskich. W czasie lustracyi kaszt. kamień. Humieckiego w 1616 władali nią Iwanowscy-Owsianikowie, bezwątpienia pierwsi jej osadnicy; obowiązani oni byli odbywać służbę wojenną, do zamku chmielnickiego na mocy konfirmacyi Zygmunta III z r. 1593 i zapisu Zygmunta Augusta z 1558 r. na tej wsi 60 grzywien. W ostatnich czasach należał do Krasińskiej starościny opinogórskiej i do innych właścicieli; dziś do Leona Rożałowskiego 722 dz., Honoraty Rożałowskiej 68 dz., Bazylego Rożałowskiego 706 dz. i Hanickiej 359 dz. Ziemia urodzajna, czarnoziem z glinką. 3) I., wś, pow. braclawski, nad rz. Krasnianką, ma 600 mk., 637 dzies. ziemi włościańskiej, 950 dz. dworskiej, cerkiew, dwa młyny wodne. Należała do klucza peczarskiego Swieykowskich, następnie do Abramowiczów. Dr. M.

Iwanowce, 1.) wś i dobra, pow. grodzieński, gm. Bohorodzicka. Wś ma 74 dz.; dobra, własność Domiankowskich, 181 dz. 2.) I., wś i os., pow. sokólski, gm. Kruhlany. Wś ma 356 dz.; osada 47 dz.

Iwanowicze, 1.) pow. grodzieński, ob. Jaśkiewicze. 2.) I., wś, pow. słonimski, gm. Luszniewo, 247 dz. Na obszarze wsi kurhan, zwany szwedzką mogiłą. 3.) I., pow. wołkowyski, ob. Gile i Michałki Małe.

Iwanowo 1.) chutor, pow. kobryński, gm. Błoty, Bołondziów, 45 dz. 2.) I., wś, pow. nowoaleksandrowskI, gm. Dukszty (3 w.). Należała do fol. Gierkany. 3.) I., fol., pow. wileński, gmina Szyrwinty, własność Polaszewiczów. 4.) I., wś, pow. dryzieński, par. Rosica. 5.) I., fol., pow. lepelski, Komorowskich 102 dz. 6.) I., dobra, pow. lucyński, von Kernów 347 dz. 7.) I., os., pow. newelski, gm. Berezowa (10 w.). cerkiew. 8.) I., Albrechtowo, wś nad rz. Bołtun, pow. połocki, gm. Wozniesieńsk, 21 dm., 242 mk., zarząd gminny. 9.) I., wś, pow. wieliski, gm. Cerkowiszcze. R. 1653 należą do dzierżawy sawińskiej. 10.) I., wś, tamże, gm. Usmyń. R. 1765 w ławnictwie rośniańskiem, wójtowstwa usmyńskiego.

Iwanówka 1.) wś, pow. kaliski, gm. i par. Błaszki. Odl. 25 w. od Kalisza. Liczy 4 dm., 17 mk., utworzona na gruntach nadanych na mocy ukazu z 1864 r. 2.) I., kol. włośc. nad rz. Luciążą, pow. piotrkowski, gm. Krzyżanów, par. Milejów, 17 dm., 205 mk., ziemi 442 mr. 3.) I., wś, pow. augustowski, gm. Dowspuda, par. Janówka. Odl. 12 w. od Augustowa, liczy 6 dm., 36 mk. 4.) I., os., pow. sejneński, gm. Lejpuny, par. Liszkowo. Liczy 6 dm., 24 mk., odl. 47 w. od Sejn. 5.) I., wś, pow. sejneński, gm. Pokrowsk. Odl. 5 w. od Sejn, liczy 11 dm., 42 mk. Br. Ch.

Iwanówka 1.) wś i fol., pow. białostocki, gm. Juchnowlec. Wś ma 20 dz., fol. należy do dobr Buzuny. 2.) I., dwor, pow. rossieński, gm. Szymkajcie (10 w.). 3.) I., przys., pow. wilkomiersk1, gm. Towiany (14 w.). 4.) I., wś, pow. homelski, gm. Telesze (5 w.), 110 dm., 345 mk. 5.) I., wś, tamże, gm. Jurkowicze Stare (5 w.), 69 dm., 387 mk. 6) I., wś, pow. rohaczewski, gm. Niedojka (5 w.), 56 dm., 328 mk. 7.) I. Nowa, wś, tamże, gmina Rzeczki (8 w.). 8.) I., wś włośc., pow. trocki, gm. Jewie (6 w.). Należała do dóbr skarb. Mejryszki. Osadzono tu kolonistów wielkoruskich. 9.) I., zaśc., pow. wileński, gm. Bystrzyca, należał do dóbr skarb. Bujwidy. 10.) I., zaśc., pow. dźwiński (dyneburski). 11.) I., fol., pow. połocki, Napluszczyców, 120 dz.

Iwantyszki, wś. pow. kalwaryjski, gmina Raudań, par. Kalwarya, Odl. 7 w. od Kalwaryi, ma 10 dm., 45 mk.

Iwanyki, wś, pow. kobryński, gm. Imienin.

Iwaszki 1.) os., pow. kalwaryjski, gmina Raudań, par. Kalwarya. Odl. 7 w. od Kalwaryi, liczy 3 dm., 21 mk. 2.) I., wś, pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo. Odl. 17. w. od Sejn, liczy 9 dm., 78 mk. Br. Ch.

Iwaszkiewicze, wś i dobra nad Zelwianką, pow. wołkowyski, gm. Pieniuga, 28 w. od Wołkowyska. Wś ma 19 dm., 220 mk., cerkiew, szkołę, 218 dz. włośc. i 71 cerk.; dobra Ostromęckich, z folwarkami Moracze, Waleryanpol i Mioduchowo, 1826 dz. (638 lasu, 328 nieuż.). Na gruntach dóbr starożytne cmentarzysko.

Iwaszkowce, fol. dóbr Brzostowica Wielka, pow. grodzieński.

Iwoniszki, wś i osada leśna, pow. władysławowski, gm. i par. Błogosławieństwo. Odl. od Władysławowa 39 w.; w 1827 r. było tu 34 dm. i 329 mk.; obecnie liczy 50 dm., 648 mieszkańców.

Iwonowce, ob. Iwanowce.

Izabelin 1.) wś, pow. warszawski, gm. Ożarów, par. Źbików; 343 mr. rozl. 2.) I., pow. warszawski, gm. i par. Nieporęt. 3.) I., wś, gm. Młociny (dawniej Powązki), par. Wawrzyszew, pod Warszawą, nad rzeczką Struga zwaną. Por. Powązki. 4.) I., lub Borek, wś, pow. nowomiński, gm. i par. Jakubów. Ma osad 7, gruntu mr. 162. Ob. Jakubów. 5.) I., os., powiat gostyński, gmina Dobrzyków, par. Troszyn. Ma 4 dm., 24 mk. i 4 morgi obszaru. 6.) I., folw., pow. kolski, gm. Brudzew. Rozl. wynosi mr. 383, grunta orne i ogrody mr. 287, łąk mr. 15, pastw. mr. 4, lasu mr. 19; nieużytki i place mr. 8; bud. drew. 5; są w niektórych miejscowościach pokłady torfu. Folwark powyższy nowo erygowany po wyciętym lesie dóbr Brudzyń. 7.) I., kol., pow. koniński, gm. Piorunów, par. Wyszyna; odl. 12 w. od Konina w str. połud. wschod.; liczy 10 dm., 83 mk. i 238 mr. ziemi, gleba piaszczysta. 8.) I., kol., pow. koniński; gm. Gosławice(ob.), par. Licheń. Leży przy trakcie z Konina do Sompolna, o 15 w. od Konina; liczy 30 dm., 234 mk. i 321 morgo obszaru ziemi żytniej. Położenie nizkiej pokłady torfu eksploatowane na miejscową potrzebę i sprzedaż. W pobliżu płynie rz. Warta. 9.) I., wś. i fol., pow. koniński, gm. Sławoszewek, par. Kleczew, odl. 20 w. od Konina, a 2 i pół w. od os. Kleczewa. Wś i fol. liczy 13 dm., 112 mk. (mięszana ludność polsko-niemiecka) 193 morg. obszaru, gleba pszenna. Folw. I. należy do dóbr Sławoszewek. 10.) I., folw., pow. radzyński, gm. Sitno, par. Kock. Ma 1 dm., 3 mk. i 126 mr. ziemi. 11.) I., os. fabr., nad rz. Wkrą, pow. ciechanowski, gm. Młock, par. Glinojeck (ob.); odl. 21 w. od Ciechanowa. Posiada 12 dm., 226 mk. i 30 mr. ziemi. Cukrownia (Balickiego i Majzlera), która w roku 1872/3 przerobiła 7,200 berkowców buraków przez 48 dni; z tego wyprodukowano 5,040 pudów mączki; zapłacono akcyzy 3,528 rs I. leży na terytoryum dóbr Glinojeck. 12) I., folw., pow. wyłkowyski, gm. Kibarty, par. Wierzbołów. Ma 2 dm., 38 mk.; odl. 20 w. od Wyłkowyszek; 290 mr. rozl., bud. drew. 9. Folw. ten 1873 r. oddzielony od dóbr Gutkowo lit. B. J. Chor., Br. Ch.

Izabelin 1.) mko, pow. wołkowyski, o 10 w. od Wołkowyska, o 85 od Grodna, nad rz. Chorążówką, przy drodze do Słonima; cerkiew i kościół kalwiński, niegdyś jedno z miejsc, gdzie urządzano sobory kalwińskie. Domy w rynku murowane. Dawniej własność hr. Grabowskich, dziś Strawińskich. Założył to miasteczko Fleming i nazwał od imienia swej córki Izabeli Czartoryskiej. R. 1812, po spaleniu Wołkowyska, tu władza pow. przeniesiona. Teraz jest tu zarząd policyjny sześciu gmin. Dnia 1 stycznia 1878 r. mko miało 577 mk., w tem 487 izr. 2.) I., fol. szl. nad pot. Izabelin, pow. wileński, 1 okr. adm., o 19 w. od Wilna, 1 dm., 42 mk., z tego 36 kat., 6 żydów (1866). B. własność Wołłowiczów, potem Łopacińskich. Ma kaplicę kat. parafii mejszagolskiej. 3.) I., wś szl., pow. wileński, 4 ok. adm. o 54 w. od Wilna; 6 dm., 62 mk. kat. (1866). 4.) I., wś i karczma nad jez. Antoszwińcie, pow. wileński, 3 okr. adm., o 56 w. od Wilna, 9 dm., 100 mk. kat. (1866). 5.) I., majątek, pow. wilejski, gm. mołodeczańska, par. oborkowska. Obszar wynosi mr. 5136; t. j. łąk 1086 mr., lasu 3135 i ziemi ornej 915. Łąki przeważnie mokre, bagniste. I. leży przy poczt. drodze z Mołodeczna (st. libawsko-romeńskej dr. żel.) do Gródka; odległość od Mołodeczna wynosi 10 w.; własność Józefa Tyszkiewicza. Należy do ordynacyi wołożyńskiej. R. 1866 miał 28 mk. 6.) I., folwark pryw. nad. rz. Wilią, pow. wilejski, o 47 w. od m. Wilejki, 2 okr. adm., przy drodze pocztowej dziśnieńskiej z m. Dołhinowa; 1 dm., 15 mk. (1866). Była tu kapl. kat. b. paraf. Chożów. 7.) I. Stary, wś rząd. nad potokiem Ryngą, pow. święciański, 2 okr. adm., o 29 w. od Święcian, 7 dm., 81 mk. (1866). 8.) I. Nowy, fol. rząd., nad rz. Ryngą. pow. święciański, 2 okr. adm., o 29 i pół w. od Święcian, 1 dm., 12 mk. kat. (1866). 9.) I., folw. szl., pow. dziśnieński, 3 okr. adm., o 18 w. od Dzisny, 1 dm. 6 mieszkańców kat. (1866). Własność Polkowskiego.

Izabelin, 1.) chutor w dobrach Dojlidy, pow. bia­ło­sto­c­ki. 2.) I., dobra, pow. kobryński, gm. Błoty, Wy­rzy­ko­w­skich 362 dz. 3.) I., chutor w dobrach Linowo, pow. prużański. 4.) I., mstko i dobra nad rzką Prudik, pow. wołkowyski, gm. Izabelin, 10 w. od Wołkowyska. Mstko ma 670 mk, 457 dz. włośc., 274 dz. prywat., 37 cerk. i 33 kościoła kalwińskiego. Dobra, własność Stra­wiń­skich, 931 dz. (290 lasu, 188 nieużyt.). Gmina obejmuje 56 miejscowości, 494 dm. włośc. (obok 238 innych), 4591 mk. włościan, uwłaszczonych na 4851 dz. ziemi. Nadto w gminie jest 9073 dz. większej posiadłości. 5.) I., wś, pow. wił­ko­mier­ski, gm. Su­bocz (9 w.). 6.) I., fol., pow. świę­ciań­ski. Należał do starostwa dau­gie­li­s­kiego. 7.) I., dobra, pow. wilejski. W r. 1794 sprzedał Michał Kleofas Ogiński za 250,000 złp. Wincentemu Giecewiczowi, krajczemu wwdztwa wileńskiego. I. miał wówczas 89 włók ziemi ornej, 22 łąk, 49 lasu. 8.) I. al. Konstantynowo, os., pow. dźwiński (dyneburski), gm. Izabelin, 60 w. od mta pow., zarząd gminny. 9.) I., dobra skarb., pow. lepelski, 7292 dz. Należy do nich 10 wsi i 4 fermy; I., Staje (dwie) i Drażnie.

Izbice, Izbica wś, okolica szlach. i fol., pow. prużański, gm. Suchopol, 21 w. od Prużany. Wś ma 78 dz. włośc.; okolica 133 dz.; fol. należy do dóbr Janowszczyzna.

Izbisk, fol. dóbr Waliły, pow. białostocki.

Izbiszcze, wś, pow. białostocki, par. Choroszcza.

Izwa, Wizwa, Izówka, albo Izewka prudowa, lewy dopływ Niemna. Bierze początek w pow. nowogródzkim, gub. mińskiej, w okolicach osady Wołkonosza; kierując się ku zachodowi, przepływa około wsi i folwarku tejże nazwy. Za wsią Izwą miejscowość jest lesista aż do granic pow. lidzkiego; w granicach tego powiatu Izwa, ubiegłszy równie lesistą okolicą, poniżej wsi Rudy wpada do Niemna. Długość rzeki około 6 mil; w porze wiosennej spławiano Izwą drzewo do Niemna, dziś z wyniszczeniem towaru leśnego mniej się to praktykuje. Przyjmuje I. Nieżatkę i Niechrymówkę Al. Jel.

Iżdagi, wieś, powiat władysławowski, gmina Tomaszbuda, parafia Wysokaruda. Odległość 32 wiorst od Władysławowa, liczy 2 domy, 18 mieszkańców. (Por. Ischdaggen).

Iżdagiele, 1.) wś, pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Maryampol. Odl. 30 w. od Maryampola; liczy 3 dm., 36 mk. 2.) I., wś. pow. maryampolski, gm. Kwieciszki, par. Płutyszki, 1 dm., 18 mk., 40 wiorst od Maryampola.

Iżdogi 1.) Małe i I. nad Wysoką, wieś, powiat maryampolski, gmina i parafia Pilwiszki. Odległość 29 wiorst od Maryampola; liczą 3 domów, 32 mieszkańców. 2.) I., wieś, powiat władysławowski, gmina i parafia Syntowty. Odległość 19 wiorst od Władysławowa, liczy 18 domów, 180 mk.